Morgunblaðið - 03.10.1940, Side 5

T'imtudagur 3. október 1940.
CO'
Útgöf.: H.f. Arvakur, Beykjaylk.
Rltatjðrar:
Jðn KJartanaeon,
Valtýr Stefánason (ábyrgOarm.).
Auglýsingar: Árnl Óla.
Rltatjðrn, auglýaingar og afgrelOala:
Austurstrœtl 8. — Sfrnl 1#€0.
Áakriftargjald: kr. 8,50 á mánuBl
innanlands, kr. 1,00 utanlanda.
1 ktusasölu: 20 aura eintakið,
25 aura metj Leabðk.
Hvað ætla þeir?
HVAÐ ætla valdhafarnir að
gera í skattamálunum ? Enn
TÍkir sama aðgerðarleysið. Ekkert
bólar á því, að endurskoðuti
skattalöggjafarinnar standi fyrir
•dyrum.
Þetta mál horfir nú þannig við:
Ef ríkisstjórnin leggur ekki fyrir
cnæsta þíng frumvarp um rjettláta
skatta- og útsvarslöggjöf og trygg
3r því framgang á þinginu, hlýt-
)ur krafan að verða sú, að allar
vmdanþágur og ívilnanir í skatt-
og útsvarsgreiðslu, sem nú gilda,
verði burtu feldar og að- allir
jþegnar þjóðfjelagsins lúti sömu
;ákvæða og reglna á þessu sviði,
hversu vitlaus sem þau ákvæði
• eða reglur eru.
Það er ekki hægt til lengdar
•að búa við þann órjett, sem nú
.ríkir. Fjölmennar stjettir njóta
skatt- og útsvarsfrelsis að meira
Æ0a minna leyti og einmitt þær
•stjeltirnar, sem besta hafa haft
afkomuna, síðan stríðið braust út.
Aðrar stjettir þjóðfjelagsins, sem
-engan stríðsgróða hafa haft, en
rfengið á sínar herðar alla erfið-
leika, sem stríðinu eru samfara,
verða að sætta sig við að bera
byrðarnar, sem hin rangláta
■skatta- og útsvarslöggjöf leggur
jþeim á herðar.
Svona getur þetta ekki gengið.
Ef valdhafarnir fást ekki til að
•endurskoða skatta- og útsvarslög-
gjöfina og sníða af henni stærstu
gallana, þá verður ekki unt að
standa gegn þeirri kröfu, sem
þegar er orðin hávær, að hurtu
verði feldar allar þær undanþág-
ur og ívilnanir, sem nú gilda. En
þetta gæti vitanlega haft alvar-
legar afleiðingar fyrir togaraút-
gerðina og því væri hin leiðin vit-
urlegri, að fá strax rjettláta lög •
gjöf, sem nái til allra þegna lands-
íns.
Til þess að menn sjái hvernig
skattalöggjöfin er nú í fr.am-
kvæmdinni, skal hjer nefnt dæmi.
Fyrirtæki eitt hjer í bænum hafði
árið 1939 nettotekjuafgang kr.
76.667.49, sem gefinn var upp til
skatts. Fyrirtækinu var á þessu
ári gert að greiða í skatt og út-
svar kr. 96.042.64, eða kr. 19.375.15
meira en allar nettotekjurnar. Slík
skattalög er dauðadómur á alt
framtak í landinu. Eftir langt
og mikið stimabrak tókst fyrii^
tækinu að bjarga tilveru sinni
með því að leggja 75 þús. af
tekjuafganginum í varasjóð og
gat þá sloppið við að greiða rúm-
ar 20 þús. ltr. í skatt og útsvar.
En þetta dæmi sýnir hvernig
færi fyrir togarafjelögunum, ef
ívilnun þeirra yrði burtu feld, án
þess að neitt kæmi í staðinn.
Þess vegna verða valdhafarnir
nú þegar að endurskoða skatta- og
útsvarslögin og gera þau þannig
úr garði, að skattabyrðin sje
mönnum viðráðanleg.
X
Hvað kennir reynslan
- hvers krefst framtíðin?
f nnan skams eru liðin 22
ár síðan þjóðin heimti
aftur sjálfsforræði sitt. Hún
hafði, eftir að hin pólitíska
endurreisnarbarátta hófst,
kept ;að >hví marki með
þrautseigju um nærfelt ald-
ar skeið.
