Morgunblaðið - 25.05.1934, Blaðsíða 5

MORGUNBL-* Qltt
%
BÓKM EIÍTI R
Til Færeyja. Ferðasaga ís-
lenskra skóladrengja vor
ið 1983, eftir drengina
sjálfa. Reykjavík 1934.
Síðastliðið vor fóru 23 dreng-
Þrjár ritfregnir.
I. þó að þýðandinn hefði verið ís-
. Jean de France ieftir Lud- lendingur. Gaman væri, að ein-
vig Hoiberg. Þýtt og sniðiðl hver tæki að sér að ljúka við
„eftir ísL staðháttum þýðingu Rasks og taka hana svo
aí Rasmusi Rask. Gefið út til leiks, Nú á timum eru Reyk-
æftir eiginhandarriti þýð- víkingar orðnir svo góðir íslend-
anda af Jóni Helgasyni. — ingar, að ádeilan í leiknum þarf
Levin & Munksgaard, — engan að særa, en gamanið fær
Khöfn .1.934. að njóta sín til fulls.
Allir íslendingar kannast við Útgáfan er prýðileg úr garði
Ihinn mikla íslandsvin og fræga gerð að innra og ytra frágangi.
málfræðing Rasmus Kristján Útgefandi, Jón Helgason pró-
iRask. Á unga aldri fekk hann fessor, ritar fróðlegan formála
ást.á íslenskri tungu, og 24 ára að þýðingunni og í athugasemd-
igamall gaf hann út íslenska mál- um gerir hanngreinfyrirmismun
fræði, sem var brautryðjanda- andi lesháttum í handriti Rasks.
verk á srnu sviði og hafði hann Fáein eintök af bók þessari
þá aldrei til íslands komið. En eru til sölu hjer í bókaverslun-
nokkru síðar fór hann til ís- um, og ættu þeir, sem vilja eign-
lands og dvaldist þar í tvö ár, ast fágætar og merkilegar bæk
1813—1815, og lærði málið eins ur, ekki iað sitja sig úr færi að
og það var þá, til fullnustu. I ná í hana.
Rask mun mjög hafa blöskrað
að sjá og heyra, í hve mikilli nið-| II.
urlægingu íslenskan var þá, og
þó minst metin í sjálfum höfuð-
staðnum, þar sem flestir gerðu
sjer far um að apa alt eftir
JDönum og blanda mái sittdönslc-
um orðum: „Hver sem vildi|jr úr 8, bekk A í Austurbæjar-
'heita ma<iur með mönnum“, seg- skólanum ásamt 3 öðrum drengj
ir útgefandi, „hengdi -sen aftan um \ sama skóla í kynnisför ti
1 nafn sitt eða sá sjer fyrirl Færeyja. Fararstjórar voru þeir
dönsku héíti á annan hátt.“ Síra Aðalsteinn Sigmundsson, kenn
Árni Helgason segir, að í byrjun arj bekkjarins, og Stefán kenn-
aldarinnar hafi verið „haldið á arj Jónsson. Lögðu þeir af stað
sínum stöðum ósómi að tala ís- 4. maí, en komu heim aftur að
lensku, þó íslenskir menn væru; kvöldi þess 15. maí. Nú hafa
það hjet næstum því hið sama drengirnir gefið út ferðasögu
að vera islenskur og að vera sínæ Hafa þeir skift með ^jer
villudýr !" Þetta niðurlægingar- verkum, þannig, að hver skrífar
ástand íslenskunnar hefir runnið sinn þátt af ferðasögunni, alt! frá
Rask til rifja. Til þess að ráða því þeir lögðu af stað úr Reykja
bót á þessu var hann aðalhvata- vík og þangað til þeir okmuaftur
maður að stofnun Bókmentafje- \ höfn. Alls hafa 18 af drengj
lagsíns, og er það alkunnugt. En unum skrifað hver sína grein, og
færri munu vita það, að hann auk þess eru greinir eftir báða
hefir ætlað sjer að vega að apa- kennarana. 1 inngangsgreininni
skapnum með þeim vopnum, er tekur A. S. það fram, að dreng
bíta hann best, háðinu. í því irn‘ir hafi samið grein,ir síjnar
skyni hefir Rask ráðist í að þýða alVeg hjálparlaust, og þær sjeu
og færa til íslenskra staðhátta prentaðar eins og þeir gengu frá
hinn fræga -skopleik Holbergs, þeim, nema ritvillur leiðrjettar.
