Morgunblaðið - 06.05.1933, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
JHorgmtHaMd
H.f. Arvakur, JltrkJtTlk.
Sltatjör&r: Jön KJart&naaon.
i Valtýr StofAnaaon.
SUtatJörn og afgrelBala:
Auaturntrætl 8. — Slial 1(00.
Augl^alnKaatJörl: H. Hafbar*.
i-.urlfalnaaakrlfatofa:
Auaturatrætl J7. — Slaal 1700
Halmaalmar:
Jön KJartanaaon nr. (741.
{ Valtýr Stefánaaon nr. 4(10.
B Hafber* nr. (770.
< JLakriftaglald:
Innanlanda kr. 1.00 á mánnbl.
Dtanlanda kr. 1.B0 á aaánnOL
i lauaaaðlu 10 anra elntaklS.
10 aura meO Lcabök.
Uppgjöfin.
Loksins — eftir 80 daga að-
rgerða- og úrræðaleysi — fekk
<efri deild Alþingis að taka ákvörð-
un í einu störmáli sem framtíð
þjóðarinnar véltur sennilega meira
á, en flestra eða allra annara
mála, sem fyrir þinginu liggja.
Þetta mál er ríkisiögreglan.
Allir þekkja tildrög þéss, að
stjórnin bar fram. nú á Alþingi
frumvarp um ríkislögreglu. Þeir
ratburðir böfðu gerst hjer í höfuð-
staðnum, að óáldarflokkur kom-
múnista og» nokkrir æsingaseggir
í liði sósíalista gerðu uppreisn
gegn bæjarstjórn Reykjavíkur,
limlestu lögregluþjóna bæjarins
•eða börðu til óbóta — alt í þeirti
tilgangi að kúga meirihluta bæj-
:arstjórnar til þess að taka ákvarð
anir gegn sannfæringu sinni.
Þessir atburðir knúðu rikis-
■stjórnina til þess að setja h.jer á
fót öfluga ríkislögreglu, enda hefir
síðari verið friðsamt hjer í bænum.
En til þess að ríkislögreglan
fengí að starfa áfram þurfti Al-
þingi að samþykkja hana og
tryggja henni stöðu í þjóðfjelag-
inu. Að þessu miðaði frumvarp
stjórnarinnar.
Og.nú kom til kasta þingmanna
■að gera sína skvldu.
Um þingmenn sósíalista var ekki
að ræða; svo höfðu þeir heimsk-
að sig á þessu máli.
Báðir aðalflokkar þingsins,
Sjálfstæðismenn og Framsóknar-
menn voru sammála um nauðsyn
þess að efla lögregluna, svo að
haldið yrð; uppi lögnm og friði
í landinu.
En Fratnsóknarflokkurinn skip-
fir meirihluta á Alþingi, og á
'honum velta ]iví úrslit mála þar.
Þegar þessi stærst.i flokkur þings-
ips — flokkurinn sem mesta á-
'byrgðina ber á afgreiðslu þing-
mála — er um það spurður, hvort
ríkið skuldi halda uppi lögum og
friði í þessu þjóðfjelagi, svarar
hann: Það skal lagt á vald bæj-
arstjórna að ákveða hvort þetta
skuli gert eða ekki.
Þetta var þá ákvörðunin sem
'Framsóknarmenn á Alþingi þorðu
að taka í því máli, sem mest allra
mála varðar frelsi einstaklinga
og þjóðar. Og sjálfur forsætisráð-
'lierrann ljet sjer þetta vel líka
— hann sat þegjandi hjá,-
Þessi afgreiðlsa á slíku stór-
máli er hrein uppgjöf af hálfu
Alþingis.
Borgurum þessa þjóðfjelags er
hjermeð tjáð, að því aðeins geti
þeir vænst þess að haldið verði
uppi lögum og friði í landinu,
að bæjarstjórnir samþvkkj það,
hver fyrir sinn kaupstað.
Uppgjöf Rlþingi5.
Það er lagt á vald bæjarstjórna
að ákveða hvort haldið skuli uppi
lögum og friði i landinu.
Frumvarp stjórnarinnar um lög-
reglu ríkisins var til 2. umr. í Ed-
í gær.
Fjárhagsnefnd vár ekki sam-
mála um afgreiðslu málsins og
klofnaði því nefndin í tvent.
