Morgunblaðið - 21.02.1943, Page 5

Sunnudagur 21. febr. 1943.
SsSÞ' Reykjauíkurbrief
Útgel. <!H.t Árvakur, Reykjavlk
Framkv.atJ.: Slgfú» Jönsson.
Btf«tjðrar:
Jðn Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBam. >,
Augrlýsingar: Árnl Óla.
Bttstjðrn, auglýsing^r og afgretð«l»
áusturstræti 8. — Slmi 1600.
IjBkrtftargjald: kr. 6.00 6. mánuBt
innanlands, kr. 8.00 utanland*
9 tausasölu: 40 aura eintakiB.
60 aura meG Lesbðk
Hirrnalfregi
i
ÆjIR hefir enn þá einu sinni
krafið íslensku þjóðina
þungbærrar fórnar, ef til vill
þungbærari en nokkru sinni fyr.
JÞrír tugir fullvaxinna manna og
kvenna ásamt einu barni hafa
látið líf sitt í stríði við hamslaus
náttúruöf L
Þegar slíkir atburðir gerast
hlýtur svo að fara, að öll þjóðin,
sameiginlega, kenni hins sárasta
harms. Hún sjer stórt skarð „op-
ið og ófullt standa“. Hún sjer að
þessu sinni, ekki aðeins á bak
vöskum sjómönnum, heldur og
stórum hóp borgara sinna, hús-
mæðrum frá kyrrlátu heimilis-
starfi, ötulum forystumönnum
úr atvinnulífi lítils þorps og
barni í frumbernsku. En enda
þótt þjóðin í heild: kenni biturs
harms við Þormóðsslysið, verður
þó sorgin sárust og tjónið óbæt-
anlegast þeim, sem ástvini sína
eiga nú í hinni votu gröf.
Frá Bíldudal, sem hefir um
350 íbúa hafa farist 22 menn,
karlmenn og konur. Þar hefir því
stórt skarð orðið fyrir skildi. —
Fjöldi heimila í *þessu litla vest-
firska þorpi hefir beðið óbætan-
legt afhroð og hvert einasta heim
ili á nánum samstarfsmönnum,
vinum og kunningjum á bak að
sjá. Til þessa staðar sorgar og
saknaðar streymir nú hljóðlát
samúð allrar íslensku þjóðarinn-
ar. Sama máli gegnir um öil þau
íslensku heimilin, sem nú sitja í
sorg eftir ástvinamissi af völd-
um ægis.
1 öðru vestfirsku sjávarþorpi,
Súðavík við Isafjarðardjúp, hef-
ir einnig nýlega orðið tilfinnan-
legt sjóslys. Þar fórust 5 ungir
og dugandi sjómenn fyrir nokkr-
um dögum, er þeir voru í fiski-
róðri. Einnig þar ríkir söknuður
og sorg.
En þegar hugurinn hvarflar
frá ótíðindum þessum, verður sú
staðreynd ljósari en fyrr, við hve
ömurlegt ástand Vestfirðingar
búa nú um samgöngur við höfuð-
borg landsins. Ferðir strndferða-
skipa við þennan landshluta eru
svo strjálar, að fjarri fer að við-
unandi sje. Smáþorpin á Vest-
fjörðum hafa vikum og jafnvel
mánuðum saman orðið að Vera
ári þess að strandferðaskip komi
þar við. Skipaútgerð ríkisins hef-
ir því orðið að leigja ýms smá-
skip til vöruflntninga til og frá
þessum stöðum. Með þessum smá
skipum verða svo oft og einatt
•fleiri og færri farþegar að taka
sjer far. — Það er auðsætt að
enda þótt þessi skip sjeu hin
traustustu, fer þó fjarri því, að
ferðalög með þeim um hávetur,
hafi upp á það öryggi að bjóða,
sem hin stærri strandferðaskip.
Verður vissulega að athuga
hvort unnt er að bæta úr þessum
; samgönguvandræðum.
Breytingatímar.
