Morgunblaðið - 29.01.1943, Blaðsíða 6

1
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 29. janúur 1943.
llUartðnaðurinn
Sprengingar
heyrast til
Svíþjóðar
< Frá norska blaðafull-i
fulltrúanum:
1 landamærahjeruðum Sví-
* þjóðar í Jamtalandi, heyrð-
ust á þriðjudaginn var, miklar
sprengingar frá Noregi. — Þær
voru svo miklar að rúður titr->
uðu í gluggum. Sprengingar
þessar byrjuðu um 10 leytið um
morguninn, og hjeldu áfram til
klukkan 4. Voru sprengingarn-^
ar mjög miklar og heyrðust í
fjögra mínútna lotum. Svíar
gátu sjer þess til, að skQtíð væri
úr fallbyssuum og sprengjum
varpað á Þrándheim.
Hingað til hefir engin stao-
festing fengist á því, að árás
hafi verið gérð á þessu svæði.
Framiiald af Casa-
* bianca-ráðstafsunBi
í'ý/í-.? . . ...
FTIR að Churchill og
Roosevelt voru farnir heim
af ráðstefnúnni í Casablanca,
var önnur ráðstefna haldin í
áðalstöðvum Eisenhowers hers-
höfðingja í Norður-Afríku. —
Sátu hana margir æðstu hern-
aðarlQÍðtogár bandamanna, og
er álitið, að þeir hafí þar borið
enh frekar saman ráð sín um
hgrnaðinn á árinu, og sókn þá,
ér bandamenn ætla sjer að hef ja
í Evrópu.
Voru þarna meðal annara:
Aiexander hershöfðingi, yfir-
maður breska hersins í hinum
nálægari Austurlöndum, Mars-
hall, ýfirmaður herforingjaráðs
Bandamanna, Eisenhover hers-
höfðingi, Sir John Dill. hern-
aðarfulltrúi Breta í Bandaríkj-
unum, Sir Dudley Pound flota-
foringi Brota, King flotaforingi
Bandaríkjamanna, Lord Mount
batten yfirmaður strandþöggs-
sveita Breta, Averill Harri-t
mann, fuUtrúi Roosvelts og Arn
fold flugforingi Bandaríkjanna.
Álitið er að flotaforingjarn-
ir hafi rætt um stuðning flot-
Ánna í sókn þeirri, sem ráð er
igert fyrir.
40 þúsund Astraliu-
mann fallnir
ILKYNT hefir verið t Can-
berra, að Ástralíumenn
hafi til þessa mist 39,877 menn
fallna í styrjöldinni, en særst
hafa 12371 maður.
Þá hefir verið tilk-ynt, að
manntjón bandamanna í við-
ureignunum við Japana á Nýju
Guineu, hafi verið vonum minna
og miklu minna en manntjón
Japana, sem munu hafa mist
um 50,000 manns í þeim hern-
aði. Er sjerstaklega bent á það
í tilkynningunni, að þetta sje
einkennilegt að því leyti, að
venjulega farist miklu fleiri af
sóknarher.
FRAMH. AJ*. ÍTMTU SÍÐU
íslendingar, myndi eigi fyrir af-
arlöngu hafa rannsakað þann
fjárstofn vísindalega, sem reynst
hefir eins vel og sá íslenski,
þrátt fyrir miður góða meðferð
og litlar kynbætur. Hvaða þjóð
myndi eigi hafa reynt að hlúa að
þeim hluta fjárstofnsins,
er reynslan sýndi að gæfi bestu
ullina, svo að jeg haldi mjer við
efnið. Og hvernig fer nú, er mæði
veikin hefir sópað burt fjenu úr
sumum ullarbestu hjeraðum
landsins? Hefir verið reynt að
einangra, sem skyldi, besta fjár-
kynið, til þess síðar meir að hafa
þar fje til kynbóta, að mæðiveik-
inni aflokinni, því að einhvern-
tíma rjenar þessi pest eins og
aðrar pestir. Hefir verið rannsak
að hvort ullin skemmist ekki á
því fje, er brennur undan bað-
lyfjum. Nú fer böðun fram að
jafnaði, er innistöðutminn er
og mótstöðukraftur fjárins og
heilbrigði er minni en á
sumrum. —- Viðurkent er, að
ónógt fóður og slæm-
ur viðurgerningur veikir ullina
og gerir hana haldminni og ill-
hæringslegri. — Og hvernig er
stundum farið með ullina á vor-
in? Fjeð er elt upp í haganum,
ullin slitin af því, til þess að
bóndinn missi hana ekki út í veð-
ur og vind. Hjer er aðeins tyllt
á nokkrum athugaverðum hlið-
um þessa ullarmáls. Mætti nefna
ótal fleiri, ef rúm leyfði.
