Morgunblaðið - 01.02.1936, Blaðsíða 5

ILaugardaginn 1 febr. 1936.
MORGUNBLAÐIÐ

dr. KELGITOMASSON:
Iðjuleysið hefir jafnan verið
’talið mönnum leiðinlegt og þung-
hært, sem m. a. má marka af því,
að það hefir þótt þung refsing
að vera clæmdur til iðjuleysis. Á
hinn bóginn he'fir margur maður-
inn fundið til þess, að liann gat
.„unnið af sjer“ leiðindi og sorg,
„gleymt sjer við vinnuna" og
fengið þannig a. m. k. stundarfrið
fyrir áhyggjum og eirðarleysi. En
það er ekki eingöngu við andlega
vanlíðan, að vinnan getur verið
vinur manns, helclur líka þó lík-
amlegir kvillar lirjái hann.
Alt frá elstu tímum má í lækna-
:ritum finna þess getið öðru hvoru,
.að vinnan, væri heppileg við þess-
um eða hinum sjúkdómnum. Þó er
það ekki fyrr en á 18. og 19. öld,
þe'gar geðveikir menn fara að
sæta mannúðlegri og læknislegri
meðferð, að farið er að taka nolrk-
urt tillit til þýðingar vinnunnar
fyrir andlegt ástand sjúklinga.
Á seinustu tugum 19. aldarinnar
voru markaðar nýjar stefnur í
allri sjúkdómafræði, sem áhrif
höfðu á alla meðferð sjúkling-
anna, alt frá fyrirkomulagi spítal-
anna til rjettarfarsle'grar afstöðu
sjúklinga í þjóðfjelaginu, og smá-
gleymdist þá á ný, hvaða þýðingu
vinnan gæti haft sem læknismeð-
ferð. Að vísu var það svo, að á
flestum geðveikraspítölum unnu
sjúklingar talsvert, en. þá ýmist
eiginle'ga markmiðslaust eða af
fjárhagSlegum ástæðum — til þess
.-að reyna að gera spítalareksturinn
údýrari, eða til þess að útvega
sjúklingum þessum, sem oft eru
•cinstæðingar, smávasapeninga. Um
vinnuna sem læknisráð var lítið
Ttugsað yfirleitt. Að eins fáa virt-
ist óra fyrir því, að vinnan myndi
hráðlega. verða hliðstæð deyfi-
lyfjum til þess að draga úr sjúk-
•dómskvölum og hliðstæð móteitr-
nm til þess að stytta sjúkdóm.
En við flesta langvinna sjúkdóma
-eru aðalkvalirnar andlegs eðlis, og
^gegn þeim virðist vinna eitt aðal-
ráðið.
1
VINNULÆKNINGAR.
Stríðið og vinnulækningar.
Er stórþjóðirnar fengu að sjá
fyrir fjölda örkumla manna eftir
stríðið 1914—1918, kom fljótt í
ljós, að frægðarmerki og minnis-
peningar máttu sín lítils til þess
að hughreysta þessa menn. Þeir
vildu geta gert eitthvað. Yar þá
einmitt leitað til geðveikraspítal-
anna og einstakra annara stofn-
ana, sem höfðu verið að láta hálf-
gerða aumingja og kroniskt veika
sjúklinga vinna allskonar vinnu,
sem gat gefið smávegis af sjer.
Á þessum árum liafði þýskur geð-
veikralæknir, Simon í Giitersloh,
snmpart út úr vandræðum, komið
vinnu sjúklinga sinna í sjerstakt
ke'rfi. Sá hann þá brátt, að eitt-
hvert verk mátti finna handa að
heita mátti hverskonar sjúklingi
sem var. Við vinnuna stórbreyttist
framkoma sjúklingsins til batnað-
ar, þannig að svipurinn á sjúkra-
deildunum varð allur annar en áð-
ur, vistlegri og skemtilegri. Kerfi
Simons breiddist fljótt út og var
vitanlega sumsstaðar rekið út í
öfgar, þannig að um sama og
ekke'rt annað en vinnulækning-
ar var hugsað á sumum stöð-
um. En margir menn í ýms-
um löndum unnu nri að þessu
málefni, að notfæra sjer vinn-
una til lækninga, þannig að nú
má telja að menn sjeu sammála
um he'lstu grundvallarat.riðin.
