Morgunblaðið - 30.03.1930, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
\
Sjálfstæðismálið.
Kaflar úr ræðu Sig Eggerz á eldhúsdegi.
Einkennilegir tímar er við
lifum á.
Er jeg kom hjer niður á þing
í dag, þá vatt maður sjer að
mjer, er jeg þekti og hví'slaði
að mjer: „Heldurðu ekki að það
sje rjett, Sigurður minn, að
depla góðlátlega augunum fram
an í hverja spillingu, sem er í
meiri hluta í landinu". Jeg
hvesti augun á manninn. En
svipurinn var svo þýður og vin-
g'jarnlegur, svo að jeg deplaði
augunum góðlátlega framan í
hann, og með óminn af þessari
einkennilegu lífsspeki í eyrun-
um kem jeg hjer nú í eldhúsið.
„Tíminn“ 22. mars, segir, að
jeg skríði fyrir Dönum þegar á
liggi. Er hjer sjálfsagt átt við
póstsjóðslánið', sem jeg 'páði
samningum um við Dani. Áður
en þeir samningar fengust, var
mikið um það rætt, hve mikil
hætta væri fyrir Islandsbanka
að hægt væri að heimta þetta
fje fyrirvaralaust. Voru þessár
afhugasemdir að vísu rjettar.
Jeg fór tvær ferðir til Danmerk
ur í þeim erindum að semja um
lánið. Er samningarnir svo feng-
ust með ágætum kjörum, þá
mínnist jeg ekki að nokkur yrði
til þess að þakka hve vel þetta
hafði tekist. En er tímar liðu
fram, var málið tekið upp, ekki
til þess að þakka mjer, heldur
til þess að ámæla mjer fyrir, að
jeg hefði fengið hina góðu
samninga með því að skríða
fyrir Dönum. Löngunin til þess
að hefna sfn á mjer var ríkari
en viljinn til þess, að viður-
kenna það ef einhverjum tekst
að vinna gott verk fyrir þjóð-
ina.
Svo ekki meira um það.
1 sama blaði „Tímans“ er
rætt um grein hæstv. dómsmrh.
sem birtist í „Tímanum“ 15.
febr. og ræðir um sambandið
milli íslands og Danmerkur. —-
ííegir Tíminn að grein þessi
hafi vakið hina mestu eftirtekt
í Danmörku, og er mjög svo
kampakátur yfir henni.
Þessi grein er þannig vaxin,
að á hana verður að minnast.
Það er síst að furða þó að
stjómarblaðið sé hreykið yfir
þessari grein.
Méð boðskap þeim, sem hæst-
v. dómsmálaráðherra flytur sam
bandsþjóðinni í grein þessari er
íslenska þjóðin snoppunguð.
Og þessi snoppungur stjórn-
arinnar á sína eigin þjóð þýtur
um öll dönsku blöðin, þaðan
gegnum Evrópublöðin og víða.
Eftir því sem Tíminn skýrir frá,
þá má ætla að í Danmörku sje
þessi grein skoðuð, sem ,manna‘
fallin af himnum niður.
Sögulegur inngangur er að
greininni.
Skal hann ekki rakinn.
Ekki get jeg þó stilt mig um
að taka hjer upp lýsingu á sjálf
stæðisbaráttu þjóðarinnar:
„Danir beittu á þessum tím-
um venjulegum vopnum þess
sterka, en Islendingar sóttu á
með úrræðum hins veika.
Skorti ekki A af hálfu Is-
lendinga stóryrði og sífelda tor-
tryggni í garð Dana, sem venju-
lega reyndust þó þróttlítil þeg-
ar til verulegra átaka kom . . “.
Hjer er hæðst að íslending-
ingum, samúðin öll Danamegin.
Höfundur segir að viðhorfið
hafi breytst eftir 1918. Danir
höfðu viðurkent þjóðfrelsi Is-
lendinga og þeir vildu standa
við samninginn.
„Fyrir mörgum meðal hinna
bestu manna í landinu mun
hafa vakað sú hugsun, að þess-
ar tvær frændþjóðir mundu geta
Iifað um langa stund við það
jafnrjetti, sem fengið væri með
þeim breytingum, sem reynslan
sýndi að við þyrfti“.
Engum dylst, að hæstv, ráð-
herra hefir samúð með því að
Islendingar og Danir lifi um
langa stund við það jafnrjetti
sem þeir hafa fengið.