„OhT ER ÞÖRF, EN NÚ
ER NAUÐSYN“.
Aldrei hefir þörfin verið
brýnni en nú, að hendur standi
fram úr ermum til þess að vinna
ullina í allskonar varning, gróf-
ari og fínni. Sem efni í skjól-
fatnaö á ísl. ullin engan sinn
líka og fínu sjölin og hymurnar
minna á kniplinga annara þjóða.
Það er ekki tilviljun, að ullin,
okkar er þrungin lofti, en einnig
fitu og mýkt. Hún er vissulega
sköpuð fyrir íslenskt loftslag og
hráslaga. Það er því synd og
skömm að nota hana ekki meir
en gert er almennt. íslenskar
mentastofnanir ættu að brýna
fyrir æskulýðnum að ganga í
ull. Mentastofnanir landsins og
höfðingjasetur ættu að skapa for
dæmi með því að klæða híbýli sín
dúkum og teppum úr íslenskri ull
meir en gert hefir verið hingað
til. En til þess að þetta geti orð-
ið, þarf að vanda sem mest til
iðnaðarins. Hann þarf að fylgjast
með tískunni, hvað gerð snertir
og allan frágang. Til þess þak*f
þjálfun, sem tekur áratugi. Slíkt
gerist ekki á svipstundu. En við-
leitnin mun sigra, ef íslenska
þjóðin sjer sóma sinn og metnað
í því sem íslenskt er. Það sem
þarf að stefna að í fi'amtíðinni,
er það að í verslunum landsins,
þar sem útlendar prjóna og vefn
aðarvörur eru seldar, sjeu jafn-
framt hlaðar af íslenskum ullar-
varningi — vel unnum og vel
löguðum.
RÖDD ÚR SVEITLNNI.
En hverjir vinna ullina núna,
munu margir spyrja. Ekki getur
fólkið í sveitunum lagt á sig
meira en. það gerir, þar vantar
vinnuaflið svo átakanlega. Það er
að vísu rjett, að aldrei, síðan
land bygðist, hefir eins lítið ver-
ið alment með vinnukraft og nú
er í sveitum. Samt er það vitað,
að hyggnir og hagsýnir húsbænd
ur finna þó stund og $tund til tó
vinnu. Fólkið klæðir sig þar
sjálft, nú orðið, að miklu leyti
úr ullinni sinni, en fram yfir það
er lítið gert að tóvinnu. Borið
hefir það við að fólk úr sveitum
hefir fengið band og muni hjá
Íslenskri ull í Reykjavík. — En
óteljandi eru brjefin til skrifstof-
unnar, er þakka henni fyrir þá
viðleitni, að koma á vinnslu á
söluvarningi og greiða fyrir hon-
,um á markaðinum. Leyfi jeg
mjer að setja hjer orðrjettan
kafla úr, nýkomnu brjefi frá hús
freyju einni á Norðurlandi. „Jeg
er ykkur sjerstaklega þakklát
fyrir það sem þið selduð fyrir
mig í fyrra, því að þó að reyndar
sje alltaf vinnuekla í sveitinni,
þá munar mann ekki svo mikið
um að vinna svona ofurlítið fram
yfir það, sem þarf til heimilisins,
ef verkfærin eru til, en gengið
hefir illa að útvega sjer mark-
að, fyr en nú“.