Framsóknarmennirnir tveir,
þeir Ingvar Pálmason og Jónas
Jónsson vildu efla lögregluna á
þann hátt, að heimila ríkisstjórn-
inni að fyrirskipa bæjum, sem
liafa 1000 íbúa eða fleiri, að hafa.
alt að tveimur starfandi lögreglu-
þjónum á hverja þúsund íbúa, og
skal ríkissjóður þá greiða Ve kostn
aðar ,,þó eigi fyr en að minsta
kosti einn lögregluþjónn kemur á
hverja 700 íbúa“. Eftir að slík
ráðstöfun hefir verið gerð hjer í
Rvík skal Vc lögregluliðsins í bæn
um vera sjerstök deild og starfa
sem „löggæslumenn ríkisins“.
Tillögur þeirra T. P. og J. J.
viðvíltjandi enn frekari aukning
á lögreglunni voru á þessa leið:
„Þegar sjerstaklega stendur á
og bæjarfjelag telur nauðsynlegt
fyrir öryggi í bænum, að lögreglu-
lið bæjarins sje aukið meira en
segir í 1. gr., getur bæjarfjelagið
bætt við varalögreglumönnum, og
er þá ríkisstjórninni heimilt að
greiða alt að helmingi þess kostn-
aðar, sem leiðir af aukningunni,
en þó eigi hærri fjárhæð en sem
nemur Vi kostnaðar af hinu reglu-
lega lögregluliði“.
Svo sem sjá má. af þessum á-
kvæðum er það algerlega lagt á
vald bæjarstjórnar á hverjum stað
að ákveða, hvort bætt skuli við
varalögreglumönnum.
Fulltrúi Sjálfstæðisflokksins í
f járhagsnefnd, Jón Þorláksson,
lagði til að frv- stjórnarinnar yrði
samþ. með þeim viðaukum, að rík-
islögreglan geti einnig neytt sín
utan Reykjavíkur. Fluttí hann
brtt. hjeraðlútandi. Einnig flutti
liann svohljóðandi viðaukatillögu:
„Skipshafnir varðskipanna telj-
ast til ríkislögreglunnar. Heimilt
er ráðherra að ákveða, að toll-
verðir skuli teljast til ríldslög-
regíu og inna ðf hendi störf í
hennar þarfir“.
Frá umræðunum á Alþingi,
Allmiklar umr. urðu um þetta
má.l við 2. umr. í Ed„ en þær fóru
friðsamlega og róléga fram. Verð-
ur hjer sagt. frá því helsta sem
fram kom við umræðurnar.
Ingvar Pálmason frsm. meiri hl.
fjárhn. Hann kvaðst. játa nauðsýn
þess, að lögreglan í landinu yrði
efld. En þegar breyttir tímar
krefðust þess, að slíkar ráðstafanir
yrði gerðar, þá yrði það að gerast
með gætni. Fyrsta krafan yrði að
vera svi, að heimta af sveita- og
bæjarfjelögum að þau gerðu sína
skyldu, og æskilegast væri að þetta
vald yrði í höndum sveita- og bæ.j-
arstjórna. Að þessu miðuðu brtt.
meiri hl. fjhn. Ef þessi skýlda yrði
lögð á herðar ríkis, þá líktist það
meira hervaldi!!
Jón Þorláksson kvað engan á-
greining innan fjárhagsnefndar
um nauðsyn þess, að auka lögregl-
una. Ekki væri heldur neinn á-
greiningur um það fyrirkomulags-
atriði, að hið fasta lögreglulið væri
á hverjum tíma nægilega fjölment,
en að baki þess varalið, þegar sjer-
stakar ástæður krefðust. — Þetta
hVort tveggja fælist í frv. stjórn-
arinnar og till. meiri hl. fjhn.
En ágreiningurinn innan fjhn.
væri um það, hver ætti að bera.
ábyrgðina á því, að á hverjum
stað og tíma yrði haldið uppi lög-
um og friði í landinu.
Samkv. frv. stjórnarinnar væri
þessi ábyrgð lögð á herðar rík-
isstjórninni, enda væri þetta fyrst
og fremst hennar hlutverk. En
meirihl. fjhn. vildi leggja ákvörð-
unarvald um þetta í hendur bæj-
arstjórna í kaupstöðunum. Að
vísu væri ríkisstj. fengið vald
til þess að setja reglur um fjöl-
menni lögreglunnar. En þegar til
þess kæmi, að hið fasta lið ekki
nægði, þá væri það einnig lagt
á vald meirihl. bæjarstjórnar að
ákveða um þetta.
