Morgunblaðið - 22.07.1939, Síða 5

Xjaugardaginn 22. júlí 1939.
£
orgttttMafóft
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjörar: Jðn KJartanMon og Valtýr atef&nsaoa
Auglýsingar: Árnl Óla.
Ritstjðrn, auglýnngar og afKreiOala: AuaturetMetl *. — Rtmi l«O0.
Áskriftargjald: kr. S,00 & sa&BuOt.
í Xausasölu: 15 aura elntakiO — 25 anra meC Heebðk.
NORRÆN SAMVINNA
Reykjavík fær í dag fjöl-
menna heimsókn góðra
^esta. Hingað koma í dag á
fimta hundrað hjúkrunar-
ikvenna frá frændþjóðum okkar
á Norðurlöndum, til þess, ásamt
stallsystrum sínum hjer, að sitja
anót norrænna hjúkrunar-
ikvenna. Þetta er langfjölmenn-
asta mót norræns stjettarfje-
Jags, sem hjer hefir verið hald-
ið.
Starf hjúknxnarkonunnar er
göfugt, og það er hið sama í öll-
um löndum hinsmentaðaheims:
.Að hjúkra þeim. og líkna, sem
berst við hið þunga böl sjúk-
leikans.
Hjúkrunarkvennastjettin er
ung í okkar landi og hún get-
ur eflaust lært margt af reynslu
og þekkingu stallsystranna á
Norðuidöndum. — Því ber að
fagna hingað komu hinna nor-
rænu hjúkrunarkvenna.
+
Hingað koma einnig í dag
fulltrúar frá norrænu fjelög-
tinum, sem starfan,di eru á öll-
um Norðurlöndum. — .Verður
haldinn hjer í Reykjavík full-
frúafundur Norrænu fjelaganna
og er það í fyrsta skifti, sem
hann er haldinn hjer á landi.
Meðal hinna erlendu gesta,
sem sitja fulltrúafundinn, eru
;ýmsir þjóðkunnir menn, svo sem
Mowinckel, fyrv. forsætisráð-
herra Norges, Bramsnæs, fyi'v.
f jármálaráðherra og nú banka-
-stjóri danska þjóðbankans, dr.
Kaper borgarstjóri í Kaup-
:mannahöfn, Conrad Carlesen,
fyrv. ráðherra í Svíþjóð, K.
Antell skrifstofustjóri í finska
-stjórnarráðinu og fleiri.
Þessir þjóðkunnu menn eru
hingað komnir til þess að ræða
norræna samvinnu á ýmsum
sviðum. Þeirra heimsókn ætti
þessvegna að vera okkur ís-
lendingum sjerstaklega kær-
komin.
Það hefir verið mikið rætt
og ritað um norræna samvinnu.
Og víst er það, að Norðurlönd-
in hafa svo mai'gt sameiginlegt,
að þau geta með fylsta rjetti
rætt um norræna samvinnu og
ekki aðeins rætt hana — þau
geta gert hana að veruleika. —
Hingað til hefir hin norræna
samvinna verið fremur lítil og
smávægileg, nema þá yfir sam-
kvæmisborðunum.Þar hefir ekki
vantað fögur orð um nauðsyn
víðtækrar samvinnu. En þegar
svo staðið hefir verið upp frá
borðum og farið er að vinna hin
• daglegu störf — hvað hefir þá
orðið úr hinni norræn sam-
v vinnu ?
★
Lítum rjett sem snöggvast á
viðskiftamálin. Þau eru nokk-
uð sjerstæð frá sjónarmiði okk-
.-ar íslendinga.
Meðan viðskiftin voru frjáls
Deilan um Danzig
frá sjónarmiði Pólverja
og þjóðirnar gátu selt sínar
vörur og keypt nauðsynjar þarl
sem, best hentaði á hverjum1
tíma, þurfti engar áhyggjur af
þessum málum að hafa. Þá var
það líka þannig, að íslendingar
seldu aðalútflutningsvöru sína,
saltfiskinn, á Spáni, fengu hana
greidda í sterlingspundum og
gátu svo keypt nauðsynjar hvar
sem þeir óskuðu.
