Morgunblaðið - 18.06.1931, Síða 2

I
2________-_________________MOR GUNBLAÐIÐ
Döðlnr og gráiikjnr
hvergi ddýrari uje betri.
19. juni
Stjórnmálamennirnir mætastÁ Cheqners-fundi. Lengst til hægri
Mac Donald, þá Curtius, Henderson, Briining og hinn þýski sendi-
'herra Neurath.
ljett af þjóðinni. Þýska stjórnin
19. dagur júnímánaðar er að
íl$iru en einu leyti merkisdagur
í sögu síðari ára. — Með hinum
hreyttu stjórnarlögum, er staðfest
-voru af konungi þennan dag árið
1915, hlaut íslenska þjóðin rjett-
arbætur, sem eru svo mikilsverðar
«.ð dagurinn á það skilið, að vera
hátíðisdagur þjóðarinnar, jafn-
hliða 1. desember og 17. júní. Má
þá fyrst minnast á það atriði, sem
svo mjög vir^ist hafa gleymst:
.að þenna dag var bundinn heilla-
vænlegur endir á langa deilu milli
Islendinga og Dana- — fánamálið
—en það var eins og kunnugt er
□nikið áhugamál þjóðrækinna
manna, alt þar til sú lausn fekst
á því, að ísland fekk sinn eigin
íána. Hverri þjóð er fáninn heil-
ngt tákn sjálfstæðis og þjóðernis
ng er þess vegna- framar öllu öðru
i heiðri hafður. Hinar smærri
þjóðir sem — eins og við íslend-
ingar, meðan ísland var „óaðskilj-
anlegur liluti Danaveldis“, —
íhafa orðið að lúta fána erlendra-
yfirdrotnara, hafa fagnað því, er
]>ær fengu sinn eigin fána og hann
■orðið þeim ímynd hins nýja sjálf-
tstæðis. En þessu er nokkuð öðru
vísi farið með okkur íslendinga-.
Ef dæma skal af verkunum, þá
aýnir það sig Ijóslega að á „hærri
'störðmn'' hefir því lítt verið sinnt
að minnast á viðeigandi hátt, þess
viðburðar, sem það var, er þjóðin
fekk sinn eigin fána. Það hefir
jafnvel kveðið svo ramt að, að
gleymst hefir oftast nær að draga
fánann á stöng þennan dag, og
■sýnir það algerlega óverjandi tóm-
læti, af þeirra hálfu, er síst skyldi.
Ætti sannarlega ekki að þurfa að
eyða einu orði til þess að sýna
fram á, að með því er sjálfstæði
og þjóðerni voru sýnd hin mesta
lítilsvirðing. Með fánanum 19. júní
1915 fekk íslenska þjóðin liina
fyrstu viðurkenningu sjálfstæðis
og sjerstaks þjóðernis, frá kéndi
Dana — og varð sá dagur því
fyrirrennari 1. desember 1918,
þegar sjálfstæðismáli þjóðarinnar
var ráðið til lykta í bráð.
Þess er þá fyrst að minnast
að 19. júní er sá dagur, er þjóð-
ánni allri ber að heiðra fána sinn
með því að draga hann hvar-
vetna að hún.
En 19. júní er um leið sá dagur,
sem færði íslenskum konum fyrstu
rjettarbótina á stjórnmálasviðinu
— hinn mjög svo takmarkaða kosn
ingarrjett og kjÖrgengi til Alþing-
is — er varð upphafið að jafn-
rjetti því, sem nú er á komið
í orði.
Til þess að minnast þessara
rjettarbóte ákváðu konur að halda-
daginn hátíðlegan og jafnframt
vinna þennan dag fyrir eitthvert
J>arft málefni, sem alþjóð varðaði.