Jean de France. I stað þess aðl Verður ekki annað sagt, en það
spjátrungurinn kemur frá París sje vel af sjer vikið hjá drengj
til Danmerkur hjá Holberg, ap- unum með því móti sem á bók
ar alt eftir franskri tísku og slett þeirra er, því að í heild sinni er
ir frönsku, lætur Rask hann hún skemtilega og f jörlega rituð
koma frá Kaupmannahöfn til og hin fróðlegasta. En hvergi í
Reykjavíkur umhverfan af annari íslenskri bók nándar
dönskuhætti. "Slík mynd sem þar nærrri eins mikill fróðleikur sam
er dregin upp af þessari mann- an kominn um nágraniia okkar
tegund, myndi áreiðanlega hafa 0g nánustu frændur, Færeyinga,
verkað margfalt betur en löng og land þeirra, sem í þessari
prjedikun. En því miður gafst bók. Er auðsætt, að hiny ungu
hinum dönsku íslendingum í gestir hafa tekið vel eftir öllu
Reykjavík aldrei kostur á að sjá 0g lært stórmikið á ferðinni. —
sjálfa sig í þessum spegH Rasks, Hafa slíkarferðir mikiðmenning
því að hann lauk aldrei til fullsl argildi fyrir næma unglinga;
við þýðinguna. aukast þeir við þær bæði að
Það var góður fengur að fá þroska og lífsreynslu. Mjög hafa
þýðingu þessa fram í dagsljósið. Færeyingar einnig lagt sig fram
Hún sýnir Rask frá sjónarmiði. til þess að taka sem best á móti
íslendingabygðir
á Grænlandi.
virðast mjer '.ýsingar drengj-
anna mjög rjettorðar. Það er
ekki að ástæðulausu, að þeir
minnast oftar en einu sinni á
gestrisni Færeyinga, því að í því
efnf eru þeir áreiðanlega ekki
eftirbátar okkar tslendinga. —
Söguleg villa er það, sem þurft
hefði að leiðrjetta, þar sem sagt
er, að Grímur Kamban, sem
bygði fyrstu eyjarnar, hafi hrak-| Af öllum þeim f jölda vísinda-
ist þangað undan yfirráðum manna, sem fengist hafa við
Haralds hárfagra (bls. 13). — rannsóknir á Grænlandi á síð-
Eins og kunnugt er, er Haraldur ari árum, mun enginn hafa vak-
hárfagri einum j til tveimur ið eins mikla eftirtekt og hrifn-
mannsöldrum síðar uppi en ing íslendinga, sem Poul Nör-
Grímur Kamban,’ svo að hann lund, er þar hefir sumar eftir
gat engin áhrif haft á landnám sumar valið sjer verkefni í hin-
Færeyinga. Mjög vafasamt er um fornu íslendingabygðum, og
>að líka að fullyrða, að lögþing rannsakað með stakri kostgæfni,
Færeyja sje stofnað fyr en Al- alt það sem þar er að finna.
lingi íslendinga (bls. 27).Sann- Og hann hefir margt fundið,
eikurinn er sá, eins og sagt er sem engan í hefir órað fyrir,
jar líka, að það ,’pr alveg óvíst, margt, sem varpað hefir nýju
ívenær lögþingi^ var stofnað. ljósi yfir harmsögu hins útdauða
Þá getur það ekkijheldur kallast grænlenska kynþáttar.
