Morgunblaðið - 14.02.1930, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
S
3?tcr£Uttblaí>U>
■>&ndi: Viin <Tln»en
ístauidi: F3«l»* i Heykl»
etjðrar: Jftn XJartanaaon
Vaítfr Btefansac'
* itainraatjöri: H. H»fb«i>
. rlíatofa Auaturatraeti t
. aai ur. 560.
cltelnffaakrlfatofa nr to..
^eiKaalaaar:
.*6n KJartanaaon nr 74»
Valttr Stafánaaon nr. 1*
3. Hafberg nr. 770
■trlftaffjald:
tnn&nianda kr. *.00 * a«»
nianda kr. l.BO
,H1u 10 eura olutBttlf
Matsnefnöin.
Er hún skipuð ?
Mbl. frjetti á skotspónum í
gærkvöldi, að stjórnin hefði skip-
að nefnd þá, er rannsaka á hag
íslandsbanka, og væru þessir til-
nefndir: Helgi Briem skattstj.,
Stefán Jóhann Stefánsson hrm.
«g Sveinbjörn Jónsson hrm.
Blaðið reyndi að ná tali af
fjármálaráðherra til þess að fá
fulla vitneskju um þetta, en það
heppnaðist ekki.
En ef fregn þessi reynist
sönn, þá er fyrirsjáanlegt hvað
stjórnin ætlar sjer: Að leggja
bankann við trogið miskunar-
laust.
Ef það væri vilji stjórnarinn-
ar, að láta fram fara ópólitíska
rannsókn á hag íslandsbanka,
myndi henni ekki hafa komið til
hugar að velja menn eins og
Helga Briem og Stefán Jóhann
fil að framkvæma mat á bank-
anum.
En þessi tilnefning stjórnar-
Innar verður skiljanleg, þegar
vitanlegt er, að mat þetta er
ekki nú orðið um líf eða dauða
íslandsbanka — heldur um líf
eða dauða stjórnarinnar. Stjórn-
in hefir oft lýst því yfir við
sína flokksmenn, að hún fari frá
völdum ef íslandsbanki verði
opnaður aftur. Og þess vegna
lagði stjórnin alt kapp á að
koma gjaldþrotafrumvarpinu úr
neðri deild, áður en matsnefndin
væri skipuð. Hún vissi um tregðu
sinna manna í deildinni; og hún
vissi einnig að efri deild var
örugg.
Þessi forsaga skýrir það, ef
rjett reynist fregnin, að stjórn-
In hefir nú skipað pólitíska mats
nefnd á íslandsbanka.
Tímarit Verkfræðingafj elagsins,
4. hefti, 1929, er nú komið út.
Ritar þar Ólafur Daníelsson ad-
junkt eftirtektarverða grein um
stærðfræði- og eðlisfræðinámið' í
Mentaskólanum. Minnist hann í
sambandi við það á „dömulíttera-
túrinn“, sem sífelt er verið að leit-
ast við að troða inn í námsfólkið,
og' se'm virðist hafa gagntekið alt
folk, sem mentuðu nafni nefnist.
Er þarna hraustlega barið í borðið
fyrir athygli á menningu nútím-
ans — matematíkinni — og gætu
margir málahestar iesið greinina
sjer til gagns og umhugsunar. —
Fjelagar Verkfræðingafjelagsins
eru nú 42. Bættist einn við í des-
•ember, Jakob Gíslason cand. polyt.
Sigurður Skagfield söngvari tók
sjer far með Gullfossi til útlanda
í gær. Kveður hann landið að
þessu sinni eftir ágætar viðtökur 'og
hrós fyrir söng sinn. Hann mun
koma hingað að vori og láta til
«ín heyra á alþingishátíðinni.
Þingtíðindl.
Skufdakángarnir og lánstraustið.
