Morgunblaðið - 29.11.1928, Blaðsíða 5

Fimtudaginn 29. nóv. 1928.
Yiirlysing.
Út af ummælum í Morgunblað-
inu sunnud. 18. þ. m., er það seg-
ir eftir fullyrðingum kunnugra, að
Jónas Jónsson dómsmálaráðherra
hafi ekki skifti við Kaupfjelag
Reykvíkinga, lýsi jeg lijer með yf-
ir, að sögusagnir þessar eru alveg
tilhæfulaus'ar. Jeg liefi starfað hjá
Kaupfjelaginu síðastliðin 4 ár, og
allan þann tíma hefir ráðherrann
haft þar aðalviðskifti sín með þær
vörur, sem Kau))fjelagið verslar
með.
Rvík, 20. nóv. 1928.
Ó. Þorsteinsson,
. kaupfjelagsstjóri.
Þessi yfirlýsing hr. kaupfjelags-
stjóra Ólafe Þorsteirtssonar giefur
ekki tilefni til lang-ra andsvax^a.
Það er liaft. frá góðum lxeiniild-
um, að Jónas Jónsson hefir haft
mikil viðskifti utan kaupfjelags-
ins og kej^pt hjá kaupmánnaversl-
unum ýmsar vöiur, sem kaupfje-
lagið mun hafa að jafnaði. — Hins
vegar má það vel vera, að, Jónás
Jónsson hafi keypt „Fílsigarettur“
hjá „Kaupfjelagi Reykvíkinga“ og
ýmiskonar „slikkerí“, sem hann
hefir haft hand:a hinurn mörgu
gestum sínum, sem frætt hafa
hann um það, er aðrir menn ekki
hluista eftir. Er vel sennilegt, að
þessi úttekt hjá kaupfjelaginu sje
svo mikil, að hr. Ólafur Þorsteins-
son fái ekki 'annað skilið en að
Jónas hafi „aðalviðskifti“ sín við
kaupfjelagið. — En aðgætandi er,
að „Fílsigarettui-“ og átsúkkulaði
eru aðalvörurnlar, sem vinur lians
Hjeðinn verslaa* með og mætti því
vera, að kaup Jónasar á þessari
vöru stafaði eins mikið af um
hyggju hans fyrir verslvm'arliagn-
aði Hjeðins einS og versluna.rhagn
aði kaupfjelagsins, en hinsvegar
þægilegt að hafa þenna millilið,
lxaupfjel'agið, í þessari verislun, til
þess að sýna trygðina við kaup-
fjelögin. — Hefir Jónas notað
kaxxpfjelögin Isem millilið millum
sín og firmans „Bræðumir Jón
Baldvinsson & Co.“ í fleiru en
þessu og gefist mjög vel. Annais
væri það einstakleg'a skemtilegt og
fróðlegt til athugunar, ef lir. Ólaf
ur Þorsteinisson, eða, ef liann er
svo önnum kafinn við verslunina,
að hann mætti ekki vera að því
sjálfilr, bæði þá Jón’as Þorbergs-
son um að reikna út, hversu imluð
„Kaupfjelag Reykvíkinga“ hefir
grætt á þessurn. „aðalviðskiftum*
Jónasar Jónssonar við það frá
byrjvm. — Hlýtur það að vera
töluverð uppliæð, ef frásögn kaup-
fjelagisstjórans er rjett um þessi
rniklu við'skifti, því að ekki er al-
menningi kunnugt, að vöruverð í
kaupfjelaginu sje ^gra en hjá
smásölukaupmönnum þratt tjrxr
forsjón Sambandsins og skatta-
ívilnanir. — En Jónas Þorbergs-
son liefir liinsvegar lýst því yfir,
að gróði kaupmannanna lijer i
Reykjavík af versluninni við Ar-
nesinga eina isje svo mikill, 'að
mestöll Reykjavík sje bygð vipp
fyrir ]>ennan gróða. — Væri þa
rjett að birta um leið lista yfir
húseignir og sjóði „Kaupfjelags
Reykvíkinga‘ ‘, svo að almenningr
ur sæi, að þessi mikli verslxmar-
gróði af viðskiftum kaupfjelagsins
við Hriflu-Jónas og aðra dygga
fjelagsmenn, lxefði eltki favrið út í
veður og viud, heldur geymdur til
blessunar og styrktar niðjurn
mannanna, sem fórnuðu lífi sínu
og persómdegum þægindum fyrir
kaupfjelags- og samvinnuliugjsjón-
ina. ,
Nokkur minningarorð.
