Morgunblaðið - 15.11.1931, Qupperneq 6

6
M0KGUNBLAFIÐ
5kattamálin.
Eftir Gunnar Viðar.
í „Tímanum“ 7. þ. m. hefir
herra Eysteinn Jónsson skatt-
stjóri ritað grein um öflun rík-
isteknanna. Þykir mjer rj'ett, að
geta hennar að nokkru, því að
þó að eitt og annað megi finna
að skattakerfi voru, virðast
mjer eigi hinar næsta lausbeisl-
uðu skattakenningar skattstjór-
ans vera þar meinanna bót. Er
því meiri ástæða til að minnast á
þetta, þar sem úr sömu her-
búðum hafa áður komið tillög-
ur, sem eru börn sama anda
(sbr. tekjuaukafrv. Jónasar
Þorbergssonar og Steingríms
Steinþórssonar).
Eftir nokkrar almennar hug-
leiðingar fer skattstjórinn inn á
að flokka skatta og tolla, og
kemst þá að þeirri niðurstöðu,
að rjettast sje að skifta þeim
eftir því, hvort þeir eru lagðir
á menn eftir efnalegri getu
þeirra eða ekki.
Vill hann f fyrri flokknum
telja tekju- og eignaskatt og
toll á óþarfavörum, en í síðari
flokknum tolla á nauðsynjavör-
um til neytslu og framleiðslu,
og tolla á útflutningsvörum.
Við þetta er nú það að at-
huga, að tekju- og eignaskatt-
ur þarf ekki að vera lagður á.
menn samkvæmt efnalegri getu
þeirra, og er það ekki, því eins
og undirritaður hefir áður bent
á í skrifum um þetta efni,, kem
ur hann all-misjafnt niður á
sömu raunverulegu tekjum, eft-
ir því, hvar menn búa í landinu.
Hins vegar verður auðvitað, ef
maður talar um tollana sem
skattkerfi, að líta á þá í heild
og athuga, hvernig þeir snerta
menn á ýmsum stigum velmeg-
unar. Er þá sennilegt, að tolla-
kerfið á neytsluvörum komi til
að verka sem stighækkandi
skattur eftir efnalegri getu í
reyndinni, en hafandi þann kost
að auki, að hann dregur úr
neytslu manna.
Annað atriði er jeg rak mig á
í grein skattstjórans var það,
að tollarnir voru allra ríkis-
tekna dýrastir í innheimtu.
Til að byrja með, er þetta
algjörlega ósannað mál, og jeg
efast um, að innheimta tolla
kosti hlutfallslega meira en inn
heimta tekjuskattsins. En væri
það svo, er þó í rauninni ekk-
ert sannað með því, því að vit-
anlegt er, að starf skattanefnd-
anna úti um land er mjög van-
borgað. En hið rjetta er auð-
vitað að miða við þá vinnu, sem
skattheimtan kostar þjóðfjelag-
ið. —
Þetta eru þó smámunir einir,
sem ekki myndu hafa knúð mig
til að svara grein skattstjórans.
Hið varhugaverða er sá andi,
sem er kjarninn í greininni. —
Mælikvarði hans á ágæti skatt-
anna er það, „hvort þeh- eru
lagðir á menn eftir efnalegri
getu þeirra eða ekki“.* Þetta er
nú ekki glögt orðað, og liggur
næst að skilja það þannig, að
* Leturbr. skattstjórans.
ef maður getur greitt skattinn
og hann því fæst inn, sje um
heppilegan skatt að ræða, en
sá hluti, sem vanhöld verða á,
sje óheppilegur. Samanburður
á tollum og tekjuskatti
myndi þá halla mjög á hinn síð
arnefnda. — Þetta meinar þó
skattstjórinn sjálfsagt ekki. —
Það, sem bak við liggur, er
vafalaust- það, að skattarnir
eigi að vera nógu mikið stig-
hækkandi í hlutfalli við vel-
megun gjaldþegna.
