Morgunblaðið - 21.06.1942, Side 5

Sunnudagur 21. júní 1942.
S

Úteef.: H.f. Árvakur, Reykjavtk.
Framkv.stJ.: Slgfús Jónsson.
Rltstjörar:
Jðn Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrsttarss.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjðrn, auglýsingar og afgreiCsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
ínnanlands, kr. 4,50 utanlands.
1 lausasölu: 25 aura eintakiB,
30 aura meö Lesbðk.
Áskriftargjald: kr. 4,00 á mánuSl
Reykjauíkurbrjef »
juni
Þeir vildu versla
A byrgðarleysi Framsóknar-
flokksins gagnvart dreif-
býlinu hefir sennilega aldrei
Ikomið eins greinilega í ljós og
ná, með afstöðu flokksins í kjör-
dæmamálinu.
Öllum er ljóst, að kjördæma-
málið varð að takast upp hvenær
sem kosningar færu fram. Það
er einnig öllum ljóst, að flokk-
ana greindi mjög á í kjördæma-
málinu og einmitt þess vegna
varð dráttur á, að leiðrjettingin
kæmi.
Við umræðurnar um kjör-
dæmamálið hafa Framsóknar-
menn haldið því mjög á lofti,
að breyting sú, sem gerð var á
síðasta þingi sje aðeins bráða-
birgða breyting. Hún sje lykill-
inn að miklu stærri breytíngu,
sem sje afnámi hinnar gömlu
kjördæmaskipunar og í hennar
stað eigi að taka upp fá stór
kjördæmi eða gera landið alt
að einu kjördæmi.
Til rökstuðnings því, að þetta
sje takmarkið í kjördæmamál-
inu bera Framsóknarmenn fyr-
ir sig ummæli vinstri flokkanna,
. Alþýðuflokksins og kommúnista
flokksins. Og það er alveg rjett,
:.að stefna þessara flokka hefir
jafnan verið róttæk breyting á
-sjálfri kjördæmaskipuninni. En
þessi stefna hef.ir aldrei fengið
neinn hljómgrunn, .vegna þess,
að Sjálfstæðisflokkurinn hefir
staðið sem múrveggur gegn
slíkri röskun.
Það er þessvegna stærsti sig-
■urinn, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn hefir unnið, að hann skuli
Fiú hafa fengið vinstri flokkana
til þess að fallast á hans tillög-
ur í kjördæmamálinu. Sjerstak-
lega er þessi sigur mikils virði
fyrir dreifbýlið. Með breyting-
um þeim, sem nú eru gerðar á
kosningafyrirkomulaginu, er
áhrifavald dreifbýlisins stórum
aukið.
Afstaða Framsóknarflokksins
í kjördæmamálinu hefir frá
byrjun verið sú, að flokkurinn
hefir jafnan verið reiðubúinn að
versla við vinstri flokkana, á
kostnað dreifbýlisins. Þannig
bauð Framsókn kommúnistum
upp á það 1931, að gera Siglu-
fjörð að sjerstöku kjördæmi. Og
1933 vildi Framsókn fjölga þing
mönnum í Reykjavík, í von um
að flokkurinn sjálfur fengi þá
þingsæti í höfuðstaðnum. — Það
var og Framsókn, er tók annað
þingsætið af Gullbringu- (g
Kjósarsýslu og afhenti kaup-
stað.
Alt þetta verslunar-,,prang“
Framsóknar skyldi gert á kostn-
:að dreifbýlisins. Ekkert var hirt
um misrjettið í sveitunum sjálf-
>iim.
Kosningafundir.
ZT osningafundir eru nú byrj-
aðir eða í þann ve'ginn að
byrja út um laiid. Þar mætast.
franibjóðendur flokkanna og bera
fram rök sín. En kjósendur hlusta
og leggja orð í belg.
Aldrei hafa kosningar farið
fram hjer á landi, sem eins hefir
verið stofnað til, og þessara. Ára-
tug eftir áratug fvlktu íslenskir
kjósendur sjer að kjörborðinu og
stóðu samhuga að kalla gegn þeim
afturhaldsöflum, er unnu gegn
frelsi landsins. Þau afturhaldsöfl
fengu styrk sinn og næring frá
erlendu valdi. Þa var ekki spurt,
hvort kjósandinn væri sveitamað-
ur eða sjómaður, launamaður eða
verkamaður. Alt þetta fólk faim
sinn andlega skyldleika, sem knúði
það til að berjast gegn afturhald-
inu.