Þetta væri röng hugsun. Það
ætti vitanlega að vera skylda ríkis
stjórnarinnar að gera þær ráð-
stafanir, sem með þyrfti til þess
að halda uppi lögum og friði í
landinu.
Ef þessi leið verður farin, sagði
J Þ., að leggja þetta vald í hend-.
ur bæjarstjórna, er með því stofn
að til þess, að þetta ríki verði
sjálfu sjer sundurþykt. Vel getur
svo farið, að eitt bæjarfjelag vilji
halda uppi lögum og friði. annað
getur neitað þessu; afleiðingin
yrði sú, að borgararnir í ]iví
bæjarfjelagi yrði rjettlausir þorg-
arar í þjóðfjelaginu- Þetta minti
á goðorðin fornu, en gæti haft
hinar alvarlegustu afleiðingar.
Þessi stefna værj í fullkomnu
ósamræmi við r j ettá.rmeðvitun d
nútímans, sem heimtaði það af
ríkisvaldinu að það hjeldi uppi
lögum og friði í landinu.
Þá kvaðst ræðum. ekki skilja
þann ótta sem menn hefðu af því
að nefna ríkislögregln. Hún væri
þó til í öllum menningar- og rjet.t-
arríkjum. En svo væri hræðslan
við þetta mikil hjer, að jafnvel
meirihl. fjhn. notaði í till. sínum
orðin „löggæslumenn ríkisins", í
stað ríkislögreglu, sem þó þýðdi
nákvæmlega hið sama, aðeins far-
ið í kringum þetta orð ..ríkislög-
regla-“
Þá fór J. Þ. nokkrum orðum jim
kostnaðarhlið málsins. Heildar-
kostnaðurinn vrði sennilega engu
minni eftir tiíl. meirihl. fjhn. en
stjórnarinnar. Munurinn aðeins sá
að meirihl. fjhn. revndi að velta
sem mestu af kostnaðinum yfir á
bæjar- og sveitarfjelögin. Þetta,
væri óeðlilegt. þar sem hjer væri
um að ræða frumskyldu ríkisins
— að halda uppi lögum og friði
í landinn.
Jón Baldvinsson þuldi nú upp
hinn gamla margþvælda són só-
sialista og kommúnista um ríkis-
logreglu, en ekki verður sú ræða
rakin hjer. En á ræðu hans kom
það skýrt fram, að hann væri á
móti hvorttveggja — frv. stjórn-
arinnar og till. meirihl. fjhn. En
þetta át hann rækilega ofan í sig
við atkvgr.
Enn töluðu dómsmálaráðh. og
lngvar Pálmason.
Atkvæðagreiðslan
fór þannig, að fyrsta brtt. meirihl.
fjhn. um að heimila ríkisstjórninni
að fyrirskipa bæjum að hafa á-
kveðna tölu lögregluþjóna var
samþ. með 8:6. Á mótj voru allir
Sjálfstæðismenn, en J. Bald.
greiddi atkv. með þessari till. —
Hann greiddi einnig atkv. með
öðrum bi-tt. meirihl. fjlm. þ.á-m.
því ákvæði að Vo hluti lögreglunn-
ar í Rvík skuli vera ríkislögregla
með nafninu: löggæslumenn ríkis-
ins! Svo fór um sjóferð þá. Aðal-
foringi sósíalista varð þá til þess,
að samþykkja ríkislögreglu á
Islandi!
Allar aðrár brtt. frá meirihl.
fjhn. voru samþ. og einnig við-
aukatill. J. Þorl., um varðskipin
og tollgæslumennina.
Loks var frv. samþ. til 3. umr.
með 9:5 atkv. Með frv. voru
Framsóknarfl.menn 7 og Jak. M.
og J. Þorh; kváðust greiða því
atkv. til 3. umr. í þeirri von, að
þá yrði hægt að lagfæra það.
Takmarka Bretar
innflutning á
fiski?
London 5. maí.
United Press. FB.
Samkvæmt góðum heimildum er
talið víst að breska stjórnin hafi
ákveðið að takmarka magn inn-
flutts fiskjar, sem veiddur er af
erlendum fiskiskipum. Tilgangur-
inn með þessu áformi er að verða
breskum fiskimönnum að liði. —
Búist er við, að innflutningur
fiskjar verði takmarkaður þannig
að takmörkunin nemi 10% af með-
alinnflutningi undanfarinna 3 ára.
...» ^ — «•••
„1úpíteru bilar.
Er dreginn til Hafnar-
fjarðar og þaðan til
Reykjavíkur.