Dýrtíðarfrumvörp ríkisstjóm-
arinnar eru ekki komin
fram, þegar þetta er ritað. En
þau hljóta að vera á næstu grös-
um. Tímabil verðlagsstöðvunar-
innar, er stjómin setti í uppháfi,
er langt liðið. Nú kemur til á-
takanna um þá löggjöf, sem
þarf að stöðva verðbólguna.
Verða menn að vænta þess, að
upp úr þeim tveggja mánaða
undirbúningi komi einhver þau
ráð, sem þingið getur fallist á.
1 ræðu og riti hefir mikið
verið talað um, að á þessum við-
sjártímum þurfi landsmenn að
færa fómir. En nokkurs skoð-
anamunar hefir gætt um það,
hvemig ætti að jafna þeim nið-
ur, hverjir ættu að bera byrð-
amar, og hverjir að komast hjá
þeim. Jafnframt því, sem menn
hafa sjeð kaupmátt krónunnar
þverra, láta sumir leiðtogamir
eins og almenningur eigi að
treysta krónufjöldanum umfram
alt, en ekki kaupmætti hennar.
.Kommúnistar tala mest um
fómir. Þeir lesa um slíkt í frá-
sögnum af styrjöldinni. En jafn-
framt brýna þeir það fyrir fóm-
fúsum flokksmönnum sínum, að
þeir megi aldrei láta slíkt henda,
að hverfa hænufet frá kröfun-
um um fylstu vísitöluhækkun í
kaupi í krónutali.
Hingað til hefir almenningur
hjer á landi haft takmarkaða
trú á þeim kenningum, sem ís-
lenskir kommðnistar hafa tekið
upp úr fræðum rússneskra
flokksbræðra sinna. En skyldu
þeir, sem nú hafa lengi barist
og fórnað öllu, austur á sljettum
Kússlands, vera kröfuharðir um
fullar launabætur fyrir störf
sín? Eða hugsa þeir sjer að fá
laun, sín á annan hátt?
Hættan.
Sannleikurinn er sá, að við
íslendingar, hvar í flokki
sem við stöndum, höfum ekki
enn gert okkur grein fyrir þeirri
hættu, eða þeim margvíslegu
hættum, er yfir okkur vofa. Við
höfum talað um þær, meira og
minna utangarna, eiii lifum enn
í þeirri fölsku trú, að þær kunni
að líða hjá, eins og vindurinn,
sem enginn veit hvaðan kemur
eða hvert fer.
Meðan þessi ljettúð ríkir, í
skini þess skjótfengna gulls,
sem þjóðinni hefir borist, er
hætt við, að varúðarráðstafanir
allar og umbætur fari í hgnda-
skolum. En athygli stjetta og
flokka beinist að því, að gera
strandhögg riiikil í eignir og auð,
sem menn hyggja í annars garði.
Þegar Jón Sveinsson, hinn víð-
frægi sagnahöfundur heimsótti [
Island sumarið 1930, eftir langa
fjai-vist, ljet hann í ljósi undr-
un sína yfir því, hve okkur tókst
hjer heima að belgja út smá-
vægileg ágreiningsatriði, og
mynda um þau harðsnúna flokka.
Látið ekki svona, ?agði gamli
maðurinn Þið viljið allir eitt og
hið sama. Þið viljið ættjörðinni
vel.
Nokkuð hefir á því borið, að
menn sæktu sjónarmið sín í
þjóðmálum út fyrir landsteina.
En meginþorri allra landsmamia
getur áreiðanlega aðhylst þessa
skoðun „Nonna“ — einkum þeg-
ar að því kemur, að landslýður
sjer, að þjóðin er í hættu stödd
— ekki sáður en ýmsar þær,
sem nú verja „eigið land með
Blóði og höndum“.
Tilraunin.
T hinni stórmerku bók Sigurð-
* ar Nordal „Islensk menn-
ing“, nefnir hann einn kaflann:
Tilraunin. Þar lýsir hann að-
stöðu smáþjóðarinnar á útjaðri
hins byggilega heims, og líkir
atvikunum að bygging og sögu
þjóðarinnar sem tilraun í hinni
miklu og dularfullu örlagasmiðju
rfiannlífsins.