Miklar umr. urðu í Nd. í gær í
sambandi við frv. stjórnarinnar,
um lántöku fyrir ríkissjóð. Fer
stjórnin fram á heimild til þess að
taka 12 milj. kr. lán og er það
samskonar heimild, sém síðasta
þing gaf, en erlendum lánardrotn-
um þóttu þau lög eklti nægilega
vél úr garði gerð.
Þetta lán, sem ríkisstjórnin fer
fram á að taka, er stærra en allar
skulcLir ríkissjóðs tÁl samans nú
eru.
Ymsum þingmönnum Sjálfstæð-
isflokksins þótti varhugavert að
veita stjórninni þessa lánsheimild,
ekki síst vegna viðburða síðustu
daga á f jármálasviðinu. Bentu þeir
á, að það mætti kallast eindæma
viðburður, að sama stjórnin, sem
færi fram á að meira en.tvöfalda
skuklir ríkissjóðs, skyldi sam-
tímis berjast me'ð hnúum og hnef-
um fyrir stórkostlegu bankahruni
í landinu. Það væri engu líkara
en að stjórnin liti svo á, að banka
hrunið yrði til þess að auka láns-
traust landsins erlendis! Banka-
stjóri Hambrosbanka í London
væri ,á öðru máli um þetta. Hann
hefði sent forsætisráðherra mjög
eindregið og ákveðið símskeyti,
þar sem hann lýsti afleiðingunum
af lokun bankans, bæði fyrir ís-
lénska ríkið sem heild og einstak-
linga, er þyrftu á erlendu láns-
trausti að halda.
Ýmsum fyrirspurnum var beint
til ríkisstjórnarinnar í sambandi
við þessa lántökuheimild, um vænt
an!. -fánskjör, um. hvort bráða-
birgðaláni það, að upphæð um 6
milj. króna, sem stjórnin tók í
London í septemberm. s. 1., mundi
fást framlengt þegar fyrsta árið
væri liðið o. s. frv.
Stjórnin gat engar upplýsingar
gefið viðvíkjandi lánskjörunum.
En fjármálaráðh. lýsti yfir, að
hann hefði „von um“ að framleng-
ing á bráðabirgðaláninu mundi
fást — en eúga vissu hefði hann
fyrir þessu. Ólafur Thors benti
ráðli. á, að þessi von hlyti nú orðið
að vera. ákaflega veik — meira að
segja væru líkurnar engar fyrir
því, að framlenging fengist, því það
væri beint skilyrði fyrir framleng-
ingu, að „kringumstæður allar væri
óbreyttar“, að dómi bankans.
Spurði svo Ólafur, hvort kringum-
stæður gætu talist óbreyttar, þar
sem verið væri að taka annan
banka þjóðarinnar til gjaldþrota-
skifta.
Tolltekjurnar og enska lánið.
Þegar stjórnin sá fram á, að hún
stóð gehsamlega ráðþrota gegn
rjettmætum aðvörunum og aðfinsl
um Sjálfstæðismanna viðvíkjandi
fjármálastefnunni, þá grípur 'hún
til þess óyndisiírræðis, að reyna
að sverta Magnús Guðmundsson
fyrir afskifti hans af hinu svo-
kallaða enska láni, sem þingið 1921
samþykti einróma að taka skyidi.
Pjármálaráðherrann varð fyrst-
ur til að beina umræðunum inn á
þessa braut. En þegar búið var að
reka ofan í hann rökvillurnar og
staðhæfingarnar, varð hinn grunn-
liyggni og fljótfærni forsætisráð-
herra til þess að hlaupa undir
bagga.
„Tíminn“ hefir oft staðhæft það,
að tolltekjur Islands hefðu verið
veðsettar fyrir enska láninu. Magn
ús Guðmundsson hefir hinsvegar
mótmælt þessu, og sagt, að eina
haftið, sem þessi lánssamningur
setti á tolltekjurnar væri það, að
ekki mætti veðsetja þær. —
En Tr. Þ. og fjármálaráðherra
fullyrtu báðir yfir allan þingheim,
að allar tolltekjur íslands væru
veðsettar. Og þeir þóttust hafa það
eftir erlehdum lánardrottnum, sem
stjórnin hefði leitað til um lán-
töku, að þeir væru sömu skoðana
hvað þetta snerti.