Yarð Landsspítalinn fyrir því vali,
svo sem kunnugt er, og hefir f jár-
söfnun í því skyni farið fram
þennan dag og borið hinn besta
árangur. Sú starfsemi hefir orðið
til þess að hrinda í framkvæmd
bj'ggingu Landsspítalans. — Má
seg.ja, að þar sem Landsspítalinn
er, sjái íslenskar konur árangur af
15 ára starfi sínu, og þótt þær
hafi oft átt tómlæti að mæta af
hendi þeirra, er síst skyldi, og
jafnvel beinni andúð, hjeldu kon-
urnar áfram sínu striki, og nú er
Jrá Landsspítalinn kominn upp,
þótt í mörgu muni lionum áfatt
.og margt skorta á að hann sje
,svo fullkominn, og vel úr garðí
gerður, sem forgöngukonur Jressa
máls höfðu vænst. Enda hafa Jrær
]ítt verið liafðar )neð í ráðum.
MikilLhluti þess fjár, sem konur
ha-fa safnað, til Landsspítalans
hefir komið inn hjer í Reykjavík
19. jiiní, og kom það þá oft í
Ijós hve vinsælt mál þetta var hjá
almenningi hjer í bænum, því jafn-
an voru hinar fjölbreyttustu skemt
anir dagsins vel sóttar. Aðeins
tvisvar hefir ekki verið höfð önn-
ur fjársöfnun, en sala merkja —
var það fyrra sinnið vorið 1928,
og ástæðan til þess sú, að enginn
staður var fáanlegur, til þess að
halda útisbemtun, því gefin loforð
um stað brugðust.
Næsta ár lánaði bæjarstjórn
Reykjavíkur hinn ákjósanlegasta
,stað og hefði einnig gefið loforð
fyrir því í fyrra, en vegna margs
konar annríkis Jieirra, sem að
skemtununum höfðu staðið, — ]>á
.var Alþingishátíðin mjög nærri —
var ekki höfð önnur fjársöfnun
en merkjasala — og gaf hún tals-
verðan arð.
Á föstudaginn rennur enn upp
19. júní. 1 Jietta sinn mun stjórn
Landsspítalasjóðsins ekki hafa
néin víðtæk hátíðahöld nje aðra
fjársöfnun en merkjasölu. En þess
er vænst að allir bæjarbúar kaupi
merkið, sem er lítill hnappur með
íslenska fánanum. Með því geta
menn sýnt viðurkenningu starfi
]>eirra,- sem mest og best hafa
unnið að því, að Landsspítalinn
er kominn þetta á veg, og heiðrað
nm leið fánann, sem íslenska þjóð-
in öðlaðist 19. júní 1915.
„Danski málstaðurinn“.
Khöfn, 17. júní.
(Frá frjettaritara FB.).
Blaðið „Po1iteken“ segir, að
Hkurnar fyrir samningsumleitun-
um við Dani um afnám sambands-
laganna fyrir 1943 muni hverfa
eða minsta kosti minka, ef stjórn-
árflokkurinn fái meirihluta í þing
inu. eins og útlit sje fyrir. Annars
býst Politiken við, að áhuginn
f.vrir sambandsslitum fyrir 1943
minki, þegar kosningaæsingarnar
hjaðni, og menn íhugi rólega hagn
aðinn af núverandi sambandi við
Danmörku.
Fundurinn
á Chequers.
Verður Youngsamþyktin endur-
skoðuð?
Englandsför þýsku ráðherranna
hefir vakið mfkla eftirtekt beggja
megin Atlantshafsins. Hinn 6. og
7. þ. m. voru þeir Briining ríkis-
kanslari og Curtius utanríkisráð-
herra, gestir Mac Donalds stjóm-
arforseta á sveitabústað hans,
Chequers, utan við Lundúnir. —
Seinna voru þýsku ráðherrarnir
í boði hjá Bretakonungi. Viðtök-
urnar í Englandi voru svo góðar
sem frekast mátti vera. Alls staðar
mættu þýsku ráðherrarnir samúð
og vináttu.
í Frakklandi hefir fundurinn á
Chequers vakið alt annað en gleði.