I fyrsta sinn í nútímasögu okk-
ar Islendinga á þjóðin í höggi við
innlend afturhaldsöfl, sem mis-
b.jóða. svo rjettlætistilfinning
manna, að menn og flokkar með
fjarskyld sjónarmið sameinast
gegn þeim.
Framsóknarmenn ættu'að skilja,
að það þarf ákaflega mikið rang-
læti, alveg sjerstaklega óíslenskt
afturhald, til þess að svo fjar-
skyldir flokkar eins og Sjálfstæð-
ismenri og þeir, sem lengst eru
til vinstri í stjórnmálunum, skuli
geta átt eina sameiginlega ósk um
að nema það úr gildi.
Svo langt hefir Framsóknarflokk
urinn gengið í sjerrjettindapólitík
sinni, að hinir óskyldustu flokkar
ern sammála um, að við jietta
A’erður ekki unað.
Samt láta þeir Framsóknarmenn
sjer ekki segjast. Þeir halda, að
þeim kunni enn að takast að fót-
umtroða rjett þeirra landsmanna,
sem aðhyllast ekki afturhald
þeirra. Þeir þykjast berjast fynr
þjóðarheill, með því að stöðva
rjettlætismál kjósenda. Þeir halda,
að á hinum alvarlegustu tímurn.
sje hægt að þverskallast við kröf-
um mikils meiri hluta kjósenda,
og efna þannig til hins hættu-
legasta ófriðar í landinu.
En „stöðvunarvald“ þeirra Fram
sóknarmanna fellur þeim aldrei í
skaut. Þeir ættu að vita j)etta
sjðlfir. Og þó svo gæti farið, þá
yrði jiað þeim sjálfum til minkun-
ar að notfæra sjer það, og þjóð-
inni til ómetanlegs tjóns, ef jieir
legðu út í slíkt afturhaldsæfin-
týri.
Rökin sem hurfu.
Rökin, sem þeir Framsóknar-
menn bera fram í kosn-
ingunum, gegn umbótum á stjórn-
arskránui, eru þau, að verið sje
að taka valdið af sveitunum.
R.jettyra va*ri fyrir þá að hehnta
eius og Egill í Sigtúnum, að banna
skyldi Sjálfstæðismönnum að
b.jóða sig til þings í sveitakjör-
dæmunum. Þar er sporið tekið
beint. Þar er sagt, það sem Fram-
fióknarmönnum býr í brjósti. Hið
lögskipaða eiuræði. Það er draum-
ur þeirra, líf þeirra og eina von.
]>essi stjórnmálaflokkur þykist
vera sjálfkjörinn til forvstu með
íslendingum í þeim svifum, sem
þjóðin er að endurheimta frelsi
sitt að fullu, og byggir megin-
kröfu sína til sjálfstæðis á því, j
að hjer í landi hafi lifað og dafn-
að hugsjón frelsis og lýðræðis
yfir þúsund ár. Menn spyrja: Hef-
ir nokkur flokkur á íslandi sjeð
dagsins ljós, sem ber annað eins
mvrkur dauða og eymdar í sál
sinni en Frámsóknarafturhaldið ?
Flokkur sveitanna(!)
F T vaða rjett skyldi Framsókn-
*--*■ arflokkurinn hafa til þess
að nefna sig flokk sveitanna, .
Eru frambjóðendur Framsókn-
arflokksins, er nú -gefa kost á sjer
í sveitunum, þeir menn, að
þeir hafi á sjer sjerstak-
an sveitasvip! Skyldi ekki
t. d. Pjetur Guðmundsson oddviti
í Ofeigsfirði vera öllu gildari
bóndi og rjettari fulltrúi sveit-
anna en hinn pólitíski fjármála-
braskari og hríðskotabyssupabbi
Hermann Jónasson? Og hvernig
skyldi standa á því, að þegar þessi
„sveitaflokkur“ arkar út í kosn-
ingar, og leitar fyrst og fremst
kjörfylgis meðal bænda, þá skuli
flokksstjórnin draga út um sveita
kjördæmin heilan skara af em-
bættismönnum, sem engin afskifti
liafa af landbúnaði og þekkja líf
og kjör bænda tæplega nema af
afspurn ?
Svikin.
Tjl n þá fer skörin upp í bekk-
' inn, þegar þessir valdamenn,
sem lifað hafa við sjerrjettindi'
illa fenginna valda í mörg ár,
þykjast vinna að heill sveitanna
með því að stofna til og ríg-
halda í löggjöf, sem beinlínis ræn-
ir bændur óskoruðum eignarjetti
J>eirra á jörðum Jæirra.