Á þriðjudaginn var togarinn
Júpíter nýkominn á veiðar vestur
í Jökuldjúp og var að toga þar.
Vildi þá svo til, að botnvörpu-
hlerinn slóst í skrúfuna og braut
hana, og var skipið þá ósjálf-
bjarga.
Togarinn „Venus“ var þarna
nærstaddur og kom ákipinu til
hjálpar, tók það í eftirdrag og
kom með það inn til Hafnarf jarðar
um hádegi í fyrradag.
í gærmorgun var hafnarbátur-
inn Magni sendur suður i Hafnar-
fjörð að sækja togarann og
kom með hann hingað í
eftirdragi fyrir hádegi- Var togar-
inn síðan settur upp á nýju skipa-
brautina. Er hann stærstur þeirra
skipa, sem enn hafa verið tekin
þar á land.
Anna og Poul Renmert fara nú
víðsvegar um Danmörk og sýna
„För Solnedgang". t Óðinsvje og
Árósum var þeim , tekið stórkost-
lega ’ vel (Sendiherrafrjett.)
Reykjauík
og skógrcektin.
Samtal við Hákon
Bjarnason skó«-
fræðing.
Hákon Bjaimason skógfræðing-
ur er nýkominn hingað til bæjar-
ins. Hann hefir verið í Höfn í
vetur, og starfað þar við jarðvegs-
rannsóknir á vinnustofu Fr. Wéis
prófessors.
Hann verður hjer í bænum i
sumar, og starfar m- a. á vegum
Skógræktarfjelags íslands, en það
fjelag hefir, sem kunnugt er feng-
ið land í Fossvogi til skógræktar-
stöðvar. Er landið nú girt. Fhv
gróðursetning bvrjar þar fyrij al-
vöru í sumar.
Hákon hefir fengið allmikift af
ýmsu trjáfræj á stoðina. og eina
fær liann trjáplöntur víðs vegar-
að. Tók hann með sjer frá út.lönd-
um allmikið af trjáplöntnm, er
hann hefir til sölu við vægu verði.
Nýjungar sem hann hefir ertt
þessar helstar: Gráösp; en sú trjá-
tegund virðist vaxa hjer fljótt og
vel. Er þetta bastarður blæaspar
og silfuraspar; en blæösp ei til í
gróðurríki íslands, sem kunnugti
er. —
Þá hefir Hálron og Lerkitrje,
frá Korea, og Sitkagreni frá Al-
aska, auk annara almennra trjá-
tegunda.
Nýjung er það og, er Hákon
hefir meðferðis: meðal til að út-
rýma ýmsum jurtasjúkdómum,
hvort heldur þeir orsakást af'
sveppum, gerlum eða skorkvikind-
um. Er það duft og heitir Dana-
plöntuduft. Er því dreift með
handdælum, ódýrum og einföldum.
Duft þetta getur m. a. úírýmt
kartöflusýki.
í vor flyst mun meira af trjá-
plöntum hingað til hæjarins en
nokkru sinnj fyr. Er gleðilegt, að
áhugi bæjarbúa fvrir trjágróðri
og annari utanhússprýði fer vax-
andi.
Fram til þessa tíma hefir sú
trú legið hjer í landi, að hjer væri
öllum trjágróðri ólíft að kalla. :—•
Nokkrir garðar hjer í hænum
ættu þó fyrir löngn að hafa af-
sannað þetta mál.
Þegar menn gróðursetja í garða
sína eiga þeir m. a. að hafa þet.ta
hugfast:
Velja t.rjágróðrinum sem hest
skjól, hafa jarðveginn sem best
undirbúinn, hafa losað hann vel
og stungið djúpt, 2—3 spaða-
stungur, og blandað moldina með
miklum áburði — helst ekki nýum.
Að sækjast ekki eftir því að
gróðursetja stórar plöntur, ’mddur
hafa þær litlar en margar, að
gróðursetja þær svo þjett í upp-
hafi, að grisja þurfi er fram í
sækir, en plönturnar hafi skjöl
hver af annari í uppvextinum —
keppi hver við aðra, að teygja
úr sjer.
Af öllum þeim lcostnaði, sem
fer í það, að koma upp görðum,
er sá kostnaður liverfandi. er fer
í að kaupa plöntur. En sjeu marg-
ar settar niður í upphafi, er hægt
að grisja, og velja úr þær, sem
þroskamestar og lífvænlegastar
eru.
....——»<g>»