Morgunblaðið - 01.11.1928, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
Btofnandi: Vllh. Flnsen.
Otgefandi: FJelag 1 Reykjavlk.
Rítstjðrar: Jðn Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
AuElýsingastJðri: E. Hafberg.
Bkrlfstofa Austurstrœti 8.
Siasl nr. 600.
Auglýsingaskrifstofa nr. 700.
Heimaslmar:
Jðn Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Aakrlftagjald:
Innanlands kr. 2.00 & mánuSl.
Utanlands kr. 2.50 - ——
I lausasölu 10 aura eintaklO.
Spillingiii mesta.
ErlendBr símfregnir.
„^eppelin greifi“
lendir í hrakningum.
Frá Berlín er símað: Stormar og
xigningar á Atlantshafinu hafa
seinkað loftskipinu „Graf Zeppe-
lin“. Hefir það orðið að' fljiiga
krókaleiðir til þess að sneiða hjá
verstu óveðurssvæðunum. Afstaða
loftskipsins var í gærkvöldi fim-
tíu gráður norðlægrar lengdar og
'þrjátíu vestlægrar' lengdar.
Kosningar í Sviss.
Frá Bern er símað: Við kosning-
arnar til efri deildar svissneska
þingsins fengu frjálslyndir demo-
kratar tuttugu og eitt þingsæti.
Unnu þeir eitt þingsæti. Kaþólskir
íhaldsmenn fengu átján þingsæti.
Ohreytt aðstaða. Socialistar 0. —
Töpuðu þeir tveimur. — Bænda-
flokkur fjekk þrjú þingsæti, vann
eitt. Flokkur liberaldemokratá' og
Socialflokkur fengu sitt þingsætið
hvor. Óbreytt aðstaða.
Kosningar ,í Englandi.
Frá London er síihað: Úrslit
aukakosningar í Ashtonkjördæmi
urðu þau, að, verkamenn unnu
kjördæmið frá íhaldsmönnum.
I
Stjórnarskrá á Spáni.
Frá Madrid er símað: Löggjaf-
arþingið var sett í gær. Yanguas,
forseti þingsins skýrði frá því, að
þingið ætlaði að ræða nýja stjórn-
arskrá, sem ekki á að vera eftir-
líking stjórnarskráa annara landa.
j
Robert Lansing látinn.
Frá Washington er símað: Ro-
bert Lansing, fyrverandi utanrík-
isráðherra, er látinn.
(Robert Lansing var fæddur
1864. Hann var lögfræðingur og
sjerfræðingur í þjóðarjetti. Hafði
oft á hendi þýðingarmikil störf,
snertandi utanríkismálastarfsem-
ina fvrir stjórnina í Bandaríkjun-
um. Hann varð utanríkismálaráð-
herra í stjórnartð Wilsons, í júní
1915 er William Jennings Bryan
vildi ekki skrifa undir aðra mót-
mælanótu Bandaríkjanna út af því
að Þjóðverjar söktu Lusitaniu. —
Lansing tók þátt í friðarstefnunni
í París 1918—19, ásamt Wilson
forseta og skrifaði undir Yersala
friðarsamningana. Vann að stofn-
un Þjóðabandalagsins ásamt Lord
Robert Cecil og Colonel House.
Fór frá vegna sundurþykkis við
Wilson, Lansing var álitinn með
meikustu stjórnmálamönnum
Bandaríkjanna á síðUstu tímum.
Hann skrifaði nokkrar bækur, t.
d. „Government, its origin, growth
and formation in U. S. A.“ —
Hann var og meðútgefandi ,Ameri-
can Journal of International
Law“).
I.
Óhug miklum sló á alla hugs-
andi menn, er þeir lásu skýrslu
Morgunblaðsins um bitlinga þá,
sem stjórnin hefir úthlutað til
sinna stuðningsmanna á Alþingi.
Að vísu vissu menn nokkur deili
þess áður en skýrslan kom út,
að stjórnin hafði rjett ýmsum
flokksmönnum á Alþingi bein, en
þau býsn komu mönnum gersam-
Iega á óvart, að nálega allir stjóm
arliðar á þingi væru komnir að
bitlingajötunni.
En sjón var sögu ríkari.