Þetta er þó að mínu áliti of-
þröngt sjónarmið. Mælikvarðinn
sem leggja ber á ágæti skatta,
er ekki sá, hvort þeir eru lagð-
ir á í hlutfalli við efnalega
getu manna. Höfuð-atriðið er,
hversu miklar fórnir frá hálfu
þjóðfjelagsins felast í skattin-
um. Eitt atriði í því máli er, að
fórnir einstaklinganna sjeu sem
jafnastar hlutfallslega. Sjeu
þær það, eru þær líka með
minsta móti í heild að öðru
jöfnu. En það eru fleiri atriði,
sem taka verður tillit til. Skatt-
stjórinn drepur lauslega á, og
vill viðurkenna, að mjer skilst,
að of-hár tekjuskattur geti dreg
ið úr framkvæmdalöngun
manna. Þetta er ekki ljett á
metunum, því að við það missa
einstaklingarnir tekjur, án þess
að ríkissjóður fái nokkuð í stað-
inn. Hjer er með öðrum orðum
um hreint þjóðfjelagslegt tap
að ræða. Þó er önnur röksemd
móti mjög stighækkandi tekju-
skatti enn mikilvægari.
Það er alkunnugt, að til allr-
ar framieiðslu, sem komin er
lítið eitt upp úr frumstigum
villimensku, þarf framleiðslu-
fje. Framleiðsla nú á dögum,
rekin án framleiðslufjár, er ó-
hugsandi, og afrakstur fram-
leiðslu vex að sama skapi og
framleiðslufjeð eykst. Ef við
ættum að taka fiskinn með
höndunum, myndi ekki berast
rnikill afli á land, og munurinn
á framleiðslumagni með vexti
fjármagnsins sjest greinilega á
samanburði aflans á togurum
og róðrarbátum. — Hitt dylst
engum, að af framleiðsluaukn-
ingu þeirri, er fylgt hefir með
vexti fjármagnsins, hafa og
verkamennirnir fengið sinn
skerf, svo að verkalaun í hverju
landi eru yfirleitt því hærri sem
Iandið er auðugra (sbr. og kjör
sjómanna á bátum og togur-
um). Fyrir þjóðfjelagið yfir-höf-
uð vaxa því tekjurnar og vel-
megunin með vexti fjármagns-
ins. —
Að þessu athuguðu ætti nú
engum að koma það á óvart, að
skattstjórinn haldi því fram, að
tckjuskatturinn hafi „mikla
þjóðfjelagslega þýðingu með
því að hamla upp á móti auð-
söfnun einstaklinga". Hitt kyhni
að virðast kynlegra, að skatt-
stjórinn álítur, að hjer sje um
heppileg áhrif tekjuskattsins
að ræða. Hann hygst þó ef til
vill gera einhverja bragarbót
með seinni hluta setningarinn-
ar, sem inniheldur þá einkenni-
legu staðhæfingu, að tekjuskatt
urinn „dreifi efnunum til al-
mennings“. Það er að sjálf-
sögðu undir sjóndeildarhring
höfundarins komið, hvort hjer
er um hreint bull eða blekking
að ræða, en þriðji kosturinn
virðist ekki vera fyrir hendi.
Þó því sje slept, að tekjuskattur-
inn sem neikvæð ráðstöfun yet-
ur ekki „dreift“ efnum til al-
mennings, heldur ef best læt-
ur látið vera að taka efnin frá
almenningi, þá byggist þessi
skoðun á algerðum ókunnug-
leik á nýrri fjármyndun. Tekjum
sínum geta menn varið á tvennan
hátt: til neyslu eða til að
leggja þær upp. Það er aðeins
sá hluti sem lagður er upp sem
myndað getur nýtt fjármagn.
Á sama hátt geta þeir skattar,
sem á eru lagðir, annaðhvort
minkað neysluna eð dregið úr
nýrri f^ármyndun. En með því,
að draga úr fjármynduninni er
framleiðslumagn þjóðfjelags-
ins skert í framtíðinni og þró-
unin stöðvuð. Hlýtur það í
framtíðinni að koma því harðar
niður á neyslunni, því að auð-
vitað byggist neyslan á fram-
leiðslunni. Nú vita það allir,
sem eitthvað hafa fjallað um
þetta mál, að almenna reglan
er sú, að því hærri tekjur sem
rnenn hafa, því meira leggja
inenn upp hlutfallslega. Mikill
meirihluti af því, sem upp er
lagt, kemur frá þeim einstak-
lingum og fjelögum, sem há-
tekjur hafa. Hitt er hverfandi.
Mikið stighækkandi tekjuskatt-
ur hefir því þá alvarlegu skugga
hlið, að hann legst sjerstaklega
á nýja fjármyndun.