En eftir að Spánarmarkaður-
inn lokaðist, og eftir að flestar
þær þjóðir, sem keyptu útflutn-
ingsvöru íslendinga, settu
hömlur eða kvaðir á viðskiftin,,
breyttist viðhorfið gersamlega.
Viðskiftin voru ekki lengur
frjáls. Afleiðingin vai*ð sú, að
Islendingar neyddust til að
flytja innkaup sín til þeirra
landa, sem vildu kaupa okkar
framleiðsluvöru.
★
Hver hefir svo þróunin orð-
ið í þessu, að því er Norðui’-
iöndin snertir? Sú, að árið 1925
nam vöruinnkaup íslendinga
í Norðurlöndum um helming af
öllum innflutningi til landsins.
En árið 1938 nema vörukaup
íslendinga frá Norðurlöndum
30% af heildarinnflutningnum
til landsins. Og sje litið á út-
flutninginn, líta tölurnar þannig
út: Árið 1925 kaupa Norðui'-.
löndin um 30% af útflutnings-
vöru íslendinga og 1938 um
27%.
Hvað sýna svo okkur þessar
tölur? Þær sýna fyrst og fremst,
að viðskifti íslands við hin
Noi'ðurlöndin hafa minkað stór-
kostlega síðan 1925, sem á oi'-
sök sína að rekja til þess, að
bræðraþjóðir okkar á Noi'ður-
löndum hafa, þegar heildin er
tekin, ekkert aukið kaup á okk-
ar*framleiðsluvöru.
Á þetta er ekki bent hjer til
ásökunar á einn eða neinn hátt,
heldur er aðeins bent á kaldar
staðreyndirnar. Orsakirnar til
þessa eru ýmsar og þá fyrst og
fremst þær, að þegar við kom-
um að þeim málum, sem. e. t.
v. er mest þörf samvinnu og
samstarfs, rekast á hagsmunir
hverrar þjóðar. Þetta er gangur
lífsins.
En það geta íslendingar ó-
hikað sagt frændþjóðum okkar
á Norðurlöndum, að þeir óska
einskis frekar en að viðskiftin
við þær megi aukast og eflast.
Hitt verða svo okkar kæru
fi'ændþjóðir að skilja, að við-
skiftalögmál nútímaþs krefst.
þess, að ísland kaupi sínar
nauðsynjar í þeim löndum, sem
kaupa fi’amleiðsluvöru þess.
Ungbarnavernd Líknar verður
lokuð næstu viku, en verður opn-
uð aftur þriðjudaginn 1. ágúst.
Súðin var á Breiðdalsvík kl. 6
í gærkvöldi.
Samband pólskra blaðaút-
gefenda hefir farið þess
á leit við blaðaútgefendur í
öllum löndum, að þeir birti
eftirfarandi grein um Dan-
zigmálin:
I.
Alt frá því að Danzig lfemur
fyrst við sögu.— á 10. öld
— til vorra daga hefir Danzig
tilheyrt Pqllandi, að undanslcild-
um árununv 1308—1454, 1795—
1807 og 1815—1919. Fyrstu 'íbú-
ar Danzig'borgar voru Slavar og
meirihluti þeirra Pólvei’jar.
Árið 1308 náðu riddarar af
Teftonia-reglunni fótfestu í Pói-
landi. Þeir náðu undir sig Danzig-
borg og myrtu 10.000 vopnlausa
menn í borginni og lögðu hana í
rústir. Síðar settust þýskir út-
flytjendur að í borginni. Danzig
komst aftur undir yfiri’áð Pól-
verja 1454, er Pólverjar unnu sig-
ur á Teftona-riddurununi. Nutu
Pólverjar aðstoðar íbúa Danzig-
borgar við að reka Teftona-ridd-
arana af höndum sjer.
í þakklætisskyni fyrir hjálp
þá, sem Danzigbixar hÖfðu veitt
Pólverjum í baráttunni við Teft-
ona-riddarana, gerði Póllandskon-
ungur Danzig að fríríki.