Hinir „hlutlausu!“ stuðnings-
menn stjórnarinnar á þingi, só-
síalistar, eru fimm að tölu; þeir
hafa allir fengið bein. Eru beinin
nokkuð misjöfn að gæðum, en þó
skiftir sú upphæð þúsundum
króna, sem hver einstakur hefir
hlotið. Auk þessara vildarvina
stjórnarinnar voru á beinaskránni
talin nöfn 9 Framsóknarflokks-
manna. Koma þar hinar ótrúleg-
ustu tölur í ljós; m. a. sjest þar
að alþingismaður leyfir sjer að
taka 12 þúsund krónur fyrir 3
mánaða starf! Ógerningur er, enn
sem komið er, að gefa nokkra IH.
heildarskýrslu um það, livað þessi Því miður lítur út fyrir, ~ að
beinaúthlutun til þingmanna kost- þegár sje Ivominn í lj ós ávöxtur
ar ríkissjóðinn eða aðra opinbera þeirrar spillingar, sem er að festa
sjóði. En vafalaust nemur sú rætur á Alþingi. S ka að ])essu
upphæð mörgum tugum þúsunda vikið nokkúð nánar.
árlega.
A skránni voru taldir fjórtán
þingmenn auk ráðherranna 3;
verða, það 17 alls. En í raun o;
veru má bæta við á skrána þrem-
ur Jiingmönnum úr stjórir
arliðinu, þar sem þeirra
nánustu hafa verið settir að bitl-
ingajötunni. Þessir menn eru Lár-
us Helgason, þm. V.-Skaft., Magn-
ús Torfason 2. þ. Árnes. og Þor-
leifur Jónsson þm. A.-Skaft. Son-
ur Lárusar í Klaustri fjekk síðast-
liðinn vetur ríflegan utanfarar-
styrk hjá stjórninni; og þegar
hann kom heim úr siglingunni
beið hans hálaunuð staða við á-
fengisverslun ríkisins. Dóttur M
Torfasonar hefir verið falið eft-
irlit með lyfjabúðum landsins, en
jafnframt hefir hún fengið leyfi
til þess að reka lyfjabúð hjer í
bænum! Þá hefir dómsmálaráð
herrann að sögn, verið svo hugul-
samur við son Þorleifs í Hólum
að kaupa af honum nokkur mál-
verk fvrir ríkissjóðs fje!
n.
Bitlingaaustur stjórnarinnar til
sinna stuðningsmanna á Alþingi
er eittlrvert alvarlegasta stjórn
málahneykslið, sem upp hefir kom
ið í seinni tíð. Nálega allir þing
menn í liði stjórnarinnar hafa
notað aðstöðu sína á Alþingi, til
þess að tryggja sjálfum sjer (eða
sínum nánustu) bitling, einn eða
fleiri, af opinberu fje.
Nú ber þess að gæta, að bitl-
ingagjafir stjórnarinnar ná miklu
lengra en til stuðningsmannanna á
Alþingi. Aragrúi af stjórnargæð-
ingum utan þings hefir einnig ver-
ið settir að bitlingajötunni. Ef
fulltrúar þjóðarinnar á Alþingi
gerðu skyldu sína mundu þeir
láta stjórnina sæta ábyrgð fyrir
þetta athæfi. En dettur mönnum
í hug, að Alþingi, eins og það nú
er skipað, geri skyldu sína í þessu
efni? Halda menn, að þeir 20 þm.,
sem standa sjálfir við bitlingajöt-
una, rísi upp og krefji stjórnina
ábyrgðar fyrir óleyfilegan fjár-
austur af almannafje?
Nei; menn geta reitt sig á, að
þessir þingmenn láta stjórnina í
friði þrátt fyrir hin mörgu og
stóru afbrot hennar.Því færu þess-
ir menn að hreyfa sig, mundi
stjórnin óðara minna þá á hvað
þeir hafa sjálfir gert. Hún mundi
minna þá á, að þeir stæðu sjálfir
við bitlingajötuna, þeir væru því
orðnir samsekir.
Og því verður ekki neitað, að'
stjórnin liefði rjett fyrir sjer í
>essu efni. Þingmennirnir eru
vökumenn þjóðarinnar; þeim ber
skylda til að liafa vakandi auga
á athöfnum og gerðum stjórnar-
innar. Sjái þeir stjórnina aðhafast
eitthvað, sem er óleyfilegt, er
þeiira skylda að hefjast handa.
Vanræki þeir þessa skyldu, eru
þcir ótrúir vökumenn. En noti þeir
aðstöðuna á Alþingi til styrktar
eigin hagsmunum þá eru þeir sjálf
ir orðnir brotlegir.