Gunnar Gunnarsson.
í dag verður fluttur til hinnar
siðstu hvílu Gunnar Gunnarsson
trjesmiður, Óðinsgötu 1 hjer í bæ
Meiri hluti borgarbúa, sjer í lagi
hinha eldi’i, kannast vel við maim-
inn, þar eð hann hafði dvalið hjer
um 50 ár, og komið víða við í sögu
bæjarfjelagsins, einkum þó á fyrri
árum, sem atorku- og dugnaðar-
maður.
Hann var fæddur 22. maí 1854
að Borgartúni í Þykkvabæ og var
því fullra 74 ára, Ólst upp hjá
foreldrum sínum, uns liann um tví-
tugt misti þau. Fór hann þá suður
með sjó og stundaði sjómensku í 4
ár. Því næst fluttist hann til Rvík-
ur, þá 24 ára, og byrjaði að læra
trjesmíði hjá ,Yalgarði Breiðfjörð'.
Þótt Gunnar væri þá með tvær
bendur tómar, jókst honnm brátt
fvrir dugnað sinn og kjark fram-
kvamidamögnleikar á fjárhags-
sviðinu; má m. a. telja víst, að
hann hafi bygt manna flest hús af
liinum eldri hjer. í útgerð lagði
h'ann um sama leyti, sem mishepn-
aðist. o. fl. o. fl„ geltk í ábyrgð
fvrir ýmsa, sem svo fjellu á hann
sumar. Dró þetta úr kjarki lians,
þótt ekki ljeti liann hugfallast íjt-
ir fult o<j| alt; og stundaði haun
nú upp frá þessu 'að mestu leyti
iðn sína af kappi. Gunnar var með
líkamlega hraustustu mönnum, og
hafa börn hans erft það' í ríkum
mæli, hvert öðru meira. Hann gift-
ist 22. maí 1887 eftirlifandi ekkju
sinni, Salvöru Guðmundsdóttur.
Varð þeirn 5 barna auðið, en mistu
1 í æsku; hin fjögur: Ólöf, Björn,
Tryggvi og Sveinn, hafa öll dvalið
í foreldrahúsum til þessa tím'a;
hann dó 19. nóv. eftir nokkra legu.
Jeg kyntist Gunnari fyrst fyrir
10 arum og var jeg ekki búinn að
þekkja hann lengi, þegar mjer
varð ljóst, að hann átti niarga fá-
'gæta eigjinleika, í dagfari sínu, og
ætla jeg, að svo liafi fleirum fund-
ist ai' þeim, sem kyntust honum
nokkuð að mun.
Hann Var að jafnaði frekar ó-
mannblendinn, og hefir sá eigin-
leiki einkent marga gætna og lífs-
reynda menn. í almennum viðskift-
um var hann ákveðinn og vildi, að
hver hefði sitt, enda er það viður-
kend besta aðfefðin af ýmsum, er
reynt hafa fleiri; verða þá færri
eftirleikarnir, sem flestunx hefir
reynst erfitt að jafna svo að öllum
líkaði. Sem heimilisfeður hefi jeg
þekt fáa Gunnars líka, en engán
betri. Seni trúmaður hefir liaun
verið. ákveðinn og þróttmikill.
Hjörleifur M. Jónsson.
Frð Bjðrg S. N. Hnksdðttir
Sauðárkróki.
Fædd 30. júní 1865.
Dáin 31. júlí 1928.
„Á sólheiðum degi brá sorta yfir
land“, mun fleirum en einum
Skagfirðingi hafa dottið í hug í
sumai’, er um hjeraðið barst fregn-
in um hið sviplega fráfall frú
Bja.rgar S. A. Eiríksdóttur, konu
Kristjáns Gíslasonar kaupni. á
Sauðárkróki. Þó ástvinum hennar
hafi eðlilega fallið sú andlátsfregn
þyngst, þá mun hún þó hafa mót-
ao svipbrigði fjölmargra fleiri xxm
slýeið. Ekki eingöngu vegna þess,
að fregnin kom öllum á óvænt,
jafn vel enn óvæntar en slíkar
fregnir vapalega koma, þótt dauð-
imi knýji stundum all-sviplega á
dyr margra, helduiri eimnig vegna
hins, að þá vai* fallhi í valinn sú
kona, sem fyrir margra hluta sakir
var fyrirmyhd og prýði í hjerað-
inn.