Þegar þjóðin hjelt 20 ára full-
veldisafmæli sitt gat engan órað
fyrir því, að |>eir atburðir, sem
síðan hafa gerst, ættu eftir að
gerast, hvað þá heldur að þeirra
væri svo skamt að bíða.
TJndanfarin 10 ár hefir verið
mjög ótrygt um að litast í heim-
inum, bæði á vetvangi heims-
stjórnmálanna og heimsviðskift-
anna. Heimskreppa viðskiftalífsins
helt velli alt þetta tímabil, þótt
allar þjóðir hefðu sagt henni stríð
á hendur og berðust gegn henni
hver í sínu föðurlandi með öllum
þeim meðulum, sem tækni og vís-
indi hins nýja tíma hafa yfir að
ráða. Svo braust styrjöld milli
stórvelda Evrópu, út fyrir ári síð-
an. Ríki sem voru í tölu stór-
velda hafa gjörsanrlega verið
þurkuð út, fjöldi annara ríkja
hafa verið hernumin af styrjaldar-
aðilunum og önnur ríki álfunnar
eru að meira eða rninna leyti
flækt inn í þennan hildarleik, án
þess þau fái rönd við reist eða
sjeu frjáls og; sjálfráð gjörða
sinna. Framtíðin er óráðin gáta.
Óvissan, sem ríkir nú, er meiri eu
nokkru sinni fyr.
★
Um leið og þjóðin sótti fram á
frelsisbraut sinni kepti hún að
endurreisn atvinnulífsins, sem ver-
ið hafði í hinni#dýpstu niðurlæg-
ingu, og varð mikið ágengt. Eftir
að takmarkinu var náð, og full-
veldið endurheimt, var þeirri við-
leitni haldið áfram, Afleiðingar
heimsstyrjaldarinnar og áföll síð-
ustu 10 ára höfðu þó lagt atvinnu-
lífinu stærri hindranir í götu en
svo, að um yrði þokað, með þeim
aðferðum, er beitt hefir verið.
Hagur þess fór þverrandi. Þing
og ríkisstjórn reyndist ekki þeim
vanda vaxin að leiða þjóðina út
úr ógöngunum, Landbúnaðurinn
og bátaútvegurinn var tekinn til
gkuldaskila. Sömuleiðis fjölmörg
sveitarf jelög og flest bæjarfjelög á
landinu nema Reykjavík. Mikiil
hluti stórútgerðarinnar var kom-
in að algjörðu gjaldþroti. Sveit-
irnar lieldu áfram að eyðast og
atvinnuleysi og örbirgð svarf að
fjölda manna í bæjunum. Fram-
færslubyrðin jókst hröðum skrei-
um og álögurnar til opinberra
þarfa að sama skapi. Ríkisstjórn-
in fekk að síðústu við ekkert ráð-
ið og varð að leita til andstöðu-
flokks síns, sem^mjög lítil áhrif
hafði haft á stjórnarstefnuna um
meir en tíu ára skeið, um myndun
þjóðstjórnar, ef takast mætti að
forða þjóðinni frá fjárhagslegri
glötun og ríkinu frá algjörðu
hruni.
Þetta var hin dapurlega mynd
þjóðarhagsins þegar fyrsta aldar-
fimtungsskeiðið eftir endurheimtu
fullveldisins var runnið á endu.
Eftir dr. Björn Björnsson
Hinar björtu vonir um giftu og
glæstan þjóðarhag, sem fylgja
myndi í fótspor fullveldisins,
höfðu á sorglegan hátt brugðisf.
Þótt þjóðin hafi orðið fyrir
miklum utanaðkomandi áföllum og
óviðráðanlegum skakkaföllutn á
undanförnum árum, eru þau þó
smámunir hjá þeim ógnum af því
tagi og öðru verra, sem oft hafa
dunið yfir landslýðinn áður. Bor-
ið saman við allar þær hörmung-
ar má segja að þjóðin hafi baðað
í rósum. Fáir eða engir hafa liðið
neyð, sem nokkuð er á borð við
þær þrengingar, sem áður hafa
þekst, og fjölmargir hafa lifað
við betri kjör og meiri lífsþæg-
indi en fyrrum voru dæmi til 'á
þessu landi. Þó var efnahagsaf-
komu þjóðarinnar og fjárhag rík-
isins teflt svo á tæpustu nöf, að'ar gerðir manna að meira
ekkert blasti við nema hyldýpi
eyðileggingarinnar. Hið dýra
frelsi þjóðarinnar og sjálfstæði
landsins var í augljósum, yfirvoí-
andi voða.
