Morgunblaðið - 20.08.1933, Blaðsíða 6

1Í0RGUNBLAÐIÐ
Pðrhallur Danlelsson
rækt, sem nú er að byrja, svo aS- um fór svo, að Landsbankinn, sem I Arið 1918 var búnaðarskólan
alframleiðslan var skepnúrnar, mest bafði lánað, tók allar eign- vim breytt í alþýðnskóla. Tók
l:ýr, kindur, og liestar. Keypti ir hans af honum árið 1926, og landið þá við eignum bans, sam
Þóvhallur alt, sem menn vildu liefir stöðin verið rekin með ýmsu kvœmt lögum frá 26. okt. 1917.
selja, og var sjaldan í vandræð- móti síðan, en altaf verið eign Skilyrði fyrir afhendingu þess-
urn með að koma því út aftur; eb bankans. Virðist sumum, eftir á ara eigna voru þau, að landið
fyrirhafnarlaust var það ekki. — ið minsta kosti, að hægt, hefði starfrækti á Biðum æðri alþýðu
| Munu margir Skaftfellingar í báð-1 átt að vera að bjarga þessu við skóla, vel útbúinn, er samsvaraði
og faalda rekstri stöðvarinnar í fyllilega kröfnm tímans.
höndum þessa brautryðjanda, Haustið 1919 hóf hinn nýi skóli
þessa óvenjulega atorkumanns, í göngu sína, undir forystu síra
stað þess sem varð og nú er orðið. Ásmundar Guðmundssonar, hins
Það mun óhætt að fullyrða, aðlÞví ])að er einkennileg glettni ör- ágæta kennara. Naut skólinn þessa
Ialment hafi hagur sýslubúa verið laganna, að einmitt þessa dagana, ágæta hæfileikamanns þangað til
nmn betri í tíð Þórhallar en nú. þegar Þórhallur er að verða sex- vorið 1928, að hann varð að kveðja
Þegar hann seldi kaupf jelaginu M ugur, er Landsbankinn að aug- skólann og hverfa til núverandi
1920 áttu þeir t. d. inni í verslun iýsa Hornafjarðarstöðina til sölu enibættis síns við háskólann
hans um 70.000 krónur. Og þetta í öllum dagblöðum höfuðstaðar- Pyrstu ár alþýðuskólans, vai
| var handbært fje en ekki papp- ins. aðsókn svo mikil til Rans, að vísa
I írseign eingöngu, því eftir söluna Þórhallur Daníelsson er sá mað- varð fjölda manns frá, ár hvert
er sextugur á morgun. Hann er borgaði Þórhallur öllum út alla ur, sem hefir gert mest til þess og olli því húsnæðisskortur. Var
Húnvetningur að ætt, fæddur 21. innieignina. Og það sem hann að skapa Hornafirði þau atvinnu- húsrúm eigi annað en það, sem
ágúst 1873. Foreldrar hans vorú átti útistandandi hjá sýslubúum, og afkomuskilyrði, sem hann nú búnaðarskólinn liafði búið við síð
l um sýslum lengi muna ferðalög
hans með marlcaðshross sýslubúa, I
dugnað hans, viðmót og lífgandi |
f jör.
III.
kaupmaður í Hornafirði
Daníel Sigurðsson, lengst af á Imun hann einnig hafa fengið hefir. Hann var aðalpersóna sýsl- an 1908, En árið 1925 veitti A1
Steinstöðum í Skagafirði og Sig-1 gneitt að mestu. unnar qg bjargvættur hennar í þingi fje til viðbótarbyggingar, að
ríður Þorbergsdóttir kona hans. Eftir að Þórhallur seldi versl- fnllan aldarfjórðung og enn leikur steinhúsi því sem til var. Að þetta
Mentun fekk Þórhallur góða á unina, sneri hann sjer að útgerð- um hann sá ljómi, þrátt fyrir fekkst, má þakka þáverandi þing
unglingsárum sínum, eftir því, sem armálum. Lagði hann allar eignir mótlætið, að ekki þarf annað en manni Norður-Midasýslu, Árna
þá þótti. Var hann fyrst tvo vet- sínar í það, að byggja fisk-, salt- nafn hans til þess að birti í hug- Jónssyni frá Múla. Hat'ði þessi
ur í Möðruvallaskóla (1890—92),|og íbúðarhús fyrir mótorbáta, og um manna. húsbvgging meiri áhrif á vellíð
var svo við verslun og barna-1 bryggjur, aðgerðarpalla og lifrar- Árið 1901 kvæntist Þorhallur an nemendanna og heilbrigði en
kenslu á Blönduósi (hjá Jóhanni | bræðsluhús, svo aðstaða yrði tiljfi ú íngibjörgu Friðgeirsdóttur, | frá verði sagt, því að nú þurfti
ekki að þrengja að þeim á neinn
veg. —
II.