Hvað eru vinnulækningar?
Vinnulækningar eru á erlendum
málum nefndar Arbeitstherapie,
occupational therapy o. fl.
Við vinnulækningar ber að
skilja þá lækninga-aðferð, sem
beitir andlegrí eða líkamlegri
starfsemi til þess að ljetta fyrir
sjúklingi um stundarsakir, stuðla
að eða flýta fyrir bata af sjúk-
dómi eða afleiðingum af slysi.
Starfsemi þessi er valin handa
sjúklingunum á vísindalegan hátt
af lækni eða undir lækniseftirliti.
Atvinnuleysisskýrsliir.
Samkvæmt lögum um atvinnuleysisskýrslur fer fram
skráning atvinnulausra sjómanna, verkamanna, verka-
kvenna, iðnaðarmanna- og kvenna í Goodtemplarahúsinu
við Templarasund 3., 4. og 5. febrúar n.k. kl- 10 árdeg-
is til kl. 8 að kvöldi.
Þeir, sem láta skrásetja sig, eru beðnir að vera við-
sbúnir að gefa nákvæmar upplýsingar um heimilisástæður
sínar, eignir og skuldir, atvinnudaga og tekjur á síðasta
ársfjórðungi, hve marga daga þeir hafi verið atvinnulaus-
ir á síðasta ársfjórðungi vegna sjúkdóms, hvar þeir hafi
haft vinnu, hvenær þeir hafi hætt vinnu og af hvaða á-
stæðum ,hvenær þeir hafi flutt til bæjarins og hvaðan.
Ennfremur verður spurt um aldur, hjúskaparstjett,
ómagafjölda, styrki, opinber gjöld, húsaleigu og um það
í hvaða verkalýðsf jelagi menn sjeu. Loks verður spurt um
tekjur manna af eignum mánaðarlega og um tekjur konu
<og barna.
Borgarstjórinn í Reykjavík, 31. janúar 1936.
Pfeiur Halldórsson.
Dr. Helgi Tómasson.
Þe'gar velja skal vinnu til lækn-
inga ber margs að gæta, eins og t.
d. hver muni lieppilegastur hraði
á hjarta og blóðrás, til þess að
stuðla að bata í hverju einstöku til
felli, hver er heppile'gastur önd-
unarhraði og öndunardýpt, hverj-
ir eru þeir vöðvar, sem aðallega
þarf að nota og hve mikið, hvaða
liðamót þarf að beygja og hve
mikið, hvaða taugar og heilasvið
reynir einkum á, hve mikið reynir
á hugsun, dómgreind og minni,
eftirtekt og einbeiting hugarins,
liver nauðsyn er á að taka ákvarð-
anir o. s. frv. Ennfremur hvaða
ge'ðshræringum má búast við í
sambandi við vinnuna og hvaða
áhuga má reikna með hjá mann-
inum. Oft þarf að sameina vinnu-
lælmingar öðrum læknisaðgerðum
eins og síðar muh verða á drepið.
Hvernig á að velja vinnuna.
Við val á vinnu til lækninga
verður fyrst að gera sjer ljóst,
hverju maður ætli sjer að ná, eh
álykta síðan út frá almehnum sál-
fræðileguni og lífeðlisfræðilegum
grundvallarlögmálum. Hið fyrsta
lögmál sem ber að taka tillit til,
er að starfsemi heilans og taug-
anna úti í líkamanum eru að vissu
leyti andstæðar. Þar af leiðir, að
mikil andleg vinna titilokar lík-
amlega áreynslu samtímis, og
öfugt, mikil líkamleg áreynsla úti-
lokar andlega vihnu samtímis.