Frú Björg, eins og hún jafnaðar-
lega va|r kölluð, og allir vissu við
hverja átt var, — án nánari skil-
greiningar, — var glæsimenni hið
miesta. Hvar sem hún sást í f jöl-
menni' ivarð mönnum sta.nsýnt á
hana, því að hún vakti ósjálfrátt
athygli allra með tignarlegiri og
höfðinglegri framkomu, án þess
þó að vita það sjálf, og án þess
að vilja sjálf vekja á sjer sjer-
staka athygli. Það var hennar
m.eðfædda; aiðalsmót, sem beindi
augum allra að henni, hvar sem
hún fór. Þeim, sem þessi minning-
arorð ritar, koma helst í hug, er
hann minnist frú Bjargar, sann-
mæli skáldsins sem kvað :
„Yíðar en í siklings isölum
svanna fas er prýði glæst.
Mörg í vorum djúpu dölum
drotning hefir bónda fæðst.“
Því að frú Björg var af bændum
komin hið næsta. Hún var dóttir
Eiríks bónda í Blöndndalshólum
í Húnavatnssýslu, Halldórssonar
á Ulfsstöðum í Loðmnndarfitrði,
Sigurðsson'ar prests á Hálsi, Árna-
sonar í Sigluvík. Móðir frú Bjarg-
ar var Þórunn kona Eiríbs, en
systir sjera Stefáns M. Jónssonar
á Auðkúlu í Svínadal, og er sú
ætt. alkunn.
Þótt frú Björg væri fyrir
margra hluta s'akir til forustu
fallin, þá ljet hún minna á sjer
bera opinberlega, en vænta liefði
mátt.
Heimilið va.r hennar heimur og
bar öll hennag bestu merki, því þar
liggur eftir hana mikið og merki-
legt starf.
Hún giftist eftirlifandi manni
sínum Kriistjáni Gíslasyni 3. okt.
1891. Áttu þau saman 5 böm, öll
mjög efnileg. — Axel og Eirík,
sem báðir eru kaupmenn á Aknr-
eyri, Bjöm stúdent, stórkaupmann
í Hainborg í Þýskalandi, Þóinnini
Elísabet, senx gift. er Benedikt
Elfar söngmanni, og Sigríði, sem
enn er í föðurgarði, bústýra föður
síns.
Þau lijón, frú Björg og Kristj-
án kaupmaður, munn ekki liafa
sett sa.inan bú aí mildum efnum,
•en við andlát henriar munu þar
vera talin mest efni í Skagafi|rði.
Heimili þeirra hjóna hefir verið
ainnálað fyinr gestrisni og höfð-
ingsskap nm langt skeið, og inarg-
ir vinir þeirra hafa fengið að reyna
•svo um, dró, ransn og drenglyndi
þeirra beggja. Getur sá, er þetta.
ritar, vott'a.ð þaið af eigin raun, a.ð frú
Björg reyndiist þá bestur og rnest-
ur drengnr vinum sínum, er þeim
lá meist á, en hún fólr dult með sín
bestu verk, og lia.fði þan ekki
hámælnm daglega, því alt yfirlæti
var frábitið öllu eðli liennar.
Hún lifði mest fyrir heimili sitt
og ástvini sína og var þar öll
óskift. Hxín kunni vel að gera heim
ilið hlýtt og bjart meðan efnin
voru lítil og yfirlætislanst og nota-
legt, þegar hún hafði úr mikln að'
spila. En frama(r öllu var heimilið
lxennar íslenskt. Sjálf var liún eins
íslensk og xint var í öllnm sínum
háttnm og unni öllu þjóðleg.u bæði
í búnaði og siðum. Sem dæmi má
geta þess, að þeir, sem lengst
gengu í lcröfum um! fullkomið
sjálfetæði fyrir hönd íslendinga,
áttu j'afnan óskift fylgi hennar og
hylli.
Heimili sitt skreytti hún lítt
með útlendu glingri, en Mensknr
listiðnaður var liennar uppáhald
og var lum mjög ismekkvís á þá
hluti. Mnn heimili hennair að þessu
leyti, bera menjar liennar um
langt skeið, þótt hennar njóti nú
ekki lengnr við.
Manni sínum Var frú Björg ætíð
hin ástúðlegaista og tryggasta eig-
i'nkona og börnum sínum liin kær-
leiksríltasta móðir; að þeim er því
þungur hatrmur kveðinn. — Yið
hinir vinimir, sem fjarkunnari er-
um, munum vai’ðveita minningu
hennar, meðan við kunnum að
þakka og meta íslenslct dreng-
lyndi, glæsimensku og höfðings-
skap.