Þar segir m. a. í niðurlagi:
„Sumum gestum, sem til „sögu-
eyjarinnar" koma, finst jafnvel,
taka út yfir allan þjófabálk, að
þurfa að horfa upp á hinar lif-
andi kynslóðir, sem rekja ættir
sínar til slíkra afreksmanna og
spekinga, sem fyrrum bygðu'
þetta land“. 1
Ennfremur segir þar:
„Ýmiskonar freistingar hafa
steðjað að, freistingar til valda,
sem áður hafa varja verið dæmi
til í þessu landi, freistingar til
jarlneskra muna, sem kynslóð
harðærisins 1880—1890 hefur
þótt furðulegt æfintýri. Á einum
vormorgni er einangrun tíu alda
rofin svo hastarlega, að hamingj-
an má vita, hversu mörg ár
Þymirósa verður að nudda stír-
umar úr augunum. Enn virðist
alveg ný tegund tilraunar vera
að byrja“.
Ábyrgðin.
TT ve mörg ár verðum við að
* * „nudda stírumar úr aug-
unum“? Og hvemig verður um-
horfs í landinu, þegar þjóðin er
alvöknuð, skynjar og skilur þau
aldahvörf, sem styriöldin hefir
leitt yfir okkur? Á forráðamönn-
um þjóðarinnar hvílir mikil á-
byrgð. Svefnrofin verða að vera
sem' styst. Við verðum sem
fyrst að skilja til fulls, að hjer
þarf ný átök, með nýjum við-
fangsefnum. Með nýjum tímum
þarf að skapast ný djarfhuga
framsýn þjóð, er varðveitir með
kostgæfni foman menningararf,
en lærir af tækni nútímans að
nota sjer sem skynsamlegast
gæði lands og sjávar.
Þeir. sem vaka yfir menning
vorri, á hinu andlega sviði, og
hinir, sem fremst standa á sviði
hinna verklegu framkvæmda,
verða að vinna saman sem bræð-
ur, að andlegri og líkamlegri
velferð landsmanna, vel minnug-
ir þess, að hverskyns ójöfnuður
er smáþjóðinni hættulegur.
Tífiindalítið.
Síðan atkvæðagreiðslu lauk
þinginu um fjárlögin hefir
verið fremur tíðindalítið þaðan.
Afgreidd voru lögin um hjeraða-
bönn, samkv. ósk bindindis-
manna. Eru þau lög, eins og frá
þeim er gengið, einhver hin fá-
ránlegustu, að því leyti, að tek-
ið er fram í lögunum, að athuga
skuli hvort þau brjóti ekki í bág
við milliríkjasamninga. Reynist
svo að vera, virðast þau eigi að
vera að vettugi virt. En skyldi
það ekki hafa verið viðkunnan-
legra, að löggjafinn athugaði þá
mílliríkjasamninga sem til greina,
geta komið, áður en lögin voru
samþykt, og láta hjá líða að
samþykkja þau og afgreiða, ef
samningarnir gera þau óhæf til
framkvæmda?
Leiðinlegt mál.
T T ndanfarin ár hefir hvað eft-
' ir annað bólað á leiðinlegu
máli milli jarðeiganda í Selvogi
og sandgræðslustjóra. Er það nú
til meðferðar á Alþingi.
• Selvogur er meðal þeirra sveita
á landinu, sem verst eru leiknar
af uppblæstri og sandfoki. Stór
landspilda austan við Selvogs-
hverfið var girt og friðuð fyrir
nokkrum árum. Hefði sú friðun
ekki komist á, og landspjöll feng-
ið þar að halda áfram, var full-
komin landáuðn þar yfirvofandi.
í þessu friðlandi sandgi-æðslunn-
ar sem öðrum hefir gróðri far-
ið örar fram, en menn gátu
vænst, einkum á þeirri spildu,
sem næst er bæjahverfinu.
Nú vill svo leiðinlega til, að
einn eða fleiri Selvogsbændur
vilja fá þá spildu tekna undan
friðlandinu, þar sem mestur sjest
árangur friðunarinnar, enda
þótt landið sje, sem vonlegt er,
Jangt frá því enn að vera full-
gróið. Og fái þetta land, sem er
að gróa upp, ágang búfjár að
nýju, kemur þar upp sandfok,
sem ógnar bygðinni.
