Morgunblaðið - 19.03.1943, Síða 5

Iföstudagur 19. mars 1943,
5
tttgefv: H.f. ÁrváKur, Reykjavlli.
Framkv.stJ.: Slgftl* ‘Jömtfön.
Sttatjórav.:
J6n ífjartanssqn,
Valt'ýr Stefánsaon (ábyrsBarm.).
Aufflýslngar: Árnl Óla.
Rltatjð'rn, auglýalngar og afgrreiBala:
Austurstrætl 8. — Sláat 1600.
Áakriftargjald': kr. 6.00 & aaánuBi
fenanlands, kr. 8,00 utanlanda
I lauaaaölu: 40 aura eintaklB.
60 aur^a met Leabðk.
KOLBEIMH GUBMUHDSSON SJlfTUGUB
1
Hæpinn undl búningur
Fjelagsmálaráðherra hefir
tilkynt, að hann hafi skip-
að þriggja manna nefnd til að
,gera rannsókn á því, „hversu
best megi tryggja fjelagslegt
öryggi á sem flestum sviðum
hjer á landi í framtíðinni“,
Verkefnið á fyrst og fremst að
vera fólgið í því, .,að rannsökuð
sje fjárhagsleg geta þjóðarinn-
ar, með tilliti til atvinnuhátta
og afkomu landsmanna. 1 öðru
lagi er ætlast til, að undirbúnar
^sjeu tillögur um heildarfyrir-
komulag löggjafar, er tryggi
sem best fjelagslegt öryggi
landsmanná í framtíðinni á öll-
um sviðum, þar sem almennum
tryggingum verður komið við“.
Er augljóst, að hjer er ekki
neitt lítilræði á ferðinni. Fje-
lagsmálaráðherrann hefir ber-
isýnilega ekki viljað láta „skut-
inn eftir liggja“, svo knálega
sem róið er í fyrirrúmi á stjórn
arfleyinu um þessar mundir.
„Það skal vel vanda, sem
lengi á að standa“, segir ein-
hversstaðar. Og sú allsherjar
fjelagsmálalöggjöf, sem fram-
; angreindri rannsókn nefndar-
innar er væntanlega ætlað að
nndirbyggja, verður tvímæla-
laust eitt af hinum stóru fram-
tíðarmálum þjóðfjelagsins. En
er það þá ráðlegt eða vænlegt
'til árangurs, að hefjast handa
um undirbúning slíkra stórpóli-
tískra mála, án nokkurs sam-
aráðs við þau öfl, sem síðar
eiga að ráða ákvörðunum og
úrslitum á sviði löggjafarinn
dag á sjötugsafmæli Kolbeinn
Guðmundsson fyrrum hrepp-
stjóri á Úlfijótsvatni í Grafn-
ingi, nú til heimilis í Þingholts-
stræti 26 hjer í bænum. Hann er
fæddur í Hlíð í Grafningi 19.
mars 1873. Bjuggu foreldrai"
hans þar, Guðmundur Jónssón
frá Sogni í Ölfusi og kona hans
Katrín Grímsdóttir frá Nesja-
völlum í Grafningi. Kolbeinn
ólst upp hjá foreldrum sínum í
Hlíð og giftist þar 30. maí 1896
og tók þá við búinu hjá þeim.
Kolbeinn kvæntist frænku
sinni Geirlaugu Jóhannsdóttur,
Grímssonar frá Nesjavöllum.
Þau hafa átt og komið upp sex,
mannvænlegum börnum: Katrínu
kennara, gifta Gísla Sigurðssyni
kennara, Guðmund, giftan Aðal-
heiði Georgsdóttur, Jóhannes
trjesmið, ógiftan, Vilborgu kenn-
ara, gifta Úlfi Jónssyni, Þorlák;
trjesmið, giftan Sigríði Gísla-
dóttur og Arinbjörn, ógiftan,
sem nú lesi læknisfræði hjer í
háskólanum.
Bjuggu þau Kolbeinn og Geir-
laug sjö ár i Hlíð, en árið 1903
fluttu þau búferlum að Úlfljóts-
vatni og bjuggu þar í 26 ár, eða
þangað til árið 1929 að þau fluttu
til Reykjavíkur, og hefir Kol-
beinn stundað þar smíðar síðan,
og auk þess hefir hann nú síð-
ustu árin annast upphitun Mið-
bæjarskólans.