En íhugið stjórnarboðskapinn
um jafnrjettið.
Knútur Berlín viðurkennir,
að það sje ekkert jafnrjetti
fólgið í því, að þjóð, sem er 4
miljónir að íbúatali, hafi á-
búðarrjett í landi voru, þó vjer
100 þús. menn að tölu höfum
sama rjett í Danmörku.
Danir fara með utanríkismál
vor, en vjer ráðum engu um
þeirra.
Er það jafnrjetti?
Er. Knútur Berlín sanngjarn-
ari í vorn garð, en hæstv. dóms-
málaráðherra?
Greinin verður altaf þyngri
og þyngri í garð vor íslend-
inga.
Hæstvirtur ráðherra segir enn
í greininni:
„Leið svo, að ekki bar til tíð-
inda, þar til Morgunblaðið og
einstöku stjórnmálamenn ná-
tengdir því hófu að því er virð-
ist tilefnislaust einskonar her-
ferð á móti Dönum, og var til-
efnið það, að Danir sætu á svik-
ráðum við frelsi -landsins og
vildu í verki innlima íslensku
þjóðina í danska ríkið. Menn
eins og Sig. Eggerz, þegar hann
átti sæti í landsstjóminn, hafði
umyrðalaust fyrir landsins hönd
haft yfirumsjón landhelgisgæsl
unnar, er dönsk skip fram-
kvæmdu, ritaði nú hverja á-
deilugreinina á fætur annari
út af hinu 'samningsbundna
starfi varðskipanna hjer við
land. Vinna varðskipanna hjer
við land var alveg hin sama
1922—1924 eins og 1927—
1929. En á síðari árum var Sig.
Eggerz farinn að nota íslenskt
utanríkismál, sem kosninga-
beitu og af því stafaði hið
breytta viðhorf“.
Er því svo slegið föstu—áð
Sig. Eggerz og ól. Thors h€fi
viljað nota viðhorfið til dönsku
þjóðarinnar, sem æsingamál inn
anlands.
Sagnritun hæstv. dómsmrh.
er mjög einkennileg.
Rjetta frásögnin af þeim við-
burði í lífi þjóðarinnar, sem
dómsmálaráðherra virðist eiga
við, er sú, að 1. des. 1927 vakti
jeg eftirtekt á því í mjðg hóg-
værri ræðu, er jeg fyrir hönd
stúdenta flutti af • svölum al-
þingishússins, að tími væri kom-
inn til þess að festa augun á
fyrirheitinu í sambandslögun-
um um uppsagnarrjettinn.
Smátt og smátt var þessu
máli veitt meiri eftirtekt.
Á þinginu 1928 lýsti stjórn
sú, sem dómsmálaráðherra á
sæti í, yfir því, að hún vildi
vinna að því hjá þjóðinni að
hún segði'upp sambandslögun-
um á hinum tilsetta tíma. —
Lagði þing og stjórn í einu
hljóði samþykki sitt á uppsögn-
ina. í ræðu þeirri sem jeg hjelt
í þinginu og tilefni gaf til svars
stjórnarinnar, rökstuddi jeg
eins ítarlega og jeg gat nauð-
synina á uppsögninni. — Benti
þar á meðal á þá hættu, sem
stafaði af þeim rjettindum, sem
Danir hafa hjer á landi, en í
þessu fólst auðvitað engin á-
rás á dönsku þjóðina.
í yfirlýsingu þeirri, sem
stjórnin gaf í þinginu, öll stjórn
in, dómsmálaráðherra þá einn-
ig, var fallist á þá „pólitík“
sem jeg hafði borið fram.
En því er þá dómsmálaráð-
herra að klaga fyrir Dönum?
Því er hann að afsaka?
Allir vita, að þetta mál var
ekki tekið upp vegna haturs
og óvildar til dönsku þjóðar-
innar, heldur af óbilandi trú
allra þjóðrækinna manna á það
að þjóðin íslenska yrði að eign-
ast sitt eigið land kvaðalaust.
Því er verið að leita að öðrum
ástæðum en þeim sjálfsögðu al-
íslensku ástæðum fyrir þessu al-
íslenska máli? Hve óviturlegt
væri að prjedika hatur og and-
úð gegn hinni hámentuðu sam-
bandsþjóð vorri. Hitt er annað
mál að vjer munum jafnan
fjandskapast gegn hinum
danska yfirráða anda hvenær,
sem hann rekur höfuðið upp.