í Þýskalandi vænta menn sjer
mikils af þessum fundi og gera
sjer vonir um, að 'hann verði byrj-
unin að náinni sámvinnu og ein-
lægri vináttu milli Englendinga
og Þjóðverja.
Verkamannastjórnin enska hef-
ir verið alt annað en stefnuföst
í utanríkismálum. Fyrst. sneri hún
bakinu að Frökkum. Seinna hefir
hún oft stutt Frakka t. d. í af-
vopnunarmálinu, þótt stefna
P’rakka í þeilsu máli sje gagnstæð
stefnu verkamanna. En nú leitar
verkamannast j órnin nánari sam-
vinnu við þýsku stjórnina. Ástæð-
an til þess er vafalaust sú, að
ensku stjórninni er ljóst, hve
mikil hætta vofir yfir Þýskalandi
og allri álfunni, ef ekki verður
ráðið fram úr vandræðunum í
Þýskalandi í tækan tíma.
Að undanförnu hafa tekjur
þýska ríkisins stöðugt minkað og
útgjöldin aukist vegna kreppunn-
ar. Mánuð eftir mánuð hefir tékju-
hallinn vaxið. í byrjun þ. m. varð
þýska stjómin að grípa til nýrra
neyðarráðstafana. Með undirskrift
forsetans, án samþykkis þingsins,
gaf stjórnin út bráðabirgðalög,
sem miða að því að jafna 1700
miljþna marka tekjuhalla, sumpart
með því að spara, sumpart með
skatta- og tollahækkunum.
Þýðingarmestu spamaðarráðstaf-
anirnar , eru þessar: Laun starfs-
manna ríkisins og eftirlaun lækka
um 4—8%, samtals um 100 milj-
ónir. Atvinnuleysisstyrkir lækka
um 5%. Lækkun launaútgjalda
hinna einstöku ríkja og bæjarfje-
laga nemur 207 miljónum. Opin-
berir framfærslustyrkir verða
lækkaðir um *85 miljónir, Vinnu-
tími verkamanna í þjónustu rík-
isins verður styttur niður í 40
klukkustundir á viku og verka-
laun lækka að sama skapi. Jafn
framt þessum sparnaðarráðstöfun-
um reynir stjórnin að auka tekj-
urnar m. a. með því að hækka
tekjuskatta og tolla á sykri og
olíu.
Þýska stjórnin segir að þessar
neyðarráðstafanir sjeu síðasta afl-
raunin til þess að geta greitt hern-
aðarskaðabæturnar. Nú geti þjóð-
in ekki risið undir þyngri skatta-
byrðum, eða þolað nýjar sparnað-
arráðstafanir. Ástandið í Þýska-
]andi sje nú svo alvarlegt,, að brýn
nauðsyn sje á því, að skaðabóta-
byrðunum verði að einhverju leyti
nefndi að vísu ekki ríkisgjald-
þrot, sem oft er nefnt nú í sam-
bandi við vandræðin í Þýskalandi.
Um allan heim eru menn að
minsta kosti við því búnir, að
Þjóðverjar muni innan skamms
lýsa yfir því, að þeir geti ekki
greitt skaðabæturnar ef þær verði
ekki minkaðar.
Síðustu neyðarráðstafanir stjórn-
arinnar eru að leggja að nýju
þungar byrðar á þýsku þjóðina
og gefa án efa byltingaflokkun-
um nýjan byi- í seglin. I byrjun
vorsins leit út fyrir að uppgangi
Nazista væri lokið. En við kosn-
ingamar í Oldenburg fyrir
skömmu óx fylgi þeirra að nýju.
Og menn búast nú við að neyðar-
ráðstafanirnar verði til þess að
fylgi Nazista og kommúnista auk-
ist aftnr að miklum mun.