Stóð nú fuilyrðing gegn fullyrð-
ing. Stjórnin sagði svart það sem
M. G. sagði hvítt o. s. frv. En þá
rís Tryggvi forsætisi áðherra upp
og er auðheyrt að sigurhreimur er
í rödd hans. Hann hampar skjöl-
um fram í Alþingi og hrópar: Nú
þarf ekki lengur vitnanna við!
Hjér er þýðing af samningnum.
Og forsætisráðherrann byrjaði
að lesa þýðing af samningnum, er
gert hafði löggiltur skjalaþýðandi
í stjórnarráðinu. í þeirri þýðingu
var veðsetning ekki nefnd á nafn.
Þetta hefir forsætisráðh. sjálfur
sjeð. En hvað gerir hann þá? Hann
dregur upp úr vasa sínum aðra
þýðingu — ekki eftir löggiltan
skjalaþýðanda — heldur, eftir því
sem hann sjálfur sagði, eftir merk-
an lögfræðing!!! Yar auðheyrt á
ráðherranum, að hann vildi leggja
meir upp úr þessari þýðingu, því
honum virtist hún taka betur mál-
stað hinna erlendu skuldheimtu-
manna — gegm íslenska máJstaðn-
um.
Því þá kröfu verður þó jafnan
að gera til forsætisráðherra ís-
lands — jafnvel Tryggva Þórhalls-
sonar — að geti nokkur vafi leikið
á um skilning á tjeðum lánssamn-
ingi, þá ber íslensku stjóminni
skylda til að halda frarn íslenska
málstaðnum. En það virðist ljóst
af þeim umræðum, sem fram fóru
um þetta mál á þingi, að íslenska
stjórnin — ekki aðeins á Alþingi
heldur einnig erlendis — haldi
fram málstað hinna erlendu skuld-
heimtumanna g e g n íslenska mál
staðnum!
SHka menn hefir íslenska þjóðin
við stýrið!
Sveinn Björnsson sehdiherra ís-
lands í Kaupmannahöfn var um-
biðsmaður íslensku stjórnarinnar,
þegar enska lánið var tekið 1921.
Hann gekk frá lánssamningnum. í
skjölum málsins, sem eru geymd í
stjórnarráðinu, liggja símskeyti
frá sendiherra, þar sem skýrt er
fram tekið, að ekki sje um neina
veðsetning á tolltekjum að ræða.
í þessu sambandi spurði Ólafur
Thors núverandi, forsætisráðherra,
Tryggva Þórhallsson að því, hvort
hann vildi halda því fram, að
Sveinn Björnsson sendiherra liefði
svikið íslensku stjómina, er hann
samdi fyrir um lánið? Pullyrðing
Tryggva Þórhallssonar væri gagn-
‘stæð yfirlýsing sendiherra 1921.
Ef fullyrðing Tr. Þ. væri rjett, þá
ldyti af því að leiða annað hvort:
1. Að sendiherra liafi skýrt, vísvit-
andi rangt frá 1921, eða 2. Að
sendihérra hafi ekki vitað hvað
hann var að gera.
En Ól. Th. kvaðst sjálfur vera
þess fullviss, að hvorugt væri
rj'ett, heldur myndi sú yfirlýsing
sendiherra, að tolltekjurnar væru
ekki veðsettar, véra sannleikanum
samkvæm.