Einn af mörgum.
Fyrsta tal-kvikmynðin
sýnd í London.
Nýlega var sýnd í London fyrsta
tal-kvikmyndin, sem send hefir
verið á markaðinii. Blöðin vorn
mjög óánægð með sýninguna; telja
að' samtölin sjeu óeðlileg. Þau
njóti sín ekki. Myndin verði fram
úr hófi langdregin og leiðinleg.
Tal-kvikmyndir verði því að full-
komnast mikið ennþá, til þess að
þær ryðji sjer rúm á kvikmynda
markaðinum.
Málalok.
1 Moi-gunbl. í gær er greinar-
slitur eftir Ásgeir Magnú«son„
„Frjálsir skólar“, og skal ekki.
standa á niðurlaginu frá mjer.
Jeg endurtek það, að jeg hefi;
skift mjer af þessu máli eingöngu;
til þess að átelja óhæfilega fram-
komu Ásgeirs Magnússonar. Þessi;
grein hans er lofsamleg mjög að
því leyti, að hún er laus við hróp>
og illgirni, og er það vel, -að mað-
urinn hefir tekið betrun. En „þunt'
er þetta, clrottinn minn!‘ ‘ segir'
þar. Ásgeir hjaðnar allur fvrir,
þar sem*á honurn er tekið, en svar-
ar út í hött. því litla sem er.
Á. M. færir nú enn til tvö at-
riði, og ekki lítilfjörleg, gegn ný-
skólahreyfingunni: spurningar sín-
ar til 60 barna og svo úrslit. til-
raunakenslunnar í Vanlöse, sem er-
éinskonar Kaplaskjól í Kaupm.-
höfn. Jeg hefi engar heimildir
þar um nema frásögn Ásgeirs, en
jcg tek hana gilda. Hit.t veit jeg,
að þessi tilraun í Vanlöse var alla
tíð gerð í óþökk hinna helstu
manna, sem ráð'a skólamálnm
Hafnar; það eitt, var nóg, því máli
til falls.
En benda má á það, að ný-
skólahreyfingin er víðar á ferð. —
Það hafa líka verið gerðar fleiri
tilraunir um liana en spurningar
Ásgeirs til þessara 60 nemenda
sinna, þó að þær vísindatilraunir'
sjeu skritnastar af öllum þeim,.
sem jeg hefi lievrt um.
Jeg er nii ekki beint að gerast
forvígismaður „nýju skólanna“, en
jeg held þó, að þegar skólamálum
mannkynsins vei’ður loks til lykta
ráðið, þá mnni sá atburður livorki
verða í bekknum hjá Ásgeiri
Magnússyni nje heldur í Vanlöse.
Því er lítill slægur í þessum
tveimur mörsiðrum, tsem vinun
minn Ásgeir kastar hjer xit í < r-
ustu neyð sinni: það vantar í þ:u«
mörinn.
26. nóv.
Helgi Hjörvar...
Frá öðram helmi.
Samtal dáins sonar við föð-
ur sinn. — Eftir J.H. D>
Miller. Þýðingin eftir H. S.
B. — Reykjavík 1928.
Eins og kunnugt er, liefir sál-
rænum rannsóknum fleygt mjög
fram á síðustu áratugum og áhugi
manna farið mjög vaxandi á þeim
efnurn víða um lönd. Rannsóknir
þessar beinast fyrst og fremst í þá
átt, að fá sannanir fyrir því, að
„maðurinn lifi þótt hann deyi,“
þessu mikla hugðarmáli mann-
kynsins frá því, að það fór fyrsfc
að líta alvarlega í kring um sig
og hugsa um rök tilverunnar. —
Flestir hugsandi menn hafa fylgst
meira eða minna með sálarrann-
sóknunum og margir vænta mik-
ils um árangurinn af þeim, ekki
aðeins þeir, sem þegar eru orðnir
sannfærðir um framhald lífsins,
heldur og hinir, sem fylgjast með
málinu af hleypidómalausri alvöru.
Eftir styrjöldina miklu, þegar
Norðurálfan flakti í sárum og ó-
teljandi fjöldi fólks átti á bak
ástvinum sínuin að sjá, fengu sál-
arrannsóknirnar nýjan byr undir
vængi, einkum í enska lxeiminum,