Morgunblaðið - 04.05.1933, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
|Rorpttbyi(
Útcaf.: H.f. Áry&kur, K«yk3»r!k,
SUtatJör&r: Jön KJ&rt&nuon.
Valtýr StefAnraon.
Kltatjörn og afcrelBelu:
Aueturatrœtl 8. — Slml 1806.
AuclÝalncaatjörl: H. H&fberc.
Aucl?alnc&«krlf«tol&:
Auaturatrœtl 17. — Slatl 1700
■elm&alat&r:
Jön KJartanaaon nr. 8741. —
Valtýr Stefánaaon nr. 4880.
H. Hafberg nr. 8770.
Ankrlftagrl&ld:
Inn&nl&nda kr. 8.00 A mAnuBl.
Ut&nl&nda kr. 8.S0 A aeAnnBl,
I lauaaaölu 10 &nr& elnt&klV.
10 &ura meV Heabök.
Tuo öaga í uiku.
* „Nú er svo komið“, sagði Sig-
turjón Ólafsson á Ansturvelli 1.
anaí, „að reykvískir verkamenn fá
ekki vinnu nema tvo daga í viku
Æð meðaltali allan ársins liring“.
Og liann barði handleggjunum
út í loftið, og utan í sjálfan sig,
i;il áherslu, um leið og liann sagði
þessi orð.
Já, nú er svo komið. Sigurjón
''Olafsson, að af öllum þeim verka-
mönnum sem hjer eru, getur ekki
nema nokkur hluti fengið atvinnu.
,,Er nú nokkurt vit í því að ætla
sjer“, sagði Sigurjón ennfremur,
„að lækka kaup mannanna þessa
'tvo daga, sem þeir liafa vinnuna?“
Það mun óhætt að fullyrða að
verkamönnum veit.i ekki af háu
’kaupi þann stutta tíma sem at,-
vinna er fvrir hendi.
En það er óneitanlega dálítið
vinkennilegt að sjá Sigurjón Ólafs
son herjast um í ræðustól út af
því, að atymna er stopul hjer í
hænum.
Því er hjer ekkj stöðug atvinna?
Hvernig stendur á því, að verka-
menn eru atvinnulausir 4 daga
vikunnar? Hverjum er um að
’kenna ? Hváð veldur ?
Yinnan sem í hoði er, er svo
'dýr, að 4 daga vikunnar er ekki
’hægt að korna henni í það verð.
sem fyrir liana er heimtað.
Þess vegna sitja menn auðum
höndnrn. Þess vegna er atvinnu-
leysi. eymd og vandræði.
Kaupið er ekki miðað við sann-
virði vinnunnar.
Oegn þeirri tilhögun herjast
sósíalistar, gegn aukinni atvinnu,
’hagsæld og velmegun verkamanna.
Á þetta minti Sigurjón Ólafsson
áheyréndur sina á Austurvelli.
Við göngum atvinnulausir 4
•daga vikunnar, gátu verkamenn
sagt. en hætt þv.í við: ög ]iað er
'þjer að kenna, Sigurjón.
tfty 4>Jrar
.AfvopnunarráSstefnan.
Genf 3. maí.
United Press. FB.
Eden kapteinn. fulltrúi Bret-
iaruls, hefir tilkynt aðalnefnd af-
vopnunarráðstefnunnar, að sam-
’komulag hafi náðst við Þjóðverja
um deiluatriði þau, sem hætt var
við að myndi leiða til upplausnar
a f vopnun arr á ð st efnunnar. K vað
Eden Þjóðverja hafa fallist á, að
daka aftur allar viðaukatillögur,
sem fóru í þá átt að telja ekki
þann hluta lögregluliðs Þjóðverja,
sem vopnaður væri sem herlið,
með herafla þeirra, svo fremi, að
afvopnunarráðstefnan fjellist á, að
'Þjóðverjum væri heimilt að vopn
búa nokkurn hluta lögregluliðs
síns sem herlið. Á þetta hafa full-
trúar hinna veldanna fallist.
Fjármál.
Inngangserindi Magnúsar Jónssonar á Lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins 24. apríl 1933.
Niðurl.
1922 og 23 eru erfið ár. Síðan
hatnar árferði til 1925, enda vex
innflutningurinn frá 1923—25 um
rjett að segja 20 miljónir (50.7-
70.2). Síðan versnar í ári til ’27
og innflutningur minkar um 17
miljónir (70.2—53.2). Og svona
gengur á sveiflum án allra ráð-
stafana.