Sá, sem þetta ritar, er ekki
mótfallinn því í sjálfu sjer, að
hafa stighækkandi tekju- og
eignaskatt, sem lið í skattakerf
inu. En það hættulega er, að
það eru engin föst takmörk
fyrir stighækkuninni, þar sem
hægt er að stinga við fótum
og segja: „Hingað og ekki
lengra“. Undir lýðræðisfyrir-
komulagi, þar sem lágtekju-
menn eru í meirihluta og skiln-
ingur á þjóðmegunarlögmálum,
því miður, ekki sem skyldi, er
þetta auðvitað hreinn voði.
Meining mín er líka sú, að
tekjuskatturinn sje á pappírn-
um nógu hár, eins og hann er
nú. Hitt er jeg í engum vafa
um, að skatturinn gæti gefið
n.eira í ríkissjóð, án þess að
skattstiganum væri breytt. Það
er sem sje öllum kunnugt, að
tekjuskattslögin eru ekki fram-
kvæmd nærri því eins strangt
utan Reykjavíkur eins og í
Reykjavík. Og tekjuskatturinn
hefir þann kost, sem skattstjór-
inn nefnir ekki, að hann eflir
pólitískan þroska, af því að
hann kemur beint og áþreifan-
lega við pyngju manna, og vek-
ur menn til umhugsunar og at-
hugunar á því, hvernig varið
er opinberu fje: Það er óefað
æskilegast, að sem flestir hlotn-
ist þann þroska. Hjer er því nóg
verkefni í bráð, áður en farið
er að tala um hækkun skatt-
stigans.
Ýmislegt fleira má finna að
grein skattstjórans, þó að jeg
rúmsins vegna, láti staðar num-
Væntanlegt með Gullfoss:
Epli Delecious ex. fancy. Epli Jonathan ex. fancy.
Appelsínur 200 og 226 stk. Laukur.
Cggerl Krlstjánsson ék Co.
Símar 1317, 1400 og 1413.
II
Minningarspjöld Landsspítalans eru afgreidd í neðangreindunt
stöðum hjer í bænum: Bankastræti 4 (Verslunin Ghic), Lauga-
vegi 37 og Túngötu 2. — Auk þess afgreiðir Landssímastöði*
og allar helstu stöðvar út um landið samúðarskeyti.
ið að sinni. Gefst mjer ef til 1
vill síðar tækifæri til að ræða
ítarlegar fyrirkomulag þessara
mála hjer og annars staðar.
13. nóv. 1931.
H sokkaleistunum.
Óliætt mun að fullyrða, að fregn sú
sem Morgunblaðið fiutti fyrir nokkr-
um dögum um það, að aðalbankastjóri
Búnaðarbankanis, hafi sjest í Hull í:
síðustu lántökuferð sinni á sokkaleist- ]
unum, hefir vakið mikla eftirtekt og j
mikið umtal. petta er svo fátítt um I
menn í þessari stjett, sem eru líka það j
vel launaðir, að þeir ættu að geta veitt
sjer sæmilegan skófatnað, að mönnum !
finst að til þessa hljóti að hafa legið
einhverjar alveg sjerstakar ástæður. ]
í einni af skopsögum Mark Twains,
sem mörgum er kunn hjer á landi, sýn-
ir höfundurinn fram á, að þau -augna-
blik geti komið fyrir í lífi skikkanlegs
borgara, að hann rífi sig upp úr rúminu ]
í skyrtunni einni saman, og hlaupi :
upp á húsþök um hlánótt. En ekki verð- [
ur samt dregin út frá þeirri sögu nein
skynsamleg ástæða fyrir því, að aðal-1
bankastjórinn í Búnaðarbankanu’m
spássjeri um götur stórborganna um
hábjartan dag, jafn-fáklæddur til fót-
anna eins og fregnin hermir.
pess vegna þarf ekki að vera neitt
furðuefni, þó að menn stingi ■saman
nefjum, og spyrji hver annan — án
þess að nokkrum verði greitt um svör
—: Hvað var bankastjórinn að gera á
sokkaleistunum í Hull?