Maðurinn sem hrærir þunga steypu
eða hleypur kapphlaup, getur
ekki samtímis leyst þunga reikn-
ingsþraut eða gerhugsað vísinda-
legt verkefni eða innt af hendi
listaverk. Og maðurinn, sem er
önnum kafinn í hugsunum sínum
te'kur oft ekki efir því, að lionum
er máske orðið ískalt á fótunum
og hann orðinn hálfstirnaður í
einhverri óþægilegri stellingu, svo
hann getur sig varla hreyft fyrir
ríg. Alla vinnu ber að meta
eftir þessu lögmáli, bæði fyrir
sjúka og he’ilbrigða.
Þar næst er þess að gæta, að
orkuforði mannsins er ekki nema
einn, og að hvort sem vinnan er
aðallega andlegs eða líkamlegs eðl-
is, þá dregur hún af sama orkuforð-
anum. Orkuna fáum við aðallega
með fæðunni og andardrættinum og
nauðsynlegur bindiliður þar á milli
er blóðið fyrst og fremst. Þess
ber því að gæta að þetta þrent
sje fullnægjandi, til þess að ekki
verði eytt um of af orku manns-
ins.
Grundvallaratriði vinnu-
lækninganna.
Til þess að gefa nokkrar
nánari hugmyndir um vinnulækn
ingarnar skal jeg leyfa mjer að
le'sa upp helstu grundvallarátriði
vinnulækninganna, svipuð og þau
liafa verið sett fram af the Ameri-
can Occupational Therapy Associ-
ation.
1. Vinnulækningar eru sú að-
ferð til lækninga á sjúkum og
særðum, að fá þeim nytsama vinnu
í vissum tilgangi.
2. Markmiðið er að vekja áhuga
mannanna, hugrekki og sjálfs-
traust, að æfa sál og líkama í heil-
brigðri starfse'mi, að yfirvinna ör-
kuml, að vekja hæfileikann til þess
að gera gagn í sinni grein og í
þjóðfjelaginu yfirleitt.
3. Það er jafn nauðsynlegt við
vinnulækningar að viðhafa reglu-
semi og nákvæmni, eins og við
hveTja aðra lækninga-aðferð.
4. Lækninguna ber að fyrirskipa
af lækni og reka undir sífeldu
læknise'ftirliti og í samræmi við
aðrax læknisaðferðir, sem sjúkling
urinn kann að vera nndir.
5. Meðferðinni verður ávalt að
liaga eftir þörfum hvers einstaks
sjúklings.
6. Þó að einstaka sjúklingar sjeu
best komnir út af fyrir sig, er þó
venjulega best að unnið sje í flokk
um. Það stuðlar heldur að því, að
menn aðlagi sig öðrum, jáfnframt
því seta fordæmi annara. verkar
oft örfandi.
7. Sú starfsemi sem valin. er, á
að vera við hæfi og huga manns-
ins, eins og unt er.
8. Þegar kraftar og kunnátta
smávaxa skal breyta vinnunni á
viðeigandi hátt.
9. Eini mælikvarðinn á með
ferðina, eru áhrifin á sjúkling-
inn.
10. Sjúkir og örkumla geta oft
unnið með góðum árangri verk
sem að dómi heilbrigðra eru mjög
lítilfjörleg. En vitanlega ber það
að vera keppikeflið, að hver geti
unnið sem heilbrigður maður.
11. Til þess að búa til ve'lgerð
an, gagnlegan, snotran hlut, eða
að vinna eitthvert nytsamt verk
þarf heilbrigt starf hugar og
handar. Það veitir manni mesta
fullnægingu og verkar því best
á hann.