★
Mun sú kynslóð, sem þannig
hefir ávaxtað arfinn, frelsið, geta
rjettlætt sig frammi fyrir dóm-
stóli sögunnarf Getur hún með
fullum rjetti staðhæftj að hún hafi
í engu brugðist skyldu sinni
gagnvart föðurlandinu og framtíð
'þjóðarinnar, og hún eigi enga sök
á því að þannig hafi farið ? Or-
sakirnar sjeu óviðráðanleg, utan-
aðkomandi öfl. En er sú þjóð ekki
dæmd til glötunar, sem ber fyrir
sig slík rök. Er nokkurt það afl
til, sem bugað getur hinn sterk-
asta vilja, sameinaðan vilja hei\I-
ar þjóðar?
Dýrmætasta eign hverrar þjóð-
ar er frelsið. Sú þjóð, sem fyrir
handvömm hefir glatað sjálfstæði
sínu, og um margar aldir hefir
orðið að búa við hina dýpstu nið-
urlægingu erlendrar ánauðar, er
loks var hrundið eftir langa og
harða baráttu, ætti að kunna að
meta frelsið, og stofna því ekki
aftur í voða með skammsýni, ljett-
úð og hóglífi.
Eftir að íslenska þjóðin hafði
búið við fult sjálfsforræði í tvo
áratugi, var hún aftur komin að
því að glata fjárhagslegu sjálf-
stæði sínu og frelsi. Hún flaut
sofandi að feigðarósi, og átti sjer
engrar bjargar von, nema tekist
hefði að breyta algerlega um
Stefnu frá því, sem horft hafði
undanfarin ár. Þjóðin þurfti að
taka á sig þungar byrðar sjálfs-
afneitunar og fórna.
Þótt breytt hafi verið til um
æðstu stjórn landsins hefir eng-
in slík stefnubreyting orðið, en
hún er það eina sem virkilega
getur bjargað þjóðinni út úr þeim
ógöngum, sem bún hefir ratað í.
Ilin hatrama flokka-, stjetta- og
einstaklingshyggja, sem ráðið hef-
ir lögum og lofum á þessu landi
að undanförnu, blómgast áfram
við betri lífsskilyrði en jafnvel
nokkru sinni fyr. ^tjettirnar
reyna hver út af fyrir sig eftir
fremsta megni að skara eld að
sinni köku, og með, allskonar ráð-
stöfunum að tryggja sína sjer-
hagsmuni. Hver stjett kapplðostar
að bæta sín eigin kjör, þótt það
sje vísvitandi gert á kostnað ann-
ara stjetta og á kostnað heildar-
innar. Ilið eðlilega jafnvægi rask
ast. Hin þrotlausa hagsmunatog-
streita hefnir sín hinsvegar fyr
eða síðar. Hún leiðir til ófarnaðar
fyrir heildina. Ilagsmunir stjett-
anna eru algerlega gagnkvæmir.
★
Sterkasta driffjöðrin í öllum
mannlegum athöfnum er eigin-
girnin. Hún er samgróin eðli
mannsins og fylgir honum frá
vöggu til grafar. Hún mótar all-
eða
minna leyti, beint eða óbeint. Al-
ment er eigingirnin skoðuð sem
löstur. En hún er það í raun og
veru ekki fremur en lífsþráin
sjálf, þrá mannsins til að lifa.
Þessi hneigð mannsins er og ekki
frekar tilviljun en tilvera ’hans,
og það er hún fremur en ef til
vill nokkuð annað, sem fleytt hef-
ir mannkyninu fram á sigurbraut,
þess. En í mannheimum er skarnt
öfganna á milli. Hinn stærsti sig-
ur getur snögglega breyst í ósigur.
í raun og sannleika er enginn
hlutur í eðli sínu skaðlegur eða
gagnlegur, heldur verða þeir það
eftir því, hvernig með þá er farið.
Eggjárnið í sínum mörgu mynd-
um er eitthvert þarfasta tæki
mannsins, en getur jafnframt ver-
ið mannskætt vopn, sje því þannig
beitt. Banvænt eitur má hinsveg-
ar nota sem undursamlegt læknis-
lyf. Þannig er því og varið með
eigingirnina. Hún getur verið og
er hættuleg og skaðleg, beinist
hún inn á rangar brautir. Á sama.
hátt getur hún orðið nytsamuc
aflvaki og lyftistöng til hverskon-
ar framfara og hagsældar, sje
henni stefnt að rjettu marki.