Hjer er seilst eftir stundar-
hag, á kostnað framtíðarinnar,,
þvert ofan í þann tilgang sand-
græðslunnar að vernda gróður
landsins, til varanlegra hagsbóta
fyrir bændur og búalýð. í þeim
anda eru sandgræðslulögin sett,
og í þeim anda hefir þeim ver-
ið framfylgt víða með undra-
verðum árangri. Leiðinlegt, ef
Alþingi ætlar að rífa það niður,
sem bygt hefir verið upp í þessu
máli. Því ef á einum stað verð-
ur farið að seilast eftir nýgræð-
ingi friðlanda til sauðbeitar, ef
hætt við að ýtt verði undir aðra
eins skammsýni . víðar.
Gunnlaugur Kristmundsson
sandgi'æðslustjóri hefir unnið
svo mikið og gott verk við sand-
græðslu og verndun gróðurs í
sveitum landsins, að þingi og
stjórn er óhætt að hlíta ráðum
hans. Hann á þá tiltrú skilið.
*siHuiiiiiiiiiiiiiNiiiiiuuuuDuiuinnt
20. febr.
aiiiiiiiinmiiniiuiiiiiiiiiiiiiiiuninui
Nýtt landnám.
C* yrir forgöngu Árna G. Ey-
* lands forstjóra hafa verið
keyptar til landsins stórvirkar
skurðgröfur' af annari gerð, en
hjer hafa áður sjest, og hafa
reynst vel. í sambandi við þessa
reynslu hefir verið gerð breyt-
ing á kafla jarðræktarlagaxma
um vjelasjóð, þess efnis m. a., að
vjelasjóður annist starfrækslu
skurðgrafa, þar sem hæfilegt
verkefni er fyrir þær, og sje
framkvæmd slíkra jarðbóta með
því betur trygð en álur.
En einmitt með þessum hætti
ætti að mega vænta þess, að
fleiri og fleiri mýraflæmi verði
tekin til framræslu, þurkuð svo
þau geti með tímanum breyst í
hin bestu ræktarlönd.
Hákon Bjarnason skógræktar-
stjóri hefir í hinni eftirtektar-
verðu grein sinni í síðasta árs-
riti Skógræktarfjelagsins bent á
það með skýrum rökum, hve
gróðurlendi lands vors er í mik-
illi hættu vegna þess, hve ágang-
ur búfjár er niikill, landið víða
ofsetið.
En ef fjármagn er til 1 land-
inu, til þess að ræsa fram mýr-
arnar, breyta þeim i valllendi og
auðunnin ræktarlönd, þá fæst
þar með tímanum mikill gróð-
urauki til stofnunar nýbýla, sem
ætti að geta verið vel borgið.
Fastari tök.
Kvartað hefir yeriö vfir því
nú um skeið. og það með
fullum rökum, að altof mikla af
nýræktirini í sveitum landsins
sje ábótavant. Qhentugt land
tekið til ræktunar og landið ekki
nægilega vel unnið, meðalafrakst-
ur nýræktarinnar of lítill.
Nú ætti að vera kominn tími
til að kippa þessu í lag, með'
þfí að gera þeim, sem jarðrækt-
arstyrks njóta, að skyldu, að
finna ræktunarstörfin eftir full-
nægjandi reglum. Helst ætti það
að vera svo, að á hverju býli
væri nýræktin framkvæmd eftir
ákveðnum fyrirmælum trúnaðar-
manna, þar sem trygt væri, að
hentugasta landið væri valið til
ræktunar, og reglur settar um
ræktunaraðferðina á hverjum
stað. Með því móti yrði afrakst-
urinn best trvgður í framtíðinni
Járnsmiðir
og vjelsljórar
óskast. Upplýsingar hjá verkstjóra, sími 1369.
Vjelsmlðiao HjeiHno ti,f.
ðurstavörur
Höfum allar tegundir af heimilisburstum.
Heildvershm JÓH. KARLSSONAR & Co.,
Sími 1707 (2 línur).