Morgunblaðið - 23.04.1933, Síða 6

6
MORUUNBLAÐIÐ
3B
Oufuskipaleiðir fyrrum og nú
VII.
Navigare necesse.
„Það er nauðsynlegt að sigla“,
segir rómverskt orðtæki. Þetta á
við um allar þjóðir, sem eiga lönd
að sjó, og fyrir sumar er það
beinlínis lífsnauðsyn. Ein af þeim
þjóðum, sem verða að sigla, eru
íslendingar. Ef þeir eru þess ekki
megnugir, svo að aðrir verða að
gera það fyrir þá, er það stór-
hættulegt landinu. Allir játa þetta
líka með vörunum, en þegar að
því kemur, að standa við orðin,
vill ekki verða sem best samræmi
milli þeirra og framkvæmdanna
hjá sumum hinum háu herrum,
sem fjárveitingarvaldið hafa- Til
þess að geta haldið uppi siglingum
sínum, þarf Eimskipafjelagið fjár-
styrk, og væri nauðsynlegt, að
hann væri miklu ríflegri, en verið
hefir. En peningarnir — nervus
rerum, afl þeirra hluta, sem gera
skal, eru ekki lausir fyrir. Mun
þó vandfundið fyrirtæki, sem sjálf
sagðara væri að styrkja vel, en
Eimskipafjelagið. Það hefir altaf
verið meginregla þess, að starfa
fvrst og fremst með hag lands-
manna og þarfir fyrir augum. Það
er stofnað sem þjóðþrifafyrirtæki,
og fyrir því eru til þess gerðar
miklar kröfur, sem það aldrei hef-
ir viljað reyna að koma sjer und-
an, heldur altaf uppfylt svo vel,
að meira veríinr alls eigi með
sanngirni af því heimtað. Það
hefir jafnvel farið lengra á þess-
ari braut, en hægt var að ætlast
til, og beðið af tilfinnanlegt
tjón.*) Þess vegna er það dálítið
■einkennilegur hugsunarháttur, sem
virðist ríkja hjá sumum þeim, sem
landið hefir gert að trúnaðar-
mönnum sínum. Þegar þeir eru
að reyna að sjá um, að styrkurinn,
■sem fjelagið fær ur landssjoði,
verði sem lægstur, þá er ekki
hægt að skýra það á annan hátt
vingjarnlegar en þannig, að þeir
vilji standa með hreina samvisku
gagnvart „háttvirtum kjósendum"
■og svna þeim, að fulltruar þeirra
*) Hjer er átt við strandsigling-
ar fjelagsins. Rækilega er gerð
grein fyrir tapi á siglingum á
aukahafnir“ aftan við skýrslu
fcá aðajfuivh fjeiagsins 25. júní
1932. Er sú greinar'gerð samin
og undirrituð af þeim Jörundi
Brynjólfssyni. fpvseta neðri deild-
ar Alþingis, Brynjólfi Stefanssyni
skrifstofustjóra og Vigfúsi Ein-
arssyni skrifstofustjóra. Á eftir
áljti þeirra eru prentaðar athuga-
s.emdir við það eftir Jón Árnason
fi amkvæmdast jóra- Kemst hann
að þeirri niðurstöðu, að fjelagið
hafi grætt stórfje á siglingum á
,,aukahafnirnar“, og hlýtur hver
góður íslendingur að gleðjast
mjög, er hann sjer þar, hvernig
fjelagið veltir sjer í peningum,
sem það rótar upp á þessum prýði-
hgu ..aukahöfnum“. Því miður
dofnar dálitið yfir manni aftur,
jiegar maður les svör þremenning-
anna við þessum .athugasemdum',
hví þeir eru svo hlálegir að um-
turna öllum fagnaðarhoðskap fram
kvæmdastjórans, og það svo ræki-
lega, að hann sjálfur virðist hafa
mist trúna á málstað sinn; hann
svarar ekki einu orði ,og hefir þó
vafalaust átt kost á því.