Með Jarðræktarlögunum var
stigið heillaríkasta sporið til við-
gangs íslenskum búskap. Með
þeirri löggjöf var ríkissjóði gert
að skyldu að endurgreiða bændum
Jiann kostnað og Jiá vinnu, sem
þeir leggjar fam til að gera land-
ið byggilegra í framtíðinni. A
þeim lögum er einn formgalli.
Hann get.ur orðið þjóðinni dýr.
Tillag Jiað, sem jarðræktarbænd-
um er greitt fvrir umbætur í
sveitum landsins, er þar nefndur
styrkur. En fjárframlagið var upp
runalega hugsað sem endurgjald
til bænda fyrir það sem þeir
leggja fram í því starfi að gera
land vort byggilegra, Jijóðina fær-
ari um það í framtíðinni að standa
á eigiii fótum.
Einn helsti hyrningarsteinninn
undir sjálfstæði Jijóðarinnar er
ræktun landsins. Þeir, sem að því
vinna, eiga skilið endurgjald úr
almanna sjóði. Það endurgjald er
nefnt jarðræktarstyrkur. Eins og
hjer sje átt við, að bændur, sem
bæta landið, sjeu styrkþegar. E.n
þetta er ekki rjett. Þeir vinna
þjóðnytjastarf, sem Jieir fá end-
urgoldið, með endurgreiðslu á
A’issum hluta af kostnaði þeirra.
En hið órjettmæta tal um styrk
hafa Jieir Framsóknarmenn notað
til Jiess að láta ríkið seilast í
hlutdeildina frægu í eignarjetti
fasteigna um allar jarðir. Til þess
að gera bændur háða ríkisvald-
inu, svifta þá fullum yfirráðum
vfir þeirri eign, sem er öllum
bændum dýrmætust, jörðinni sem
þeir rækta og sem elur þá.
Þegar sveitunum er að blæða
út, halda þessir steinblindu aft-
urhaldsmenn í jarðráns ákvæði
Jarðræktarlaganna. Slík er ást
þeirra á sveitinni. Dómur þjóðar-
innar er ekki enn kveðinn upp
yfir J)essum mönnum. En hann
verður þungur, er stundir líða.
I
, Þögn.
örvæntingarfullri sj errj ettinda-
baráttu Framsóknarflokksins
varast flokkur sá og blað hans
að minnast lengur á það mál, sem
öldum saman hefir verið efst á
baugi meðal íslendinga — sjálf-
staíðismálið. t byrjun kosninga-
baráttunnar gerði Tíminn óp mikið
út af því, að hjer ætluðu Sjálf-
stæðismenn að fremja það ódæði,
að breyta stjórnarskránni, þó
landið væri enn nefnt þar „kon-
ungsríki".
Um sama leyti átti það á Tíma-
máli að vera alvarlegur hnekkir
sjálfstæðismálinu, að Ólafur Thors
væri forsætisráðherra, af því faðir
hans væri danskur(!)
En hvernig er afstaða Fram-
sóknarflokksins í Jiessu máli, sem
telur því megi ekki hreyfa, fyr
en einhverntíma eftir styrjöld,
þrátt fyrir skýlaus loforð stór-
veldanna beggja megin hafsins um
stuðning oss til handa? Þannig
er áhugi þeirra Framsóknarmanna
í þessu höfuðmáli. Þeir nefna það
ekki á nafn, Jiegar formaður Sjálf
stæðisflokksins lýsir því yfir hjer
í blaðinu, að nú á s.umarþinginu
skuli- gengið hiklaust að því, að
afgreiða, endanlega lausn þess
máls. Skyldi Jiað vera stöðvun á
þeim aðgerðum, sem Framsóknar-
flokkurinn stefnir að?
Það Jiarf að afgreiða lýðveldis-
stjórnarskrána á sumarþinginu,
svo endanlegt samþvkki þeirrar
stjórnarskrár fáist á haustþing-»
inu.
Hlutfallskosningar.
Um annað mál hefir Tíminn
þagað fui*ðu lengi. Og það
er fylgi Framsóknarmanna við
hlutfallskosningar til Búnaðar-
þings, þar sem kosnir eru aðeins
tveir menn í sumum kjördæmun-
um, eins og til Alþingis. Um þetta
mál birti Tíminn nýlega. fróð-
lega grein. Þar er viðurkendur
sá alkunni sannleikur, að Tíma-
menn beittu sjer fyrir þessum
hlutfallskosningum.
I greininni seg-ir að miklar erjur
hafi staðið innan fjelagsins en
„allir gætnustu og drengilegustu
menn bændastjettarinnar lögðust
þá á eitt, til að afstýra þessum
erjum og tr.yggja fjelaginu starfs-
frið. Framsóknarmenn beittu sjer
ekki hvað síst fyrir þessu máli“.