Skamt frá skólasetrinu er Eiða
vatnið. í því liggur hólmi einn
fagur, skógi vaxinn. Árið 1909
og
Möller), Djúpavogi, heimiliskenn-1 að halda þaðan út bátum seinni Uvstur Olgeirs Friðgeirssonar
ari, hjá Stefáni Guðmundsen, Fá-lpart vetrar, þegar aðal-fiskigöng- þeirra systkina, hinni mestu mynd
skrúðsfirði,. hjá Olgeir Friðgeirs-1 urnar eru fyrir öllu Suðurlandinu arkonu. Er heimili þeirra hjóna
syni, sem þá var þar verslunar-1 og oft þarf ekki lengra en skamt landskunnugt. og jafnvel víðar
stjóri fyrir Örum & Wulff, oglút fyrir Hornafjarðarósinn til þessl fyrir gestrisni, myndarskap og
loks á Hornafirði hjá Otto Tu- að hlaða bátana af fullorðnum I glaðlegt en látlaust viðmót. Þór-
linius, og varð verslunarstjóri viðlfiski. Varð þetta og til þess, að I Iiallur sjálfur er gleðimaður mik-|p')k ungmennafjelagið ,,Þór“ hólm
þá verslun 1901.
H]ornaf jarðarverslunina keypti I
Þórhallur 1908 af Thor E. Tulin-
ius, sem áður hafði keypt hana |
af Otto bróður sínum. Rak Þór-
I flestir austfirsku bátarnir settustl d: og vinsæll mjög, bæði innan I ann til verndunar og helgaði hon
að á Hornafirði og er nú svo hjeraðs og utan, enda eru þau|um krafta sína um nokkurra
[ komið, að 45—50 bátar gera hjónin buin að hýsa og aðstoða I ára skeið. Fagurt dæmi er liólm
paðan út á vetrarvertíðinni. Hefir marga ferðamenn, bæði innlenda u.n nu um samtök fjelagsmanna
Jþessi útgerð orðið til mjög mikils )g utlenda, síðan þau komu til { þágu hins góða málefnis, skóg
hallur verslunina með forsjá oglgagns fyrir sýslubúa. Þeir hafa. Hornafjarðar. Á fruin ])ar vitan- ræktarinnar. Fjelagið „Þór“ varð
dugnáði, bæði sem verslunarstjóri fengið þarna góða atvinnu, bæði lekra ekki minstan hlut að máli. aldrei ríkt að fje, en er það hætti
og eigandi, í rúm 19 ár, eða tillkarlar og konur, síðari hluta Je"' þykist })ess viss, að allir, störfum, Ijet það eftir sig auð
1920 um vorið, að hann seldi Kauplvetrar, einmitt þann tima árs, sem sem kynst hafa Þorhalli Daníels-1 œf{ f hólmanum. Lága kjarrið, sem
fjelagi Austur-Skaftafellssýslu, er annars er lítið eða ekkert að gera syni, muni minnast hans á morg- þar var, hafði breyst í vel hirtan
þá var nýstofnað, verslunin með ; sveitunum. Þeir liafa fengið nógr'n> °S senda honum hugheilar | skóg, með háum birkitrjám. Gang
öllu saman, því hann kvaðst ekki | af ódýrum fiski til búdrýginda, | arnaðaroskir. Helgi Hermann.
álíta uægilegt verkefni fyrir tvær bæði ferskum, söltum og jáfnvel
stígir lágu nú um hólmann, með
l.gróðursettum greni- og furutrjám
í báða vegu, og leilcvellir full
íerðir, til gleðskapar fyrir gesti
hans. Síðan hefir gróður Eiða
hólma vaxið stöðugt og fríkkað,
Fimtíu ár eru nú liðin síðan að «g er liann nú talinn einn fegursti
Elðaskðll flmtugur.