Á síðasta þingi fluttu stjórnar
andstæðingar þingsályktunartil-
lögu í sameinuðu þingi, þar sem
dpmsmálaráðherra var víttur fyrir
að hafa brotið varðskipalögin,
lög, sem hann sjálfur átti að
gæta. Ef þingmenn hefðu viljað
halda virð'ing Alþingis óskertri,
áttu þeir að sjálfsögðu að sam
þykkja ályktun ])essa. En hvað
gera stjórnarliðar ? Þeir vísa álykt
uninni frá með dagskrártillcgu,
sem fór með vísvitandi ósannindi!
í stað þess að þurka út þann blett
sem dómsmál aráðherra hafði sett
á Alþingi, setja stjórnarliðar nýj
an blett á þingið, enn svartari en
þann fyrri!
Annað dæmi má nefna. í 26. at
hugasemd endurskoð'enda Lands
reikningsins fyrir árið 1926 (sem
la fyrir síðasta þingi), er skýrt frá
því, að reikningshaldari og sölu-
stjóri steinolíuverslunarinnar (sem
rfkið rak þá) á Seyðisfirði skuldi
aðalversluninni um 100 þús. kr.
Er sagt berum orðum, að svo líti
út, sem reikningshaldari ])essi hafi
í árslok 1925 verið kominn í ná-
lægt .110 þús. kr. sjóðþurð og
þessi skuld stafi þar frá. Skor'uðu
endurskoðendur á stjórn og þin
að láta rannsaka þetta mál.
Nú munu menn minnast þess, að'
á þessu sama þingi (1928) Ijetu
stjórnarliðar hafa sig til þess ó
happaverks að ofsækja ýmsa em
bættismenn og opinbera trúnaðar
menn ríkisins, sem höfðu það eitt
„til saka“ unnið að hafa aðra
skoðun á þjóðmálum en núver
andi stjórnarfloklcar. Stjórnin
sjálf hjelt svo áfram uppteknum
hætti, þar sem hún gat því við
komið. Hefir þannig tekist að
flæma fjölda manns úr stöðum sín
um, en í staðinn hafa verið settir
pólitískir gæðingar stjórnarinnar.
En þrátt fyrir allar þær bylt-
ingar. sem orðið' hafa á starfs-
mannaliði ríkisins síðan núverandi
stjórn settist við stýrið, vita menn
ekki til þess að haggað hafi verið
við reikningshaldara steinplíuversl
unarinnar á Seyðisfirði. Ekkert er
aðhafst til þess að rannsaka þá
gífurlegu skuld, sem maður þessi
var kominn í. Endurskoðendur LR
fullyrða, að þarna hafi verið um
stórkostlega sjóðþurð að ræða. En
stjórnin og hennar lið þykist
hvorki lieyra nje sjá, þegar ])etta
mál er á dagskrá!
Þriðja dæmið skal einnig nefnt.
Hinn nýi forstjóri Áfengisverslun-
ar ríkisins, Guðbrandur Magnús-
son úr Hallgeirsey, hefir lýst því
’fir á fundum í liaust, að flestir
(eða allir?) útsölumenn áfengis-
verslunarinnar. sem reknir voru
fi'á stöðum sínum, hafi verið komn
ir í stórkostlega skuld við versl-
unina. Ekki hefir Guðbrandur þó
enn fengist til að birta skýrslu um
tessar skuldir. En það' v-akti eigi
litla eftirtekt, Jiegar verið var að
,hreinsa til“ í áfengisversluninni,
að útsölumaðurinn á Akureyri var
látinn sitja kyr. Á einum. fundin-
um var Guðbrandur um það spurjð
ur, livort þessi maðnr hefði ekk-
ert skuldað. Því var ekki svarað
og er ósvarað enn. Nú hefir Mbl.
verið tjáð, að' tveir útsölumajma
hafi skuldað áfengisversluninni
töluyert fje; annar ])eirra var út
sölumaðurinn í Hafnarfirði, en
hinn var útsölumaðurinn á Akur-
eyri. Útsölumaðurinn í Hafnarfirði
var látínn fara ; en útsölumaðurinn
á Akureyri situr kyr ennþá! Hvað
hefir ráðið þessum gei’ðum stjórn
arinnar? Mundi stjórnmálaskoðan-
ir mannanna nokkru hafa ráðið'?