Til þess að ná sjer niðri á skæðum
pólitískum andstæðingi, hefir for-
sætisráðherrann tekið það ráð, að
básúna það, ekki aðéins í blöðum
heldur á Alþingi (og sennilega
einnig erlendis), að tolltekjur ís-
lands sjeu veðsettar. Nú veit ráð-
herrann, að engar lögbindandi ráð
stafanir hafa verið gerðar í þessa
átt. Ef slík veðsetning hefði átt
sjer stað, myndi afleiðingin að
sjálfsögðu vera sú, að við værum
ekki sjálfráðir um okkar tolltekj-
ur. Hinir erlendu skuldheimtu
menn myndu hafa þar hönd í
bagga. En nú er vitanlegt, að ná-
lega á hverju éinasta þingi er ver-
ið að breyta tolltekjum landsins,
án þess liinn erlendi lánardrottinn
skifti ,sjer nokkuð af. Þetta ætti að
vera næg sönnun fyrir því, að full-
yrðing forsætisráðherrans er mark
leysa og bull.
En hart er það vissulega, að for-
sætisráðherra íslands skuli leyfa
sjer að tala þannig málstað er-
lendra skuldheimtumanna — gegn
íslenska málstaðnum — og það ein
göngu til þess, að ná sjer niðri
á pólitískum andstæðingi!
Læknum stefnt til sakamáJarann-
sókna.
Síðasta uppátæki Hriflu-Jónasar.
Uppástunga um ag rannsa-ka „Jón-
asarhlið" málsins.
Um nónbil í gær flaug sú fregn
um bæinn, að dómsmálaráðherrann
frá Hriflu hefði sett af stað saka-
málarannsókn á hendur læknum
landsins og Guðmundur Hannesson
hefði þegar mætt fyrir rjettinum.
Mgbl. liafði þégar tal af Guð-
nnmdi Hannessyni, til þess að fá
nánari fregnir af þessu:
— Jú, hjer kom lögregluþjónn
til mín, og bað mig að mæta upp
í tugthúsi kl. 1, og jeg gerði það.
Þegar jeg kom þangað, sat þar
Þórður Eyjólfsson með heilmikið
konunglegt -brjef um það, að hann
væri útnefndur til þess að rann-
saka okkur læknana.
Spurði hann mig um ýmislcgt
viðvíkjandi nefnd þeirri í Lækna-
fjelaginu, sehi kosin hefir verið til
þess að taka á móti umsóknum
læknanna.
En flest sem hann spurði um í
því efni, geta menn lesið í Lækna-
blaðinu. Var bókað stutt ágrip af
því sem þar er sagt um málið.
Eins og allir vita, var kosin
nefnd meðal læknanna, til þess að
gera ákveðnar tillögur í málinu.
Fundurinn samþykti tillögur nefnd
arinnar og voru þær síðan bornar
undir læknana. Um 90% af lækn-
um landsins samþyktu þær, og er
svo til ætlast að þeim sje fram-
fylgt-
Elekert hefir enn komið fram í
i málinu sem almenningi er ekki
Orgel
nýkomin.
Göðir greiðsiuskilmðlar.
KatrinViðaii
Hl j óðf æraverslun.
Lækjarg. 2. Sími 1815.
Hvíta-bandii
heldur afmælisfagnað sinn þriðju-
dag 18. þessa mán. í K.B. húsinu
(Bárunni) uppi kl. 8y2.
Aðgöngumiðar fást á Uppsölum
og Grundarstíg 11 (biiðinni) laug-
ard. og mánud. til kl.5 og kosta
kr. 1.50.
i velslum
er
IRHA
kaffið best.
Nýbrent Mokka, Jafa blandia
Bragð og ilmur afbragð.
Mestur afsláttur hjá oss.
Ágætt morgunkaffi frá 1.90
aur.
Hafnarstræti 22.
Akra
ordid
ð smjðrlíkinu sem
Dfer borðið.
Til bökuna:
Hveiti „Prima“.
Gerduft
Eggjaduft.
Cardemommur.
Möndlur, sætar.
V anillusykur.
Möndlu |
Vanille } dropa
Citron' I
Hjartarsalt.
I heildsölu:
Haoiús TH. S. Blondahi h.(.
Yonarstræti 4B. Öími 2358.
■iiBiWIIMHI l'l I I H'i ...