Svo mikilsvert sem það er, að kom-
ast að niðurstöðu um þetta atriði fyrir
nútímann, þá er það þó ekki síður fyr-
ir síðari tíma. Jeg sje í anda sagn-
fræðinga framtíðarinnar, segjum eftir
5—600 ár, sitja með sveittan skallann
við að ráða þetta dularfulla atriði. —
Senniiega.st virðist mjer, að sú skoðun
yrði ofan á, að setja þetta í samband
við fjárkreppu þá hina miklu, sem nú
lamar Englendinga, og þetta verði tal-
in góð sönnun þess, að innflutnings-
bann hafi verið árið 1931 á skófatnaði
í Englandi, og hin stranga innflutn-
ingsnefnd þar hafi úrskurðað, að inn-
flutningur á bankastjórum í peninga-
leit væri bundin því óhjákvæmilega
skilyrði, að þeir færu úr skónum um
borð, og skildu þá þar eftir. Nú vit-
um vjer, að engin innflutningshöft eru
í Englandi, og mega menn af þessu
sjá, hvað sagnfræðin er viðkvæm vís-
indagrein, og hvað tiltölulega smávægi-
leg atvik geta breytt henni í veruleg-
um atriðum.
Mjer hafa dottið í hug tvær tilgátur,
sem gætu skýrt þetta einkennilega til-
fölli. Önnur er sú, að bankastjórinn
hafi daginn áður lagst örþreyttur til
hvíldar, eftir árangurslausa leit að ein-
hverjum, sem hann gæti „slegið" fyr-
ir Búnaðarbankann. Hann sefur iun-
um fasta svefni sem eru bestu laun at-
orkumannsins, vaknar ekki fyr en um
hádegið, rís úr rekkju, en er ekki enn
kominn í stígvjelin, þegar honum verð-
ur litið út um gluggana, og sjer þá á
götunni fyrir neðan, fjármálamanninn,
sem hann er allt af að leita að. (pað
skyldi þó ekki hafa verið Kúlu-And-
ersen?) Hann þýtur út á sokkaleistun-
um, því nú ætlar hann ekki að láta
hann ganga úr greipum sjer. Ef þessi
skýring væri rjett, og hún getur vel
verið það, þá trúi jeg ekki öðru, en að
HVkOIBÍð:
Skinn
•i Hanskar
Tan
fyrir dðmnr og herra.
Vðrohðsið.
Hægindastólar
Körfustólar, Skinnstólar í miklu
úrvali.
Ilúsgagnav. Reykjavíkur,
Vatnsstíg 3. Sími 1940.
ðdýraslar
velrarkðpar,
Svartar, bláar, grænar, rauðar,
brúnar. — Einnig kápuefni.
Þingholtsstræti 1.
Signrðar Gnðmnndsson.
slík árvekni og hvatleikur verði til þess
að auka enn á vinsældir þessa slynga
fjármálamanns meðal viðskiftamanna
Búnaðarbankans. pað versta við allt
saman er, að enn geta lánbeiðendur í
bankanum ekki sjeð neinn vott þess,
að hlaupin hafi borið árangur. Senni-
lega hefir aðalbankastjórinn ekki náð
peningamanninum, þrátt fyrir hlanpin
á sokkaleistunum.
Hin skýringin virðist mjer þó senni-
legri. Hún er sú, að aðalbankastjór-
inn hafi alls ekki verið á sokkáleiistun-
um, heldur hafi hann verið á sauð-
skinnskóm samlitum sokkunum. peg-
ar maður athugar þá djúpu hugsun,
sem hefir legið á bak við þetta tiltæki,
þá getur ekki hjá því farið að maður
fyllist enn meiri hrifningu yfir því að
Tr. porhailss. skuli hafa valið einmitt
þtnnan mann í þessa vandamiklu stöðu,
að veita Búnaðarbankanum forstöðu.
Aðalbankastjórinn hefir hjer auðvitað
verið að demonstrera það fyrir útlend-
ingum þeim, sem hann ætlaði að slá um
peningana, hve örugt væri að Mna fje,
þjóð, sem kynni svo vel að búa að
eínu, og jafnvel bankastjórar gengju
um götur í ósútuðum, heimaunnum skó-
fatnaði. Ekki væri svo sem hætt við, að
peningunum yrði eytt í útlent prjál eða
óþarfa eins og stígvjel.
AðaLhængurinn á þessari skýringu
er, að svo lítur út fyrir, sem útlending-
>ar hafi alls ekki komið auga á skóna,
og haldið, að bankastjórinn væri á
isokkaleistunum.
Mönnum kann nú að finnast þetta
ósennilegt, en samt skýrir það annað,
sem síðar hefir gerst. Jeg hefi það
nefnilega fyrir satt, a,ð um það leyti,
sem bankaráðsformaður Landsbankans,
Jón Árnnson, var að semja skrána yf-
ir þær óþarfavörur, sem sjálfsagt væri