Það sem hefir komið af stað inn-
flutningshöftum til gjaldeyris-
sparnaðar og síðan lialdið þeim
við, er sá rótgróni misskilningur,
að sje mönnum hannað að kaupa
cití og annað frá útlöndum, þá
verði þeir peningar kyrrir í land-
inu. Þessir menn draga upp skrár
og skýrslur er sýna, að hannaður
hafi verið innflutningur á óþarfa-
vörum er nemi t. d. 2 miljónum
jkróna, og stökkva, svo beina leið
i yfii’ í þá ályktun, að þessar tvær
| miljónir hafi verið sparaðar. En
j þetta er því miður bara misskiln-
jingur. Sjeu peningarnir, kaupget-
1 an fyrir hendi, og kaupviljinn, þá
fara peningarnir. Þeir skifta að
eins um farveg, eins og stíflaður
lækur. Sjerstaklega kemur þetta
fram, þegar innflutningshöft hafa
staðið um nokkura hríð. Fyrst í
stað geta þau dregið úr innflutn-
ingi þannig, að kaupmenn ganga
á vöruhirgðir sínar. En þær ganga
fljótt til þurðar, og úr því hindr-
ar ekkert peningana í því, að leita
til annara landa, ef þeir eru t.il.
Menn tala stundum um það
með lítilli hugsun, að „halda pen-
ingunum í landinu“. En sann-
leikurinn er sá. að mestur hlútinn
leitar út. Kaupmaðurinn selur út
hirgðir sínar. Hann fær þá inn fje.
Sumt, fer í það, að horga erlendum
lánardrottnum. Það fer náttúrlega
heint út úr landinu. En sumt legg
ur hann inn í hanka eða sparisjóð
til geymslu. Þaðan er það svo lán-
að út. En það er marg reynt, að
mestur hluti hvers láns, breytist
óðara í kröfu á erlendan gjald-
eyri. þ. e. það fer í erlendar
greiðslur. Jeg tek sem dæmi að
jeg fái 1000 krónur greiddar fyr-
ir tímaritið Stefni. Menn lialda
ugglaust að þetta fje, sem greitt
er fyrir þetta ágæta, alíslenska
tímarit, verði kyrt í landinu. En
því er ekki að heilsa, Jeg borga
með því t. d. prentsmiðju- Hún
horgar pappír frá útlöndum. Eða
þá hún horgar verkalaun, og þeir
scm þau fá, borga skuldir í húðum.
Kaupmennirnir horga svo erlenda
vöru með þessu.
Nei, eftir að vöruhirgðir liafa
dregist saman af völdum innflutn-
ingshafta, varna þau alls ekki
peningum að fara út úr landinu.
Þau gera ekkert gagn sem gjald-
eyrisráðstöfun. — En þau valda
ríkissjóði stór haga. Það er þeirra
eina verkun. Þau geta sem sje
beint kaupunum frá hátolluðum
vörum til lágtollaðra. Og þetta
er sjerstaklega óheppilegt þegar
saman fer erfiður hagur ríkis-
sjóðs, < g gja'deyrisskortur.
í skýrslu fjármálaráðherra eru
tölur, sem sýna vel, hvernig inn-
flutningshöftin hafa fai'ið með rík-
issjóðinn. Þeir liðirnir, sem brugð-
ist hafa, eru einmitt þeir, sem
höftin og aðrar mannasetningar
hafa eyðilagt. Yerðtollurinn var:
1930 kr. 2.300.000.
1931 kr. 1.400.000
og 1932 kr. 750.000
Það er náttúrlega kreppan, sem
á isinn mesta þátt í þessu hruni,
en höftin hafa þar gert það, sem
á vantaði. Jeg tel engan vafa á,
að hann hefði annars náð 1 miljón.
Annað aðflutningsgjald, þ. e.
tollar af konfekt, brjóstsykri,
súkkulaði o. fl. fer úr ltr. 223.000
niður í 91.000, langmest vegna
liaftanna. Eitthvað kemur þetta
líka niður á vörutollinum. (Af því
að jeg sagði að innflutningsliöft
og aðrar mannasetningar hefðu
hjer unnið sitt skemdarverk á
ríkissjóðnum, get jeg- nefnt það,
þó að það komi ekki þessu máli
við, að tóbakstollurinn fer á árinu
niður um 500,000 krónur vegna
einkasölunnar).
En þá er enn ótalin sú geysi-
lega rýrnun á tekjum ríkis og
hæjarfjelaga, sem höftin hafa or-
sabað óheinlínis, með því að lama
og sumpart alveg drepa hóp öfl-
ugra skattgreiðanda. Hvern þátt
þau eiga í rýrnun tekjuskattsins,
sem lækkaði um 60,000 krónur
þrátt fyrir 25% viðauka, eða
raunverulega 330,000 kr„ er erfitt
að segja, en sinn þátt eiga þau
í þessu. Fjöldi versluúarfyrirtækja
hefir stöðvast að mestu og önnur
rýrnað mjög. — Eimskipafjelagið
liefir einnig Jómdið til þe.ssa.