„gæti hagsmuna landsins“. En ef
hagsmunir landsins og hagsmunir
Eimskipafjelagsins skyldu nú fara
saman? Og ætli það sje nokkur
vafi lá því? Ætli það sje nokkurt
fyrirtæki í landinu, sem meiri
nauðsyn er á, að beri sig vel og
haldi starfsemi sinni áfram, þjóð-
irni til lieilla? Jeg er ekki í nein-
um vafa um, hvernig svarið við
þessum spurningum hlýtur að
verða. En ivr því að fjelagið verð-
ur að bera lítt bærar byrðar í vora
þágu, er það þá ekki blátt áfram
ósæmileg meðferð á því, að skera
fjárframlög til þess svo mjög við
neglur sjer, að niðurstaðan verður
sú, að hlífa verður fjelaginu að
nokkru við opinberum gjöldum til
þess að komast hjá vandræðum og
forða því, að landið verði sjer
opinberlega til minkunar? Þetta
hljóta allir að sjá, því það er aug-
ljóst mál. En þá hlýtur orsökin
að þessu háttalagi að vera einhver
önnur, en áður var til getið. Og
hún er ekki vandfundin; það er
flokkarígurinn, valdastreitan og
illindin í landinu og einkum á
þingi.
Er það ekki sorglegt, að oss
skuli háfa hent sú ógæfa, að vera
ekki menn til að halda fjelagniu
fyrir utan stjórnmálaflokka? Er
það ekki hart, að fortíðin, sem enn
leggur skuggana af yfir á vora
tíma, skuli ekki vera búin að koma
öllum í skilning um það, að hver sá
tj’únaðarmaður þjóðarinnar, sem
eigi ljær lið sitt til að efla og
styrkja Eimskipafjel. á allan hátt
og forða því við tjóni, hann er að
svíkja föðurland sitt á lúalegasta
hátt. Hann er að vinna að því, að
vjer komumst aftur undir vald út-
lendinga á því sviði, sem oss ríður
iífíð á að vera sjálfstæðir á og
upp á engan komnir.
Verum á verði gegn svikurunum
í voru eigin landi! Látum engan
villa oss sýn með því að segja, að
hann vilji fjelaginu alt hið hesta.
Það er ekkert að marka, því að nú
er svo komið, sem betur fer, að
enginn íslendingur þorir annað.
Tökum eftir framkomunni, eftir
verkunum. Þau hafa þegar talað
sínu greinilega m'áli nú um nokk-
ur ár hjá sumum mönnum, og það,
sem þau segja, er ekki í samræmi
við játningu varanna. Brynjólfur
Stefánsson skrifstofustjóri hefir
þpgar í skörulegri og rökfastri
grein sýnt fram á, svo öllum má
skiljast, hve ósæmilegt og rang-
látt það er, að ætla. sjer að fara
að heimta forgangshlutabrjef í
fjelaginu fyrir það fje, sem lands-
sjóður leggur því framvegis til.
VITI.
Niðurlaffsorð.
Þeir tímar eru nú liðnir, er land-
ið varð að greiða erlendum gróða-
fjelögum styrki. En þau hafa þó
ekki enn hætt samkeppni við Eim-
skipafjelagið. Þvert á móti. Það
á í vök að verjast gegn -samkeppni
erlendra skipafjelaga, einkum
Bergenska fjelagsins. Jeg hefi aft-
ur heyrt, að framkoma „Samein-
aða“ gagnvart fjelagi voru sje
sæmileg, og er rjett að taka það
fram; en þess verður að geta um
leið, að það er á engan hátt þakk-
lætisvert, því eigi er kunnugt, að
vjer höfum gert „Sameinaða“
neitt til miska, eða að vjer eigum
yfirleitt neitt annað en gott skilið
af því. Það á því eigi að fara að
launa þessa framkomu með neinu,
heldur gæta þess eins, að Eim-
skipafjelagið, bjargvættur vor og
hjálparhella fyr og síðar, ekki
hvað síst í heimsstyrjöldinni,
missi einskis í af því, sem vjer
getum því í tje látið af flutningi
og annari aðstoð. Um hin fjelögin
varðar oss bókstaflega ekki neitt.