★
Næstu 340 ár var Danzig í nánu
sambandi við pólska ríkið og öll
verslun Póllands yfir sjó fór í
gegnum borgina.
Á þessu tímabili óx velgengni
Danzigborgar mjög mikið. Borg-
in varð önnur stærsta hafnarborg
Evrópu (næst Amsterdam).
Pinxssar lögðu Danzigborg und-
ir sigmeð valdi 1795 og þrátt fyr-
ir mótmæli íbúanna var borgin
gerðin að prússneskri setuliðs-
borg.
Á árunum' sem Danzigborg var
skilin frá Póllandi minkuðu við-
skifti borgarinnar stöðugt og á
heimsstyrjaldarárunum voru ekki
fluttar nema um 2 miljónir smá-
lestir af vörum um Danzig. Þeg-
ar pólskar toilareglur voru á ný
innleiddar í Danzig og innflutn-
ingur um borgina fjekk á sig sinn
eðlilega grundvöll, óx innflutning
urinn jafnt og þjett, og var á s.k
ári um 7.2 miljón smál.
II.
Landfræðilega tilheyrir land
það, sem Danzig er reist á, Pól-
landi. Borgin er við mynni ár-
innar Vistula (Weichel), sem er
eina stóra áin, sem rennur til
sjávar frá Póllandi.
Danzig hefir afar rnikla fjár-
hagslega þyðingn fyrir Pólland,
þar sem borgin stendur við einu
stórá landsins og höfn. 2/5 hlutar
allrar verslunar Póllands j-fir sjó,
sem aftur er 80% af allri utan-
ríkisverslun landsins, fer gegnum
Danzig.
Danzig er einnig ómetanlega
mikilsvirði fyrir Pólland frá hern
aðarlegu sjónarmiði, vegna öi’vgg-
is Gdynia, annarar hafnai’borgar
Póllands við Eystrasalt og vegna
öi’yggis allrar strandlengju Pól-
Sameiningu Danzig og Þýska-
lands, svo og það, að þýskri tolla-
löggjöf verði komið á í Danzig
munu Pólverjar berjast gegn af
öllum kröftum. Pólland mun held-
ur ekki láta reka sig frá Eystra-
salti.
anmiiiiiutiiiiiiiiiiii
Brjef
Jiiiiiiiiiiiiiiinmim
Danzig og pólska hliðið.
lands, sem aðeins er 104 km. að
lengd. Gdynia er nokkrum kíló-
metrum fi'á landamæi’um Danzig-
borgar.
Af fyrnefndum fjárhagslegum
og hei’naðai’legum ástæðum getur
Pólland ekki leyft að Danzig
verði hluti af Þýskalandi.
Þess vei’ður og að geta, að fjár-
liagslega getur Danzig því aðeins
koxnist af, að hún hafi Pólland
að baki sjer. |
Það er og vert að athuga þá
staðreynd, að innflutningur Þjóð-
verja um allar lxafnir þeirra við
Eystrasalt — 12 að tölu — er
nærri eins mikill og allur inn-
flutningur um hafnarborgirnar
Gdynia og Danzig.
■ III.
Aðalástæður Þjóðvei’ja fyrir því
að þeir vilja leggja undir sig' Dan-
zig eru eftirfarandi:
a) Þjóðvei’jar vilja gera Pól-
land áhrifalaust við Eystrasalt
með því að útiloka það frá hafn-
arborgunum.
b) Gera Pólverja liáða Þjóð-
verjum með aðgang að hafinu og
þar með gera alt fjármálalíf Pól-
lands háð Þýskalandi.
c) Með því að ráða yfir fjái’-
málum og herrnálum Póllands
úyggjast Þjóðverjar að rífa niður
sjálfstæði Póllands, þar með
myndu Þjóðverjar ná yfirhönd
inni yfir Póllandi með 35.000.000
íbúum.
Bein afleiðing slíkrar bylting
ar í stjórnmálum Evrópu myndi
leiða til þess, að bæði Eystrasalts-
ríkin og Balkanríkin myndu
missa sjálfstæði sitt.