EN ÞAÐ ERU VÍÐAR
HENDUR EN í SVEITINNI.
Það hefir oft verið minst á
það opinberlega, hve skaðvæn-
legt það sje, að alltof mikið af
vinnuorku landsmanna, og á jeg'
hjer sjerstaklega við kaupstaðar-
búa, fari í óheilbrigöa starfsemi.
Þarf ekki að tilfæra nein dæmi,
því þau eru mörg deginum ljós-
ari. Hins má geta, að væri enn
betur greitt fyrir framleiðslu
landsmanna úr innlendum hrá-;
efnum, en verið hefir til. þessa.
þá yrði framtíðin öruggari, en'
hún er nú, og jafnvægið meira
milli sveita og kaupstaða. Nú
er svo komið, að mikill hluti
landsmanna býr í kaupstöðum.
Atvinnufærið er þar fjölþættara,
skemtanalífið sömuleiðis. Þetta
þarf innlendi iðnaðurinn að nota
sjer..
Sjerstakar greinaj- ullariðn-
aðarins eru ágíetis ígripavinna
og oft koma tómstundir, sem
beti'a væri að verja til arðbærr-
ar smáiðju eða sjer til skemtún-
ar, en til margs annars. Þá ætti
og í öllum stærri bæjum og þá
fyrst og fremst á stöðum, nærri
alfara brautum, þar sem heita
vatnið kemur upp úr iðrum jarð-
ai’innar, að stofnast iðjuver, þar
sem unnið væri að arðvænni fram
leiðslu. Þá mun skapast sá þjóð-
arauður og sú menning, er land-
ið okkar fagra á skilið.
Hafist handa um kola-
vinslu ð Skarðsstmnú
Rannsóknir hafa farið fram
á kolalögum í landi bæj-
arins Tindar á Skai’ðsstrond,
sem leitt hafa í ljós, að þar eru
góð kol í jörðu. Árið 1ÍJ41 var
stofnað hlutaf jelagið Kol og hefir
það látið rannsaka kolalögin.
Hafa unnið að því íslenskir jarð-
fræðihgar og enskur kolanámu-
sjerfræðingur. Nú er amerískur
sjerfræðingur að skipuleggja
fyrirkomulag vinslunnar og hef-
ir verið ákveðið að hefja kola-
vinslu í stórum stíl strax og
nauðsynleg tæki eru fengin.
dr. Trausti Einarsson, sem,
rannsakað hefir námasvæðið á
Tindum, eftir að námugöngip
voru grafin, segir að sá hluti
þess, sem nú megi telja full-
rannsakaðan, sje rúmir 8 hekt-
arar að stærð og á því svæði
megi gera ráð fyrir að sjeu um
190 þús. tonn af kolum.
H.f. Kol hefir ákveðið að
hefja kolavinslu á Tindum í stór
um stíl jafnskjótt og nauðsyn-
legur umbúnaður og tæki eru
fengin, en amerískur kolanámu-
verkfræðingur er um þessar
mundir að skipuleggja fyrir-
komulag og rekstur námunnar
og er búist við að starfi hans
verði lokið innan fárra daga.
Fjelagið hefir ákveðið að auka
hlutafje sitt allverulega og hef-
ir í því skyni snúið sjer til rík-
isstjórnarinnar fyrst og boðið
ríkinu þátttöku. Málið verður
væntanlega lagt fyrir þetta þing.
Hert á vinnuskyldu
kvenna I Bretlandi
að var tilkynt í breska
þinginu í gær, af Ernest
Bevin verkamálaráðherra, að
hert yrði á vinnuskyldu kvenna
í Bretlandi þannig, að allar
konur á aldrinum 18—45 ára,
sem ekki ættu börn yngri en
14 ára, væru skyldar til vinnu
í þágu þjóðarínnar. Ekki er þó
hjer um að ræða fullkomna dag
vinnu, heldur ígripavinnu, og
geta allar þessar konur búist
við að verða kvaddar til starfs
bráðlega.