Hin smámunalega eiginhags-
munahneigð þarf að breytast í
stórlátan, óeigingjarnan þjóðar-
metnað. Einstaklingarnir, stjett-
irnar og hverskonar sjerhagsmuna
eindir þurfa, af fúsum vilja og
með glöðu geði, að láta hagsmuni
heildarinnar sitja í fyrirrúmi fyr-
ir sjerhagsmunum sínum. Líf ein-
staklingsins er skamt, en þjóðar-
innar langt. Þjóðin verður að, lifa
og frelsi fósturjarðartnnar að_ við-
halda hvað sem það kostar. Líf
og líðan einstaklingsins er í því
sambandi aukaatriði. Hvers virði
væri lífið oss íslendingum, ef vjer
glötuðum frelsi voru, eða þjóð-
erni vort og tunga liði undir lok?
Á öllum öldum hefir það þótt
sjálfsögð borgaraleg skylda, að
þeir, sem færir eru um að verja
fósturjörðina með vopni í hönd,
fórnuðu lífi sínu fyrir þ'jóðina á
hættustund, ef nauðsyn krefði. ís-
lenska þjóðin hefir aldrei þurft á
þann hátt að fórna blóði sona
sinna. Eigi að síður myndi hörm-
ungar þær, er dunið hafa yfir
landið fyr á öldum, hafa riðið
þjóðinni að fullu ef alþýða manna
hefði ekki sýnt óendanlega mikla
sjálfsafneitun og fórnarlund í bar-
áttu sinni við hin óblíðu örlög.
Sú saga er skráð feiknstöfum
þjáninga og hörmunga þjóðar, sem
varð að heyja þrotlausa baráttu
við erlend kúgunaröfl í eigin föð-
urlandi, kúgunaröfl, sem skamm-
sýnir forystumenn hennar höfðu
leitt inn í landið, forystumenn,
sem sáu ekki út yfir hið þrönga
svið eiginhagsmuna og fánýtra
valdadrauma. Frelsi landsins var
fórnað á altari hinnar auðvirði-
legu eiginhagsmunahneigðar.
Það er sagt að sagan endurtaki
sig, og reynslan virðist enn stað-
festa þá staðhæfingu. Mennirnir
eru ófullkomnir. Þeim gengur erf-
iðlega að læra af reynslunni. Þótt
vítin ættu að vera næg viðvörtm,
hættir mönnum til að skella skolla-
eyrunum við hinni aðvarandi rödd
sögunnar og falla í sömu villuna
og fyrirrennararnir, þegar þeim
hefir orðið tilfinnanlegast fóta-
skortur. — Hjer er ekki tilætlun-
in að telja upp allar þær yfir-
sjónir, sem sú kynslóð, er farið
hefir með völdin í landinu og
mestu ráðið um stefnu þjóðarinn-
ar á undanförnum árum, hefir
gert sig seka um. — Sagan mun
kveða upp sinn dóm. — Það er
engin ástæða til að ætla, að hún
bæti ráð sitt. Æskan verður því
að taka höndum saman og afstýra
hættunni sem framundan er, ef
hún á að verða umflúin. Hinir
óvæntu atburðir, sem nú hafa
gerst, ættu að vera henni ný hvöt
til að vera vel á verði. Hún þarf
að herða hug sinn, vit og vilja í
glóð fórnareldsins, klæðast brynju
sjálfsafneitunar, hþfsemi og
skyldurækni, taka sjer í hönd
sverð sannleikans, drengskaparins
og hins óbilandi kjarks, sem ekk-
ert hræðist. Þá er framtíð lands-
ins og frelsi þjóðarinnar borgið.
Hljóðfæraleikarar
legoia niður vinnu
á Hótel Islanú
Undanfarið hafa farið fram
samningsumleitanir milli
Fjelags ísl. hljóðfæraleikara og
hótelanna í bænum um kaup og
kjör hljóðfæraleikara. Krefjast
hljóðfæraleikararnir dýrtíðar-
uppbótar á laun sín frá 1. júní
s. I.. Samningar voru undirritað-
ir *milli F.Í.H. annarsvegar og
Hótel Börgar og Oddfellow-
hússins hinsvegar og gengu þau
að kröfunum, en ^Jótel Island
hefir ekki gengið að þeim enn.