Á þenna liátt niyndi Þýskaland
geta aukið íbixatölu sína upp í
180 miljónir.
Af því sem að franian er sagt
er það augljóst mál, að Danzig
vandamálið verðnr ekki leyst á
gi’undvelli þjóðernis íbúanna eða
stæi’ð þess svæðis, sem borgin
í’æður yfir.
Þetta skildi Friðrik mikli
Prússakonungur xnanna best, sem
sjá má í hinni pólitísku arfleiðslu-
skrá hans, þar sem hann segir:
,Sá sem ræður yfir mynni Vest-
ulaárinnar og Danzig hefir meiri
völd í Póllandi, en sá sem kann
að vera nefndur stjórnai'i Pól-
lands“.
Með því að inótmæla því að
Þýskaland leggi undir sig Dan-
zig eru Pólverjar að verja fjár-
hagslegt og pólitískt sjálfstæði
sitt og þar með mótmæla yfii’ráð-
um Þjóðverja yfir Evrópu.
frá ritstjóra
Eimreiðarinnar
Herra ritstjórii
T eg hef lesið með athygli um-
J mæli yðar í Morgunblaðinn í
gær um grein rnína, „Baráttan
við þokuna“, sem birtist í 2. hefti
Eimreiðarinnar þ. á., svo og grein
ir Tímans og Þjóðviljans í dag
út af þessum ummælum. Þjer fall
ist yfirleitt á röksemdir mínar
fyrir því, hvers vegna svo er nú
komið, að nýafstöðnu 20 ára full-
veldisafmæiinu, að um 18 xniljónir
króna þarf árlega til að halda
ríkisbúskapnum íslenska í gangi
og hvers vegna jeg tel, að þetta
sje okkar fámennu þjóð um megn.
En þjer bendið jafnframt á, að
eitthvað sje í sjálfu fyrirkomu-
laginu — þingskipuninni, sem
þurfi að breytast, áður en ráðin
verði bót á hættum ríkisauðvalds-
í .jafn fátæku og fámennu
ms
þjóðfjelagi og íslenska þjóðfje-
lagið er. Þetta atriði er vitaskuld
mjög þýðingarmikið, og mætti í
því sambandi minna á tillögur
þeirra prófessoranna Ágústs H.
Bjarnasonar og Guðmundar Hann
essonar, ennfremur fleiri manna,
sem umi þessi mál hafa ritað við
altof litla áheyrn
Þjóðviljinn telur í dag, að alt
sje það hverju orði sannara, sem
jeg segi um, að ríkisauðvaldið ís-
enska líkist stóratvinnufyrirtæki,
reknu nxeð samkepnissniði. Jeg
benti á í grein rninni, að íslenskur
ríkisbúskapur hufi smám saman
verið að færast meira og meira í
það horf, að líkjast „stóratvinnu-
fyrirtæki, rekmx með sámkepnis-
sniði, en Þjóðviljinn vill kenna
þetta ástand hinni „lofsælu
,þriggja flokka“, firnrn manna
ríkisstjórn“, sem að vísu hefir
nú aðeins starfað í þrjá mánuði.
Aftur á móti er Tíminn í dag
óskaple^a vondur yfir þessum
sömu ummælum, neitar því alger-
lega, að þau hafi við nokkur rök
að styðjast og upplýsir, að t. d.
útvarp og jafnvel póstur og sími
eigi að vera einkarekstur að skoð
un Sjálfstæðisfíokksins! Mjer
þykir leitt að ritstjóri Tímans
skuli hafa orðið vondur út af grein
minni og vona að hann lesi hana
aftur með meiri ró. Hann virðist
telja það aðalatr.ðið hvar jeg sje
í flokki og telur mig íhaldsmann,
Vitaskuld skiftir þetta engu máli.
En ef til vill getur hann í bili
látið sjer nægja, að jeg sje þjóð-
stjórnarmaður eins og hann.
20. jvxlí 1939.
Sveinn SigurðssoB.