alhliða verslanir á Hornafirði. —| hertum og loks hafa þeir fengið I
Kaus hann því heldur að draga | n:arkað fyrir kjöt, kartöflur og
sig í hlje og afhenda kaupfjelag- smjör hjá vermönnunum, og Horn
inu það hlutverk, sem hann hafði firðingar nógan áburð á bletti |
rækt svo prýðilega um fimtungj ína og tún, í lirgangi fisks og
aldar, og sjá hvort öðrum tækist beinum, — ef þeir gefa sjer tíma JMúlasýslur keyptu höfuðbólið Eiða | staðnr Austurlands
þar ver eða betur en honu-m hafði '] að hirða það. á Ejjótsdalshjeraði og stofnuðu Kennarar og nemendur Eiða-
Perf- En öll þessi manvirki Þórhall- þar búnaðarskóla, sem þær starf-1 skóla stofnuðu með sjer fjelag ár
Þórhallur var mjög víðsýnn og ar kostugu fje> mjkig fje> fje ræktu um 35 ára skeið. — Saga 'ð 1021, er hlaut nafnið Eiðasam
forsjáll kaupmaður. Hann rak | sem'hann var’ð’ag taka að láni. | búnaðarskólans á Eiðum verður|hand. Hefir það síðan gefið út
verslun. sína ekki aðeins sem at-
vinnu fyrir sjálfan sig, heldur
einnig sem faðir og forsjármaður
sýslubúa, Má sem dæmi geta þess.
að öll ófriðarárin mun verslun
hans hafa verið hin eina á land
inu, sem aldrei varð vörulaus, og
var þó þá. oft erfitt um vik að
ná í vörur. Hið eina, sem je;
heyrði fundið að hjá Þórhalli með-
al sýslubúa, var það, að hann
seldi dýrar en víða annars staðar
En tekjurnar urðu of litlar með-jekki rakin hjer, en oft munu þessi | ársritið Eiðakveðja og staðið fyrir
menrv voru að læra að nota ár hafa reynt á })olrif forstöðu- samkomu í Eiðahólma ár hvert, er
sjer þessi gæði, alt of litlar, því manna skólans. En með þraut- nefndar liafa verið Eiðamót. Hafa
vaxtabyrðin var þung og engin seigju og dugnaði ]>eirra og ann-1 sambandsmenn rætt þar sameigin-
aðstoð veitt neinsstaðar frá. —I ara góðra manna, tókst að haldaMe£ áhugamál, flutt erindi og lifað
Skuldirnar jukust því í stað þess stofnun þessari starfliæfri, þrátt | raarga glaða stund við leik o
að afborgast og minka og að lok- fyrir margþætta erfiðleika.
song.
16
Eetur þú fyrirgefið ?
á landinu. En hefir það ekki vilj-1 ^SÍlegt ‘.
að brenna við síðan hann hætti? Hann hristi aðeins höfuðið.
,t r i . . jMeg hetði att að vara þig við ,
Hetir verslunm verið hagstæðari I ^ „ *. . Tr * m'
h sagði nu faðir hennar. „Hvað „Bla-
svslnbuum síðan? Menn gættu skeggsherbergi“ hans snertir,
þess ekki, að aðdrættir voru erf- beldur Sir Lawrence mjög strang-
iðari og dýrari til Hornafjarðar an heraga. Jeg veit ekki hvort það
en víðast hvar annars staðar á ei' einhver eilífðarvjel eða kyrtil-
i t T„ | gerfi apans, sem hann er að fást
landmu. Ven.pdega varð Þorhall-H.* ’ . „. . . „ „
. , . , . . við, sjalrur hefi jeg rjett tengið
ur að fa sjerstakt skip, emu sinm Lg sjá inn j dyrnar“.
cða fvisvar á ári, með vörur til „Sem stendur er þar ekkert, er
sín beint frá útlöndum, og byrgja þjer getið haft gaman að“, sagði
sig upp til minst hálfs árs í senn. jhann kuldalega. „Það herbergi er
Þórhallur var sjerstaklega hug- jiel«J tn iðnfræSiieírf fyrir almenn-
kvæmur og ötull að útvega mark- ,n" ' . , ...
að fynr framleiðslu syslnbua. Þaj vert“( sagfgi prinsiim, og reyndi að
kunnu menn ekki þau skil á garð- ]eyua þvi aó kauu geispaði.
„Megum við ekki aðeins gægj-
I ast irin“, bað Judith.
Hann hristi aðeins aftur höfuð
Jið, næstum því eins og hann ætti
við barn.
sagði .Tu-
lukust að
„Svo jeg segi yður sannleikann, er oft mjög ókurteis vi
„Óþolandi náungi
dith, strax og dyrnar
j baki þeirra.
Faðir hennar hristi höfuðið
mótmælaskyni. „Kæra barn, hann
er oft mjög ókurteis við mig, eu
j)a eru, vofur og illir andar þarj.jeg' læt sem jeg sjái það ekki. —
inni“, hjelt hann áfram. „Þeir við- j Síðastliðið ár jók hann tekjur
urkenna mig sem herra sinn, en verksmiðjunnar um hundrað þús-
eru baldnir við óviðkomandi. Ill-jund sterlingspund. Á meðan hann
ur andi framleiddur af gasi, er gerir það, má hann vera svo o
hræðilegur, ef hann hefir ilt íjþolandi sem hann vill.“
huga' ‘.