ÞjóðlelkhÚHið
FR.AMH. AF FJÓRÐU SÍÐU
þegar róttækar aðgerðir til
framdráttar þessu máli, og ef
Þjóðleikhúsnefndin tekur upp
virka forystu getur hún örugg
treyst almennum stuðningi við
hverjar þær gagnlegar ráðstaf-
anir, sem hún vill gera.
Hjörl. Hjörleifsson.
Skjaldarglíma
Ármanns
Skjaldarglíma Ármanns fer
fram í Iðnó mánudaginn 1.
febrúar. Keppendur verða 12 frá
5 fjelögum.
Hjer birtast nöfn þeirra, sem
taka þátt í keppninni:
Benóný Benediktsson (Árm.)„
Davíð Guðmundsson (U.M.S.K.),
Davíð Hálfdánai’son (Árm.),
Finnbogi Sigurðsson (Árm.),
Guðmundur Ágústsson (U. M, F.
Vaka), Haraldur Jónsson (Árm.)
Ingólfur Jónsson (U. M. F. Dags
brún), Jón Guðmundsson (U. M.
F. Dagsbrún), Sigfús Ingimund-
arson (U. M. F. Vaka), Sigurð-
ur IngaSon (Árm.), Sigurður
Hallbjörnsson (Árm.) ög Steinn
Guðmundsson (U. M. F. Ingólf-
ur).
Núverandi skjaldhafi, Krist-
mundur J. Sigurðsson (Árm.)
getur ekki tekið þátt í keppn-
inni að þessu sinni vegna las-
leika. Sama er að segja um
Kjartán Bergrriann, sem vann
fegurðarverðlaunin í fyrra, en
hann er nú sendikennari 1. S. í.
Þeir, sem taka þátt í keppn-
inni að þessu sinni, hafa allir
stundað æfingar hjá Ármanni í
vetur og ómögulegt að spá neinit
um úrslitin, en keppnin verður
hörð og tvísýn.
Miklar byggingar-
framkvæmdir
á Akureyri
Akureyri í gær.
Akureyri voru á síðast-
liðnu ári reist 50 íbúðar-
hús og 7? nýjar íbúðir bætast
við á árinu.
Mikið hefir verið um bygg-
ingar á Akureyri á síðastliðnu
ári. Fimtíu íbúðarhús voru reist,
3 verkstæði, 5 geymslur, 4 við-
bótarbyggingar, auk þess gerð-
ar ýmsar breytingar á 13 hús-
um og vinna hafin við nýtt hús
handa Gagnfræðaskólanum á
Akureyri.
Nýjar íbúðir á árinu eru 77.
Kostnaðurinn við bygging-
arnar er áætlaður um krónur
4,100,000,00. Um áramótin
vooru mörg hús ekki fullgerð,
svo að nokkuð af kóstnaði við
þau fellur á árið 1943.
Sparnaðarhreyf-
ing í Sviþjóð
Ifregnum frá Syíþjóð er frá
því skýrt, að mikil sparnað-
aralda sje þar nú uppi í land-
inu, og hefir hehni verið komið
á af formælendum ríkisstjórn-
arinnar. Byrjaði áróður fyrir
almennum splarnaði þar þann
16. þ. m.
í fyrsta skifti í átta ár tekur
kona nú þingsæti í efri deild
sænska ríkisþingsins. Ér það frú
Sjöström-Bengtson, sem kjörin
var fyrir socíaldemokrata í
Gautaborg.
Fjelagið Norden hefir stofn-i
að til dansks lesmánaðar frá 20,
jan. til 20. febrúar þ. á.
Aðalfiiodur
Slysavarnadeildin Ingólfur heldur aðalfund sinn næstkom-
andi sunnudag þ. 31. jan. 1943 í Kaupþingssalnum kl. 5 e.h.
Á fundinum fara fram venjuleg aðalfundarstörf, en auk
þess verður rætt um þau mál, er fram kunna að koma.
Stjórn Slysavarnadeildarinnar Ingólfur.