Og það er ekki aðeins skattar
þessara fyrirtækja, sem til greina
koma um lækkun, heldur alls þess
fjölda starfsfólks, sem við þetta
liafa mist atvinnu, ýmist alveg
eða að einhverju leyti.
Stórvirki innflutningshaftanna
hafa því komið niður á þrautpínd-
um ríkissjóði fyrst og fremst. Og
nú, þegar verið er að leita ráða
til þess að rjetta við hans hag,
og afla auk þess fjár til kreppu-
ráðstafana, er sjálfagðasta hyrj-
unarskrefið, að afnema liöftin.
Hvað að öðru leyti á að gera
til þess að afla fjár, verður senni
lega ekki rætt hjer til lilýtar í
þessu sambandi. En það hygg jeg,
að nóg fje mætti fá. án þess að
leggja á verulega nýja skatta. Það
þyrfti ekki annað en taka með
nýrri löggjöf úr ýmsar stíflur. er
nú standa fyrir, leggja niður rík-
isstofnanir og ríkisverslanir og af-
nema bannlagaslitrin. Við afnám
tóbakseinkasölunnar mætti fá 600
—700 þús. í aukinn toll á árinu.
Hunclruð þiisunda, sem nú fara í
vasa innlendra og aðallega út-
lcndra vínsmvglara væri hetur
komið til heilbrigðra. kreppuráð-
stafana, og með eignum stofnan-
anna mætti horga lausar skuldir
ríkissjóðsins.Auk þess kæmu gjöld
frá þeim skattþegnum. sem atvinn
una fengju, þegar ríkið slepti
henni.
En þessu mun nú ekki vera að
heilsa. Og þá hygg jeg að ekkert
ráð sje annað. en að dreifa þess-
um sköttum sem mest. T árferði
eins og því, sem nú er, er ekki
til nokkurs hlutar að ætla sjer
að grípa stórar fjárhæðir á einum
stað. Dreifingin er fyrsta skilyrð-
ið. Margir máttfamir menn geta
lyft því taki, sem hver einstakur
gengur algerlega frá. Sleppa inn-
flutningshöftunum og setja all-
háan toll á óþörfustu vörurnar.
Það er hentugasti gjaldstofninn
er samrýma þarf mikla fjárþörf
ríkissjóðs og erfiðan greiðslujöfn-
uð út á við,, því að innkaupsverð
þeirra vara er fremur lágt í sam-
anburði við iitsöluverð og toll.
En ná svo hinu með sem allrai
almennastri en lítilli hækkun á
öðrum sköttum. Allar tolltekjur
ríkisins voru síðastliðið ár rúm-
lega 9 miljónir króna- Jeg geri
ráð fyrir, að afnám haftanna og
tollasetning í sambandi við það
myndi gefa um 300.000 krónur.
Og 5—10% hækkun á öðrum vör-
um myndi gefa um 700.000 kr.
Þar er komin ein miljón. Nýir
skattar, svo sem veitingaskattur,
gæti trygt það, að þessar auknu
tekjur dygðu.
Auðvitað veldur árferði miklu
um alla afkomu ríkisins framveg-
is. Og árferðið, að því er fram-
leiðslu vörumagns snertir, hefir
verið gott, og er ekki útlit fyrir
annað, að því er sjeð verður enn
á þessu ári. Fiskafli er einhver
sá mesti, sem þekst hefir. Og
ýmsar þær ráðstafanir, sem þjóð-
irnar eru að gera, miða til þess
að vöruverð fari hækkancli, ekki
síst á landhimaðarafurðum. Það
er því engan veginn örvænt um
það, að með viturlegum ráðstöf-
unum komist fjárhagur rílcisins
í lag á eklci mjög löngum t.íma-
Jeg vil enda þetta mál mitt með
því að óska þess, að ef nú tekst
að rjetta við fjárhaginn, þá komi
ekki aftur fyrir sama ógæfan eins
og 1927, að öllu sje kastað í
hendur óvita, heldur verði for-
ustan áfram og trúlega falin þeim
mönnum, sem hafa sýnt með við-
reisnarstarfinu, að þeir kunna með
málin að fara. Því að það sann-
ast á þjóðinni eins og einstak-
lingnum, að það er ekki minni
vandi að geyma fengins fjár, en
að afla þess.