Og íslenskir menn mega ekki
blása lífi í þann anda því mun
aldrei fylgja gifta.
Inn í aðalmálið fljettar svo
hæstv. dómsmálaráðherra land-
helgisgæslunni.
Talar um greinar, sem jeg
hafi skrifað um hana.
Veit þó, að jeg hefi ekki
skrifað þessar greinar, þó sam-
mála hafi verið efni þeirra.
Annars ljet jeg mjer ekki
síður ant um landhelgisgæsl-
una hið fyrra .tímabil, sem
hæstv. ráðherra talaði um, held-
ur en hið síðara.
Lagði á fyrra tímabilinu
grundvöllinn undir íslensku
landhelgisgæsluna.
Fjekk Dani til að falla frá
skoðun sinni um það, að hjer
mætti aðeins vera ein land-
helgisgæsla undir þeirra for-
ustn.
Hefi áður skýrt frá þessu;
endurtek það ekki.
Það er rauði þráðurinn í boð-
skap hæstv. dómsmálaráðherra
að s j álfstæðisf lokkurinn hafi
verið grundvallaðux á óvildinni
til Dana.
Með leyfi hæstv. forseta vil
jeg leyfa mjer að lesa upp meg-
inatriði úr stefnuskrá sjálfstæð-
isflokksins:
„Að vinnayað því og undir-
búa það, að Island taki að fullu
ö!l sín mál í sínar eigin hend-
ur og gæði landsins til afnota
fvrir landsmenn eina jafnskjólt
og 25 ára samningstímabil sam-
bandslaganna er á enda.“
Hvar gægist nú fram óvildin
til Dana í þessari stefnuskrá?
Hefir danska þjóðin ekki lagl
samþykki sitt á, að samband-
inu yrði slitið eftir 25 ára tíma-
bil, ef viljinn til þess væri nógu
sterkur hjá íslendingum?
Er það að fjandskapast gegn
sambandsþjóðinni, að gera þuð,
sem hún hefir lagt sámþykki
sitt á?
Jeg get ekki komist hjá því
að minnast á skýrslu, er hæstv.
ráðherra gefur í' þessari grein
um fund, sem sambandslaga-
nefndin átti síðastl. sumar i
Kaupmannahöfn. Jeg mun ekki
ræða þá fundargerð alla, minn-
ast aðeins á eitt atriði, er mjer
þykir merkilegt. Segir svo í
greininni: „En er leið að fund-
arlokum, kvaddi Kragh fulltrúi
vinstrimanna sjer hljóðs og ósk-
aði eftir, að fram kæmu frá
hálfu íslendinga skýringar á
því, hvað Danir hefðu gert á
hluta Islendinga, sem hefði
þurft að leiða til þess, að heill
landsmálaflokkur væri myndað-
ur á Islandi með nafni og
stefnuskrá, sem benti til þess
að nokkrum hluta Islendinga
þætti líklegt, að Danir væru að
innlima landið pólitískt, fjár-
hagslega, eða menningarlega“.
Er það virkilega rjett, að
jafn merkur stjórnmálamaður
og Kragh fyrverandi innanrík-
isráðherra, hafi verið að skifta
sjer af því, hvaða nafni íslensk-
ur stjórnmálaflokkur kallaði
sig? Ekki mundi Dönum líka, að
vjer færum að blanda oss inn í,
hvaða nöfn flokkar þeirra bæru.
Eina fyrirspurn vil jeg bera
fram til hæstv. stjórnar í sam-
bandi við þetta: Er það eftir
kröfu, sem komin er fram frá
danskri hlið í sambandslaga-
nefndinni, að hæstv. stjórn og
flokkur hennar kallar sjálfstæð-
isflokkinn altaf íhaldsflokk?
Er sjálfstæðisflokksnafnið svo
íslenskt, að það hljómi illa í'
dönskum eyrum? Er skýringin
nú komin á því óskiljanlega, að
sjálf ríkisstjórnin uppnefnir að-
alandstæðingaflokk sinn?
En mikill veraldarinnar aum-
ingjaskapur er að taka danska
kröfu eins og þessa til greina.
Jeg held, að hæstv. stjórn
ætti nú að reyna að gera nýjan
snúning til að losa sig undan
þessum grun og kalla nú flokk-
inn hjeðan af rjettu nafni.