Illutfallskosningarnar voru
þarna vænlegastar til* þess að
tryggja starfsfriðinn, að dómi
„gætnustu og' drengilegustu
manna“. Með öðrum orðum. Þá
skortir bæði „gætni og dreng-
lund“ sem vinna gegn starfsfriði
og samkömulagi, með því að berj-
ast gegn hlutfallskosningum — og
rataðist Tímanum þar loks eftir
langa mæðu satt orð á munn í
Jiessu máli.
Yfirklór birtist svo í sömu
grein, á eftir þessari viðurkenn-
ingu, að hlutfallskosningarnar
hafi valdið deyfð í íulltrúakosn-
ingum, vegna þess að úrslitin hafi
verið fyrirfram ákveðin, nienu
ekki nent að kjósa. En hjéíler
ólíku saman að jafna, Bimaðar-
þings kosningum annarsvegar og
Alþingiskosningum, þar sem hvert
atkvæði flokksmanna kemnr
flokknum til framdráttar, hvernig
sem úrslitin eru í hinum ein-
stöku kjördæmum.
Tvær leiðir.
Rjett er að endurtaka þáð
hjer enn, að leiðir Sjálf-
stæðisflokksíns og Alþýðuflokk»-
ins voru skiftar í kjördæmamál-
inu, meðan Alþýðuflokkurinn hjelt
fram þeirri firru, að þurka út
kjördæmin og gera landið alt
að einu kjördæmi.
Sjálfstæðismenn fallast aldrei.á
það fyrirkomulag. Sjálfstæðis-
menn fallast yfirleitt aldrei á jað
breyta kjördmmunum. Flokkuritm
ber fram þá kröfu, að kjósendur
í kjördæmunum fái sem jafnasfan
rjett, hvar í flokki sem þehr
standa. En þetta er eitur í bein-
um Framsóknarmanna, og gegn
J)essu berjast þeir, þótt þá skorti
alla sanngirni, öll rök, hafi ekfti
annað máli sínu til stuðnings en
valdagirni og ofstopa nokknrra
áróðui'smanna.'
Eins og kom fram hjá einum
kosningaSmala Tímamanna í 'A-
Húnavatnssýslu hjer um daginn.
Hann var að tala við flokksmánn
sinn og komst svo að orði:
Jnð komið ekki honum ITannesi á
þing, J)á verðið })ið allir hengdfr.
Víð þurfum að fá stöðvunarvafd,
tökum svo völdin, og sleppum
þeim aldrei aftur“!
Hvernig líst mönnum á inn-
rætið, þegar þeir Framsóknar-
menn tala eins og þeim býr í
brjósti? Skyldi húnvetnski áróÁ-
ursmaðurinn hafa frjett nm hrtð-
skotabyssur Kofoed-Hansen, «ar
Hermann íjet kaupa?
Yfir Jiau verkfæri breiðir Tfm-
inn að vísu saklevsisblæ í svip.
Ilann segir í gær að lögreglan
þurfi vopnin til þess að bjahga
reykvísku kvenfólki úr klóm er-
lendu sjómannanna og „tárágas
til að dreifa mannfjöldanum".
Á ferð og flujcL
Hermann Jónasson tók sjer
ferð á hendur um dagrnn
í Húnavatnssýslu og Dali. Á Skaga
strönd beið hann í þrjá tíma úpþiT
á pakkhúslofti, frá kl. 3—6 sI5-
degis á sunnudegi, þangað til
tókst að ná saman 20 mönnum,
er vildu hlusta á hann. Maim-
margt i þorpinu þann dag. Stjú-
mannahátíð. Menn kunnu betur
við sig að heiðra sjómenn ea
Hermann og dansa á eftir. Rkaff
strendingum ljek hvorki forvitnt
á að heyra nje sjá þenna fyr-
verandi forsætisráðherra á pakh-
húsloftinu. Hann lendir 8183» '»
pakkhnslofti gleymskunnar, þar
sem hann verður að bíða lengnr
eftir áheyrendum, er Strandamenn
eru búnir að átta sig á þvt, ~aX
þeim er betra að senda öndvegi!*-
bónda á þing, en pólitískan bywsw-
liólk eins og Hermann Jóúasson.
Seinna kom Hermann í Dali. Þar
var hann pólitísk „barnapía" fyr-
ir frambjóðanda Framsóknar þar
í sýslu, Pálma Einarsson. Pih*i
þóttist ætla að fella Hermami"á
FEAMH. Á SJÖTTU SÍÐI*