rjett að telja Þránd í Götu land- Nægir í því efni að minna á
námsmann (bls. 36), því að hinar stórmerku rannsóknir og
hann lifði fram á 11. öld. — uppgötvanir, því svo má það
Dönskusletta er að rita „enn kalla, í kirkjugarðinum í Herj-
sann dag í dag“ (bls. 11, á ólfsnesi, þar sem hann m. a. fanp
iremur stöður, og bls. 27) í stað- mikið af fatnaði, sem að sniði
inn fyrir „enn í dag“, sem er til sannaði hve náið samband
íslenska. verið hefir milli Grænlendinga
í ráði er, að færeyskir dreng- og menningarþjóðanna á meg-
ir komi í heimsókn hingað 1 júlí- inlandi Evrópu, og hve lengi það
mánuði í sumar og munu Fær- samband hefir haldist.
eyjafararnir íslensku hafa allan Nú hefir þessi merki vísinda-
hug á því að taka vel á móti maður skrifað bók, sem gefur
þéim og launa þeim gestrisni. stutt og skemtilegt yfirlit yfir
Ágóða af sölu bókarinnar á að rannsóknir hans, en er jafn-
verja í kostnað við móttökurnar framt yfirlit yfir helstu sögu-
í sumai’. Er óskandi, að dreng- heimildir um Grásnlandsbygð,
irnir fái þá ánægju fyrir verk og álit hans á því, hvað orðið
sitt að bók þeirra seljist, enda á hafi Gi'ænlendingum að aldur
hún það fyllilega skilið. tila. Sá þáttur í bók hans, og
íj !f #-'F ■ það sem hann hefir þar fram að
III bera, mun mesta athygli vekja
Dokað við í Hraunahreppil hjer á íslandi,
og Hannibal og Dúna. — Formálann að bók sinni byrj-
Sögur eftir Axel Thor- ar Nörlund með þessum oi'ðum
steinsson. Reykjavík 1934. „Sagnfi'æðingar eru alment
Báðar þessar sögur hafa birst ekki vanir því, að taka tillit til
í dagblaðinu ,,Vísi“ og því marg-| þess að náttúran hafi áhrif á
ir lesið þær. Fyrri sagan, „Dok-
að við í Hraunahreppi“ er ferða
Poul Nörhrnd: De gamle Nordbobygder
ved Verdens Ende. Skildringer fra Geön-
lands Middelalder.
hina sögulegu þróun, þeir skrifa
sögu aldanna án þess að skifta
sér af því sem gerist í náttúr-
unnar ríki, rjett eins og menn-
irnir hefðu alt í hendi sjer“.
Hjer mun þessi merki vísinda-
rnaður einmitt grípa í því máli,
sem einna mestu skiftir til skihx-
ings á harmsögunni gi'ænlensku.
Enda er það veðurfarsbreyting-
in á Grænlandi, sem hann hefir
lesið úr fornminjarannsóknum
sínum. Er það mál svo merki-
legt ekki einasta fyrir sögp og
endalok þinnar græniensku ný-
lendu, heldur og fyrir sögu Is-
lands, að við getum ekki látið
hjá líða, að gefa því máli nrá-
kvæman gaum.
Hjer er eigi rúm til að rekja
einstaka kafla bókar þessarar,
það yrði of langt mál. Fyrst skýr
ir höf. í fám dráttum frá l&nd-
námi Grænlands, þá frá kirkju-
stjórn og trúarlífi Grænlend-
inga, þá þúskap þeirra og dag-
legu lífi, þar sem hann að veru-
legu leyti styðst við fommirija-
rannsóknirnar, þá fi’á siglingum
til Grænlands og verslun, og
hver rök hann telur að því
liggja, að siglingar lognuðnst út
af. Þá er sjerstakur kaflí um
klæðnaðina er hann fann í Herj-
ólfsneskirkjugarði. Um viðskifti
Grænlendinga hinna fornu við
Skrælingja og loks kafli um eyð-
ing Gi'ænlandsbygða, og Mna
löngu leit að hinum týndu bygð-
um, sem loks endaði þannig, eins
og höf. segir, að menn koiriust
að raun um, að um „örlög og
endalok Grænlendinga biima
fornu verða eigi aðrir spui'ðír en
þeir fi'amliðnu“.