Byggingarflelagli
gialdþrota
Út af erindi frá Byggingarfje-
lagi Reykjavíkur, voru á fundi
hæjarráðs 21. apríl samþyktar eft-
irfarandi tillögur frá horgarstjóra :
1. að fjelagið framselji hú sitt
til skiftameðferðar.
2. Að skuldheimtumennirnir
skipi 3 manna skilanefnd til þess
að fara með eigur húsins, og reki
þessi nefncl húseignirnar áfram
fyrst um sinn fh. Byggingarfjelags
Reykjavíkur, samvinnufjelags í
líkvidation.
3. Bæjarsjóður er aðalskuld-
heimtumaður, og skipi bæjarráðið
alla skilanefndina. tír hæjarsjóði
verði fyrirtækinu veitt lán, að
upphæð alt að 20 þús. kr. til við-
gerðar á húsum, og nauðsynleg-
asta rekstrarfje.
4. Borgarstjóri og skilanefnd
leiti samninga við hankana um
hagkvæmari lán en þau. er nú
hvíla á fyrirtækinu.
Uirkjun Sogsins.
Snemma á þinginu fluttu þeir
Jón Þorláksson og Jakoh Möller
frumvarp um virkjun Efra-
Sogsins.
Fjárhagsnefnd Ed. fekk frv.
þetta til athugunar, en gat ékki
orðið sammála um afgreiðslu þess.
Meiri hlutinn (Ingvar P. og Jón-
as Jónsson) vildu afgreiða frumv.
með þeirri hreytingu, að ríkis-
áhyrgðin yrði aðeins veitt fy. i"
3y2 milj., til virkjunar á nokte-
urum hluta Sogsins hjá Efri-Brú.
Þetta er fjáraflaplan Sigurðar
Jónassonar.
Minni hluti fjlm. (-Tón Þorlákh-
son) vill samþ. frv. með 'þeim
breytingum, sem Jón Baldvins-
son liafði borið f-ram við það, en
þær fela það eitt í sjer, að líþa
það óbundið hvert fallvatnanna
í Soginu verður valið til virkj-
unar, enda hefir bæjarstjórn
Reykjavíkur nú alveg pýverið
falið erlendum sjerfræðingum að
rannsaka þetta sjerstaklega.
Sogsvirkjunin hefir hingað til
verið hugsuð þannig, að frá hénni
yrði hægt að veita rafmagni nra
fjarlægar sveitir. En ef tillögur
meiri hluta fjárhagsnefndar Ed.
næði fram að ganga, þá yrðti.
sveitirnar útilokaðar frá rafmagni
frá þessari virkjun. Virkjunin
yrði svo smá og ófullkomin, að
hiin mundi aðeins nægja til þesn
að veita. dálitlu af raforku tri
Revkjavíkur. en öU hin fjarlægu
hjeruð á Suðurlandi yrðu úti-
lokuð frá notkun þessarar raforku.
Sogsvirkjunin, eins og fram-
sýnir athafnamenn hafa hugsað
sjer hana, er eitthvert st.æi*sta.
framfara og menningarmál, sem
komið hefir á dagslcrá hjá þjóð
vorri. Hún á ekki aðeins að leysa
rafmagnsmál Reykjavíkur til fram
búðar, heldur er með henni skap-
aðir möguleikar til þess að véita
rafmagni yfir alt Suðvesturland,
eða svæðið frá Vestmannaeyjum
og vestur á Snæfellsnes. Þessa
möguleika vill Hrifluliðið drepa,
með því að einskorða virkjunína;
þannig. að sveitirnar yrðu útilok-
aðar frá notkun orkuveitunnar.
Þetta mál var til 2. umræðu^í
Efri deild í gær, en umræðum ekki
lokið: er á dagskrá aftur í dag.
Hlþlngi, menning
og mannúð.
Alþingi virðist ætla að verða.
ríflegra við ekkju Guðm. Bárðar-
sonar en í fyrstu áhorfðist og er
það vel farið. Próf. Guðmundur
var svo mikilsverður náttúrufræð-
ingur að það er óhætt að nefna,
hann méð mönnum eins og dr.
Bjarna Sæmundssyni og Þorketi
Þorkelssyni, ef því er haldið fram
— eins og gert hefir verið — að
íslendingar liafi ekki hæfileika
til að stunda náttúrufræði. En nú
þegar horfur eru á því að faríð
verði að reynast ekkjum merkis-
manna betur en áður, kemur mjer
í hug önnur ekkja. sem ástæða
er til að sýna drengskap, og ekki
síður, þó að hað hafj dregist nokk-
uð lengi. Það er frú Guðrún, ekkja
Þorsteins Erlingssonar, sem jeg á
við. Þorsteinn Erlingsson var 'einn
af mestu snillingum sem á íslandi