Hún gretti sig, til þess að leynaj 7. kapítuli.
reiði sinni. Judith lá á hvílubekk, sem kom
„Og frægur efnafræðingur, ef 'ð hafði verið fyrir á m.jög smekk
hann er óþjáll, getur líka verið legan hátt, í einu horninu í rósa
óviðfeldinn". jgarðinum, á Honerton Chase. Hún
Paul lokáði hleranum, hneigði kastaði bókinni, sem hún hafði
sig og gekk í áttina til dyranna í verið að lesa í, á grasið, og var
hinum enda salsins, það þýddi að hugsandi um stund.
áheyrnin væri úti. I Hitinn, sem hafði komið ovana-
hefir skólinn eignast, til
þéss að styrkja þá nemendur, sem
efnilegir þykja, en fátækir eru.
„Styrktarsjóður Jónasar Eiríksson
ar og Guðlaugar M. J.ónsdóttur“,
var gefinn skólanum á sjötugsaf-
ruæli Jónasar, árið 1921, af nem-
öndum hans og vinum. Er sjóður-
inn nú að upphæð kr. 2494.45.
Sama ár var „Nemendasjóður Eiða
ikóla“ stofnaður af nokkrum nem-
öndum og kennurum alþýðuskól-
ans. Lánar hann smáupphæðir,
með 2% vöxtum og telur nú kr.
4219.22. Frá tíð búnaðarskólans er
Styrktarsjóður P. Hansen að upp-:
liæð kr. 1116.79.
Síðan alþýðuskólinn á Eiðurn
hófst, hafa aðrir 'skólar verið reist-
ir í líkum anda. Þeir geta ])olað
hinar ströngu kröfur tímans, vegua
hinna miklu ytri gæða, er þeir
hafa hlotið.
Upprennandi kjmslóð krefst
meira en bóknáms, þó að gott sje.
Hún krefst kenslu í því að fegra
og styrkja líkama sinn, svo að
hún geti notið æskukraftanna sem
lengst. Kröfur tímans um m.eiri
samvinnu andlegra og líkamlegra
hæfileika, eru nú svo háværar, að
hin inikla trú á bókleg fræði,
hefir orðið að víkja nokkuð fyrir
kenslu í vinnu og íþróttum.
Eiðaskóli hefir nú gott húsrúm
að b.jóða, kennara góða, en það
sem mest er um vert, ágætan for-
stöðumann.
Síðan síra Jakob Kristinsson
tók við skólanum, hafa allir sem
til þeklcja lofað hæfileika hans til
skólastjórnar.
En Eiðaskóli er eini alþýðuskól-
inn, sem orðið hefir útundan, hvað
ytri gæði snertir. Hann cr ekki
raflýstur, eins‘og hjeraðsskólarnir
og á enga sundlaug, eins- og þeir.
Við hjeraðsskólana hafa sundlaug-
verið bygðar, hvort sem þar
hefir sprottið upp heitt vatn eða
ekki. Væri raflýst á Eiðum og
sundlaug bygð, þyrfti austfirsk
æska ekki að leita í aðra lands-
hluta, til þess að öðlast þá menn-
ingu sem hún girnis.t. Væri Eiða-
skóli eins vel útbúinn til íþróttn-
kenslu eins og hann er það til
andlegrar menningar, myndi unga
fólkið austfirska fylkja sjer heim
að Eiðum. Þá myndu hinir góðu
kraftar skólans fremur geta starf-
að með fullum árangri. Nú ev
tækifæri fyrir Alþingi og ríkis-
stjórn að uppfylla skilyrðin: Eiða-
skóli vel útbúinn, í samra-mi við
kröfur tímans-
Friðrik Jónasson.
lega snemma, dreif foreldra henn-
ar út úr borginni, yfir helgina.
En þau fundu þegar, að þessi dvöl
Ilonerton Chase, ætlaði ekki að
ánast vel. Racel fekkst ekki til
að yfirgefa húsið, það komu engir
gestir, og Judith leiddist. Þau
átu ekki gleymt hinum dinima
skugga, sem hvíldi yfir staðnum.
„Pabbi“, sagði hún snögglega.
Ilvernig gast, þú eiginlega dottið
ofan á Lawrence PauleV ‘
Faðir hennar lagði dagblaðið
frá sjer á stól, og þurkaði sjer um
ennið. Hann var mikið gefinn fyr-
sól, en þetta var næstum því of
mikið. „Dottið ofan á hann“, end-
urtók hann ergilega. „Maður dett-
ur ekki ofan á slíkan mann. Jeg
stærstu frumefna verslun heims-
ins, og jeg óskaði eftir að fá þann
besta efnafræðing, sem hægt væri