Brúning og Curtius ræddu fyrst
og fremst skaðabótamálið við
ensku ráðherrana á Chequers. —
Englendingar af öllúm flokkum
styðja kröfur Þjóðvérja um endur-
skoðun á Youngsamþyktinni. —
Ensk blöð benda á það, að gull-
verðið hefir hækkað um 30% síð-
an að Youngsamþyktin var sam-
in og skaðabótabyrðarnar bafa
því aukist að sama skapi. Þar að
auki er Englendingum ljóst, að
skaðabótamálið er alheimsmál. —
Heimskreppan stendur í nánu sam
bandi við skaðabæturnar og stríðs
skuldirnar, sem valdið hafa glund-
roða í viðskiftamálum þjóðanna.
Bati í viðskiftalífinu er því ekki
væntanlegur, fyr én stríðsskuld-
irnar verða lækkaðar að miklum
mun, skrifar Times. Ennfremur
viðurkenna Englendingar, að end-
urskoðun á Youngsamþyktinni sje
nauðsynleg af pólitískum ástæðum.
Oarwin ritstjóri „Observes“ býst
,við að stjóm Brúnings muni falla
innan hálfs árs, ef skaðabótabyrð-
unum verði ekki ljett af Þjóð-
verjum. Einræði taki þá við í
Þýskalandi og það muni hafa í
,för með sjer efnahagslegt hrun
og skapa pólitískt andrúmsloft,
sem hljóti að hafa örlagaþrungnar
afleiðingar fyrir allar þjóðir í álf-
unni. Ekki síst, óttast Englending-
ar, að Þjóðverjar muni kasta sjer
í faðm Rússa, ef ekki verður ráð-
ið fram úr vandræðunum í Þýska-
landi.Hættan frá Rússlandi vegur
ekki minst, þegar um eiulurskoðun
Youngsamþyktarinnar er að ræða.
Menn vita lítið inn viðræður
þýsku ráðlierra-nna við ensku ráð-
herrana á Chequers. í opinberri til-
kynningu er sagt, að þeir hafi rætt
skaðabóta- og skuldamálin og
rninst lítilsháttar á afvopnunarmál
ið. Ástæða er til að ætla-, að Mae
Donald hafi tekið endurskoðunar-
kröfunum veí. Að minsta kosti eru.
Jiýsku ráðherrarnir ánægðir me5
árangurinn.
Mac Donald ætlar að heimsækja
Brúning v Berlín og málið verður
]>á rætt íið nýju. Menn giska- á,
að Þjóðverjar muni bráðlega lýsa
yfir, að ]>eir géti ekki lengur greitt
skaðabæturnar í erlendri mynt,
og al]>jóðaráðstefna verði þá hald-
in, líltlega í haust, til þess að
ræða skaðabóta og skuldamálin.
En er nokkur von til þess að
Youngsamþyktin verði endurskoð-
uð, Englendingar styðji kröfur
Þjóðverja? Mest er undir Frökk-
ilra og Bandaríkjamönnum komið
í þessu máli. Frakkar segjast ekki
sjá neina ástæðu til þess að énd-
urskoða Youngsam])yktina og
Bandaríkjastjórn vill ekkert slaka
til við Evrópuþjóðir viðvíkjandi
stríðsskuldunum. Eftirtekt vekur
að Borah öldungadeildarþingmað-
ur hefir vakið máls á því, að
Bandaríkin slaki til í skuldamál-
inu, ef Evrópuþjóðir dragi úr víg-
búnaði svo um muni. Bráðlega
koma ]>eir Stimson utanríkisráð-
herra og Mellon fjármálaráðherra-
til Evrópu og verður skuldamálið
]>á rætt við þá. Um árangurinn
verður éngu spáð enn, en rjettast
væri að vænta sjer ekki mikils af
Bandaríkjunum í þessu máli.
Khöfn í .júní 1931.
P.
------
Jarðskjálfti í Japan.
London, 17. júní.
United Press. FB.
Mikill landskjálftakippur kom í
Japan, samkvæmt fregn frá Tokio,
og er búist við, að hann hafi vald-
ið miklu tjóni.