12. Það eykur lækningagildi
vinnu að það sem framleitt er sje
laglegt, breytilegt, sjerkennilegt
eða gagnle'gt.
13. Það kemur fyrir að miklir
sölumöguleikar eða sjerstök gæði
örfi sjúklingana sjerstaklega til
vinnu. Gæta verður þess samt
sem áður að missa ekki sjónar á
aðalmarkinu, læknisle'gu áhrifun
um af vinnunni.
14. Sá sem starfar með og lítur
eftir við vinnulækningar, þarf að
vera sjerlega laginn á að umgang-
ast fólk og leiðbeina, hann þarf að
skilja Sjtiklinginn, vera alhuga
með honum, ve'ra bjartsýnn, ljett
ur í lund og látbragði.
15. Líkamsæfingar, leikir og
söngur eru oft hentugar við vinnu
lækningar.
Geð og taugasjúkdómar og
vinnulækningar.
Þeir sjúlcdómar, sem vinnu-
lækningar hafa einna mest verið
notaðir við, eru fyrst og fre'mst
geð- og taugasjúkdómar, og það,
á öllum stigum Sjúkdómanna, ef
svo ber undir, en vitanlega verðnr
að velja vinnuna mjög við hæfi
hvers einstaks. Á stórum spítölum
e'r þetta sumstaðar sett mjög
fyrirmyndarlega í kerfi, en á
minni spítölunum vill auðvitað
frekar verða brestur á, m. a. þar
eð ekki eT unt að hafa þar nægi-
lega miklum „ke’nslukröftum'' á
að skipa, af því það yrði of dýrt.
Berklar og vinnulækningar.
Á berklaspítölunum var hvíldin
lengi talin eitt aðalmeðalið, þútt;
einstaka læknar gerðu eitthvað fil
þess að stytta sjúklingum síntnn
stundir, því þeir fundu að líkam-
le'gu „hvíldinni“ fylgdi oft and-
leg vanlíðan, sem ilt var að eiga
við. Lækningagildi vinnunnar við.
berklaveiki varð mönnum yfirleitt
eklti ljóst fyr en skömmu eftir
aldamótin seinustu, að etiskur
læknir, Marcus Paterson, yfir-
læknir við bei’klaspítala utan við
London, kom fram með hugmynd-
ina um „vinnukúr" við berkla-
veiki. Hann taldi, að ef sjúkl-
ingarnir væru látnir gera ýmsár
smáæfingar, þá myndi rneiri berkla
móteitur myndast, og því meira
sem æfingarnar væru þyngri. Ef
að skamturinn varð of stór, þurfti
ei annað en leggja sjúklinginn í
rúmið nokkurn tíma. Afleiðingín
af þessu varð, að vinna allskon-
ar, einkum húsverk, voru tekin
upp í ýmsum berklahælum. En í
ljós kom að margar af æfingum
Patersons voru ekki heppile'gar, svo
að það er fyrst nú á Seinustu ár-
um að mönnum er orðið nokkum-
veginn ljóst hvernig haga skuli
vinnulækningum við berklaveiki.
Sjúklin^nnum e'r þá skift í 3
flokka: 1) rúmliggjandi og með
hita, 2) þeir sem að eins eru lítið
eitt á fótum, geta t. d. gengið til
og frá matstofu, en ekki meira, 3)
þeir sem eru alveg á fótum. Sjúk-
lingar í 1. flokki fá að eins ljett-
ustu vinnu, aðallega til dægra-
styttingar, lestur og smávegis að
gera í höndunum. í 2. flokki geta
sjúklingarnir setið við vinnu, vlð
borð eða á stól og er því ýmislegt
fleira fyrir þá unt að gera, ekki
hvað síst allskonar námskeið til
þess að bæta almenna mentun,
tungumál, *vjelritun, hraðritun,
teikning. 3. flokkurinn getur unn-
FRAMH. Á SJÖTTU SlÐU.