Er skorað á Guðbrand að gefa
þjóðinni skýrslu um þessa merki-
legu stjórnarfrainkvæmd.
Loks má enn nefna eitt dæmi
Nokkru eft-ir stjórnarskiftin síð-
ustu sannaðist það, að annar
stuðningsf lokkur st j órnarinna r
naut styrktar af erlendu fje 1
stjórnmálastarfa hjer á landi
(danslri styrkurinn til Alþvðu
•
flokksms). Þegar þessi óhæfa vitn
aðist, liugðu menn að allir stjórn
málaflokkar íslenskir yrðu sam
taka um að fordæma athæfið: En
hvað gerði stjórnarflokkurinn ?
Hann afsakar hneykslið og gerir
stjórnmálasamband við þann flokk
sem lifir á erlendu snýkjufje!
Á dæmum þeim, sem nefnd voru
hjer að framan, ætti þjóðinni að
vera l.jóst hvílíkur háski yfir henni
vofir, ef vökumenn liennar, full
trúarnir á Alþingi, ekki gegna
skyldu sinni. Ábyrgðin á stjórn
ríkisins hvílir í raun og veru ekki
þeim mönnum, sem stjórnar
störfum gegna, heldur þeim þin
meirihluta, sem stjórnina styður
Þjóðin verður því vel að gæta ])ess
að einstakir þingmenn aðhafist
ekkert það, sem getur veikt þeirra
aðstöðu gagnvart stjórninni.
En þar sem svo er komið, að
flestir stjórnarliðar á Alþingi hafa
þegið launuð aukastörf hjá stjórn
inni, ætti þjóðinni að vera ljóst
að slíkir menn geta' ekki lengur
talist öruggir vökumenn hennar,
Bergenska. Ferðaáætlun „Lyra‘
fyrir næsta ár er komin út. Hún
er stutt og laggóð: Skipið fer frá
Bergen fimtudaginn 3. janúar og
síðan altaf annan hvorn fimtudag,
en liina fimtudagana er burtfarar-
dagur þess frá Reykjavík.
Stllrt Otvil
af
Borð- og Oívanfeppam
úr plydsi
verður tekið upp
í dag.
Hlðunoðinn kiöthraff
islenska framleiðslu
selur
ggfaMúð Sláturfjelaisins.
Langaveg 42. Hími 812.
lý lifisr
og dilkakjtti.
epðybreið.
Sími 678.
Dísa Ijósálfur
| Æfintýr með 112 myndum
Vinsælasta barnabókin.
9
Dagbðk.
Veðrið (í gær kl. 5): Háþrýsti-
svæði og stilt veður milli Færeyja
og Austfjarða, en lægð yfir Eng-
landi og önnur við Austurströrd
Grænlands, skamt suður af Ang-
magsalik. Vindur hvass norðan á
vestanverðum Bretlandseyjum, en
allhvass sunnan hjer á Vestur-
landi. Lægðin við Grænland fer
vaxandi og virðist stefna norð-
austur eftir. Veldur hún S-livass-
viðri hjer vestanlands um leið
og hún gengur fram hjá, en síðan
verðnr vindnr suðvestlægur með
skúraveðri.
Veðurútlit í dag: Allhvass S
fram eftir deginum, en síðan
minkandi SV-vindur. Regnskúrir.
Hlýrra.
Landssíminn. Sú breyting verð-
ur á í dag, að upp frá þessu verð-
ur 1. flokks landssímastöðvum lok
að' klukkan 9 á kvöldin, en ekki
klukkan 10, eins og verið hefir í
sumar.
Saga Reykjavíkur. Eins og
kunnugt er, hefir Klemens Jóns-
son fyrverandi ráðberra ritað sögu
Reylrjavíkur og ætlar bæjarstjórn
að gefa hana út. Er því máli nú
svo langt komið að byrjað er að
undirbúa prentun bókarinnar.
Bifreið næturlækna. Fjárbags-
nefnd liefir lagt til við bæjarstjórn
að veitt sje ákveðin- upphæð til
áramóta til þess að kosta bifreið
handa næturlækni', að því tilskildu
að ákveðinn læknir sje til taks
á hverri nóttu. Ljósmæður bæjar-
ins, binar skipúðu, liafi not af bif-
reiðinni ef svo ber undir.
Kvæðakvöld í Hafnarfirði. —
Þeir Sigvaldi Indriðason og Rík-
ai’ður Jónsson ætla að skemta