En að því hefir dr. Poul Nör-
lund starfað, með alúð og Ötul-
leik, svo hann hefir hlotið af víð-
frægð.
V. Stef.
Kor t
sem flestum er riýtt, og sannar
til fullrar hlítar, hve mikið vald
hann hafði á málinu. Hún er og
merkíleg fyrir það, að hún mun
vera eina þýðingin, sem útlend-
íngur hefir gert á íslensku. —
Þýðingin er fyndin og skemtileg
og svo froðleg í anda, að betur
hinum ungu Islendingum og láta
þá njóta dvalarinnar á allan
hátt, og eiga þeir þakkir skilið
fyrir.
Eftir þeim kynnum sem jeg
hefi af Færeyjum af dvöl minni
þa’’ fyrir nokki'um árum og því,
saga borgarbúa til æskustöðva konu, sem hann hefir fullkom-
sinna upp í sveit, viðburðalítil, lega unnið til með því að dansa
en sýnir mjög vakandi athygli sig kófsveittan — í fyrsta sinn
skáldsins og ágæta frásagnar- á ævinni — og fylgja henni svo
gáfu. Best er sagan fyrir hina heim 3 klt. gang, og hann tekur
heilbrigðu skoðun, sem höf. ber við jörð og búi eftir föður sinn,j
á borð og hve hófsamlega hann sem hann hefir einnig unnið til
túlkar hana. Hún er í stuttu máli með því að seiglast í gegnum
þessi, sögð með hans eigin orð- búnaðarskóla og ljúka því námi
um: „Raunar lít jeg þeim aug- með góðum vitnisburði. Kemst
um á, að það sje eigi nema eðli-l þó seint fari. Sag’an er vel sögð,
legt, að eitthvað af fólkinu leiti miklu fjörlegri og skemtilegri
til bæjanna og leggi fram sinn eni sú fyrri.
skerf til þess að byggja þá, en Axel Thorsteinsson er góður
með auknu landnámi í sveitun- höfundur, því að hann er bjart-
um mun sá straumur verða sýnn og ti'úir á lífið og mennina.
minni, og smám saman komast Honum er miklu tamara að lýsa
á betri sambúð og aukinn skiln- því góða í fari manna en hinu Sllðvesturlandskortið
ingur milli þeii'ra, sem við sjó-1 illa, og aldrei skilst hann svo viðl
inn bxia og okkar í sveitunum. sögU, að ekki rofi einhversstaðar
Við eigurn í rauninni velferð og til. Hann er meðal þeirra manna,
gengi hvor til annars að sækja“. sem sjá hilla undir nýja og betri
Þökk sje þeim,- sem í ræðu og tíma, þegar trúin á manngildið,
riti vill kenna þjóðinni að hugsa bjartsýnin og lífsgleðin leysa af
herf or ing j aráðsins
af íslandi, bæði f jérðwags
blöð og atlasblöð, sem
taka yfir helmingi sfærra.
svæði, eru ómissandi þeg-
ar farið er í ferðaleg.
svona heilbrigt.
Seinni sagan „Hannibal og
Dúna“ er um vestfirskan bónda-
son, sem kemst til manns með
því að vera seigur og síga á unz
sem jeg hefi kynt mjer um viðfangsefnin verða að lúta í
heiði ekk! \ erið gert í því efni, frændnr vora þar á annan h<átt, lægra haldi. Hann eignast góða
hólmi vonleysið og vantrúna á
lífið og möguleika þess, sem hef-
ir leynst undir úlfhjeðni efnis-
hyggjunnar og starað á mann-
kynið með auðum augnatóftum
í meira en hálfa öld.
Guðni Jónsson.
teknr yfir alla JiekVHstu
. staðina á Suðurlandí. ÞaS
er í heutugu vasalk*kar-
broti með spjöldvnac til
hlífðar og kostar kr. 2:50.
Öll kort herforingjaraðs-
ins eru altaf fyrirbggj-
andi.
mmH