Það er sagt, að þau hafi nú tap
á skipum sínum hjer. En hvað
kemur það oss við? Og hvað þýðir
það, að þau hætta þá ekki sigling-
um hjer? Enginn er sennilega svo
einfaldur að halda, að fjelögin
sigli hjer til þess, að aðra eins
lieiðursmenn og fslendinga skorti
ekki samgöngur, og þau láti hags-
muni vora sitja í fyrirrúmi fyrir
gróða sínum. En hvað vilja þau
þá? Bíða betri tíma! Sjá til, hvort
Eimskipafjelagið missir ekki þrótt
inn, og hvort íslendingar eru ekki
nógu grunnhyggnir eða nógu blind
aðir af stjórnmálaillindum til þess
að bregðast því, þegar því mest á
liggur. Svo er altaf hægt að ná
sjer niðri á eftir, láta oss gjalda
vorrar eigin glópsku og „borga
brúsann“.
Gætum því að, hvað vjer erum
að gera. Útlendu skipafjelogin eru
ekki samningsbundin við oss og
hugsa um ekkert annað en að ná
sem bestum árangri af ferðum
sínum og taka sem mest frá Eim-
skipafjelaginu. En Eimskipafjelag
ið hefir, eins og láður var sagt,
frá upphafi talið og telur enn
skyldu sína, að fullnægja fyrst
og fremst þörfum landsmanna, og
af þeim sökum stendur það ver
að vígi í samkepninni en ella
myndi. Það bindur sig af fúsum
og ’frjálsum vilja vor vegna, til
þess að geta unnið oss sem mest
gagn. Það á því heimtingu á, að
landsmenn geri aftur á móti alt,
sem þeir geta, til þess að lijálpa
því. Þeir eru þá að hjálpa sjálfum
sjer um leið, festa fjelagið í sessi
og búa í haginn fyrir afkomend-
ur sína. Því að það verður ekki of
oft tekið fram: Hagur Eimskipa-
fjelagsins er vor eiginn hagur,
tjón þess vort tjón, heiður þess
vor heiður og niðurlæging þess
þjóðarskömm og smánarblettur,
sem aldrei myndi verða afmáður.
En því er ekki að heilsa, að
allir hlynni svo að Eimskipafje-
laginu, sem kostur væri. Því er
jafnvel ekki að heilsa, að forð-
ast sje að gera alt það, sem get-
ur gert fjelaginu beinlínis skaða.
Auk þess, sem því er óbeinlínis
unnið tjón með því að láta því
ekki í tje alla flutninga og nægi-
legan fjárstyrk úr landssjóði, er
því beinlínis unnið tjón með ráð-
stöfunum af hálfu hins opinbera,
sem augljóst er, að svifta það
tek.jum. Fyrir utan það, hvað inn-
flutningshöftin hafa þótt hæpin
ráðstöfun að öðru leyti, eru þau
vafalaust stórskaðleg Eimskipa-
fjelaginu, sem við þau hefir mist
mikið af farmgjöldum. Það er
bannað. að flvtja inn t. d. fisk, ket
og mjólk. Þetta er að vísu vel
skiljanlegt, og auðvitað rjett-
mætt að reyna að vernda land-
búnað vorn og sjávarútveg eftir
bestu getu. Þessu virðast menn
líka hafa haft skilning á, en eigi
er jafnframt vaknaður skilningur
á því, að vernda Eimskipafje-
Fyrirliggjandi:
Appelsínur, Jaffa 150 st. Appelsínur Valencia 240 stk.
Appelsínur Murcia blóð appels. 300 stk. Epli, Winesaps.
Laukur. —
Eggert Kristjánsson & Go.
Sími 1400 (3 línur).
\
umlwf
Stmitk íataíitetiisttji 04 liftttt
i , 3+ «$úat> 1300 / ^He^újautk.
Fullkomnar vjelar. Nýjustu og bestu efni. Þaulvant starfsfólk.
10 ára reynsla.
Bækur til fermlngarplafa.
Biblíur, Sálmabækur og fjöldi annara hentugra bóka til
fermingargjafa í
nimnlu Slgftsar Eymnœdssoniir
og Bókabúð Austurbæjar, Laugaveg 34.