I tilvitnuninni, sem tekin er
upp hjer að framan er spurt um
hvað Danir hafi þá gert á hluta
Islendinga,, svo að heill flokk-
ur taki sjer ofangreint nafn.
Segir hæstv. ráðh., að lítið
hafi orðið úr svörum hjá hinum
íslensku nefndarmönnum, og
standi þau ummæli fyrir hans
eigin reikning. Sjálfur segist
ráðherrann hafa sagt, að í sam-
bandslögunum felist „fræðileg-
ur möguleiki“ fyrir stærri þjóð
ina að bera hina smærri ofur-
liði.
Hjer hefir því ekki verið
haldið fram, að Danir hafi enn
sem komið er notað sjer ábúð-
arrjett sinn svo að af því hafi
stafað hætta, en þar sem hæstv.
dómsmálaráðherra segir í 6.
gr. sje aðeins fræðilegur mögu-
leiki til að stærri þjóðin beri
hina smærri ofurliði, þá er það
hin mesta fjarstæða. Þaðerekki
aðeins fræðilegur möguleiki, en
það er praktiskur möguleiki fyr
ir því, að Danir geti notað þann
rjett, sem þeir eiga hjer sam-
kv. sambandslögunum.
Þó danska stjórnin nú vilji
beina væntanlegum fiskiflota
Dana norður í höf annarstaðar
en til íslands, þá getur komið
stjórn eftir þessa stjónx, sem nú.
er í Danmörku, sem lítur öðru-
vísi á málið. Hið danska ein-
staklingsframtak getur, án þess
að spyrja stjómina, notað sjer
rjettinn til fiskiveiða hjer við
land; sjerstaklega ef fiskiveið-
ar norður í höfum yrðu arðvæn-
legar fyrir Dani. Auðvitað yrði
þá altaf freistingin til þess að
leita þangað sem fiskimiðin eru
best.
Hjer er því um meira en
fræðilegan möguleika að ræða.
Það var enginn vandi að svara
Kragh, ef svara átti þessari
spurningu um nafnið og ann-
að; ekki þurfti annað en af-
henda honum stefnuskrá sjálf-
stæðisflokksins.
I grein hæstv. dómsmálaráð-
herra segir enn:
„Einn merkur stjómmála-
maður í Danmörku segði út af
pólitík Sig. Eggerz og Ólafs
Thors, að það væri nýstárlegt
að reyna að byggja upp póli-
tískan flokk á gagngerðum ó-
sannindum um erlenda þjóð“.
Hver er þessi danski stjórn-
málamaður?
I þessu felst svo mikil móðg-
un við íslensku þjóðina, að ef
danskur stjórnmálamaður hefir
sagt annað eins og þetta, þá
hlaut æðsti maður þjóðarinnar
að mótmæla slíku harðlega.
En hver var þessi stjórnmála-
maður?
Þá stendur enn í grein hæstv.
dómsmálaráðherra:
„Frjálsar og vel mentaðar
þjóðir umgangast hver aðra
með kurteisi og velvild. Ekkert
þykir í milliríkjaskiftum ósæmi
legra en að gera nágrannaþjóð
törtryggilega."
En nú vil jeg spyrja hæstv.
dómsmálaráðherra, með hverju
er hægt að gera nágrannaþjóð
tortryggilega, ef ekki með þvi
að skýra þjóðinni frá því, að
stærsti stjórnmálaflokkurinn í
landinu sje stofnsettur í óvild
til sambandsþjóðarinnar.
Hvað mikinn fjandskap, sem
ríkisstjórnin elur í brjósti til
andstæðuflokksins, má ekki
láta þeirrar óvildar gæta út á
við í jafn ríkum mæli og hjer
virðist hafa átt sjer stað.
Það er blátt áfram óskiljan-
legt, að í stjórnarboðskapnum
til nágrannaþjóðarinnar sé sagt,
að andstöðuflokkur stjórnarinn-
ar sje skapaður af óvild til
sambandsþjóðarinnar.
Er hægt með öðru betur að
blása að ófriðareldi meðal þjóð-
anna?
Jeg hefi leyft mjer að víta
þessa grein.
Þeir verða áreiðanlega fleiri,
sem taka í sama streng.
Morgunblaðið er 8 síður í dag
og Lesbók. Augl. kvikmyndahús-
anna eru á 4. síðu.