Duglegur maður óskast.
þarf að geta rent og logsoðið.
Tilboð óskast þar sem tekið sje fram hvar unnið
hefir verið áður og kaupkrafa, merkt, „Duglegur“, skilist
fyrir 25. þ. m. til A. S. í.
lagið samtímis og bæta því skað-
ann upp á einhvern hátt. Það
mætti t. d. ívilna því eitthvað
með gjöld- Fjelagið hefir greitt
rúml. 144 þús. kr. í afgreiðslu-,
vita- og lestagjöld og þess háttar
árlega. Eitthvað væri hægt að
draga úr jieim gjöldum. Fjelag-
inu er enn gert að skyldu að
flytja 120 manns árlega ókeypis
milli landa, og er það eftir taxta
fjelagsins 15 þús. króna tap. Það
er yfirleitt ekki verið að hugsa
um fjelagið eða aðstoða það fyr
en í fulla hnefana, þótt liugsað sje
um aðra og þeim hjálpað, jafnvel
á þann hátt, að fjelagið bíður við
það stórtjón. Gjaldþol þess hlýt-
nr að skerðast ekki lítið sökum
bess, hve miklum flutningi það
tapar vegna haltanna, og það ein-
mitt þesskonar flutningi (kassa-
vöru), sem einna helst er fje upp
úr að hafa. — Jeg hefi aflað mjer
vitneskju um, hvað ætla megi, að
Eimskipafjel. hafi mist af farm-
gjöldum við það eitt, að bannað
var að flytja inn mjólk frá út-
löndum. Árið 1929 var mjólk flutt
inn fyrir 346.827 kr. með skipum
fjelagsins. Þetta voru rúml. 16
bús. kassar; flutningsgjald á
kassa.var kr- 2,50, og n'ámu flutn-
ingsgjöldin fyrir mjólk alls 40
þús. kr. Þessu má því gera ráð
fyrir, að fjelagið hafi tapað á
einni einustu vörutegund.
Jeg skal svo ekki ræða meira
um þetta að sinni. Eitt vildi jeg þó
drepa á að lokum. Það var um
tíma kvartað yfir því, að Eim-
skipafjelagið hefði ekki eins góð-
ar hraðferðir með ströndum fram
og útlendu fjelögin, og gættu
menn þess þá ekki, að fjelagið var
búið að binda sig í þágu lands-
rnanna og taka að sjer þær ferð-
ir, sem önnur fjelög vildu ekki
líta við. Fleyttu þau svo rjóm-
ann ofan af með því að taka
bestu ferðirnar, sem Eimskipafje-
lagið liafði ekki nógan skipakost
til þess að taka líka. Nú er fjelag-
inu vaxinn svo fiskur um hrygg,
að það hefir jafn góðar hraðferð-
ir með fram ströndum og hin fje-
lögin, en þá eru sumir að kvarta
og kveina yfir því, að skip þess
bregða sjer stundum inn á auka-
höfn utan áætlunar, og gæta þeir
þá ekki að því, að fjelagið gerir
þetta ekki eingöngu í sína þágu,
heldur líka til að fullnægja flutn-
ingsþörf landsmanna. Þessi hugs-
unarháttur eða þetta hugsunar-
leysi er oss til minkunar, og vjer
megum bera kinnroða fyrir. Það
er til skammar. að sýna vini sín-
um og aðstoðarmanni aulalega
beimtufrekju og styrkja jafnvel
óvin hans fyrir vesælan stundar-
hagnað. Slíkt mun hefna sín, ef
því heldur áfram. Vjer verðum að
gæta þess vandlega, að fylgja
hinni einu rjettu stefnu í þessu
máli, og hún er sú, að róa að því
öllum árum, að Eimskipafjelagið
verði fært um að útrýma hjeðan
með tímanum erlendum skipafje-
lögum. Það er hið eina, sem hjer
á að hugsa um, og verði það ekki
gert, þá þekkir þjóðin ekki sinn
vitjunartíma.
Quidam.