Búmaður var Kolbeinn góður.
Kolbeinn Guðmundsson.
Bætti hann bújarðir sínar mikið,
bygði upp húsin, veitti vatni á
engjarnar, girti tún og sljettaði.
Kom þá oft í góðar þaifir að
hann var trjesmiður og verk-
hygginn vel. Leituðu og margir
til hans af nágrönnum og öðrum
um ýmiskonar smíði og húsbygg-
ingar.
Snemma sáu sveitungar Kol-
beins að hann var greindur vel,
gætinn og áreiðanlegur mjög, og
fólu honum forustu um langt
skeið. Var hann hreppstjóri í
Grafningshreppi í 20 ár, oddviti
í 18 ár og sýslunefndarmaður í
21 ár. Auk þess var hann end-
urskoðandi hreppsreikninga í Ár-
nessýslu í mörg ár og ósjaldan
kvaddur til að meta hús og jarð-
ir í öðrum hreppum. Því það,
sem Kolbeinn sagði og gerði,
þótti jafnan traust og ábyggi-
legt.
1 full 20 ár átti Kolbeinn sæti
í sýslunefnd Árnessýslu. Hann
vann og mikið og óeigingjarnt
starf í skólamálum Sunnlend-
inga, og lagði þá talsvert fje
fram úr eigin vasa. Fylgdi hann
málum af mikilli festu og telja
kunnugir, að Kolbeinn eigi ekki
lítinn þátt í stofnun Laugar-
vatnssikóla.
Kolbeinn beitti sjer fyrir ýms-
um framkvæmdum innan sveitar
sinnar, meðal annars gekst hann
fyrir því, að gerður var akveg-
ur um Grafningshrepp, sem eng-
inn var áður, og stjómaði því
verki. Hann kom því og til leið-
ar, að lögrjettir voru settar fyr-
ir hreppinn, en áður rjettuðu
Grafningsmenn fje sitt í Hvera-
gerðisrjettum. Framkvæmdir
þessar o. fl. slíkar, er hann beitti
sjer fyrir, mættu mótspyrnu í
fyrstu, eins og oft vill verða,
þegar um nýungar er að ræða,
þó að allir væru á eitt sáttir um,
hve nauðsynlegar þær væru, þeg-
ar lokið var.
Þeir, sem unnu með Kolbeini
að opinberum málum róma það
mjög, hve ötull starfsmaður
hann hafi verið, áreiðanjegur og
mikill drengskaparmaður í öllum
viðskiftum.
Hvergi mun Kolbeinn hafa un-
að sjer betur en á Úlfljótsvatni,
Silungsræktin í Litlá
i
sumar sem leið (15. ágúst) T fóðrun seyðanna og vakandi um-
sagði Morgunblaðið frá hyggja, að þau yrði ekki óvinum
merkilegri tilraun, sem þeir
bændumir Þórarinn Haraldsson í
Laufási og Þórarinn Jóhannes-
son í Krossdal í Kelduhverfi eru
að gera með silungsuppeldi í
ar? En ekki er vitað, að því Litlá
sje til að dreifa. Án þess að á
að bráð, því að þarna er mikið
af alls konar fuglum, sem sótt-
ust eftir aeyðunum. Ekki heldu
þeir nafnar samt að taumandir
og urtir mundi gera þeim mein,
og ljetu þær því í friði. En svo
tóku þeir eftir því, að taumönd
var farin að venja komur sínar
að seyðagirðingunni. Var hún þá
Tilraunin var þá aðeins á byrj-
nokkurn hátt skuli hallað á þá' unarstigí, og virtist ætla að
menn, sem fjelagsmálaráð- \ ganga ágætlega. En hjer fór sem
herra héfir falið rannsókn 0ftar, þegar menn eru að þreifa skotm’ og reyndlst úttroðin af
þessa yfirgripsmikla máls, sýn-’fyrir sjer, að reynslan verður seJðum’. sem hún hafðl gleyPf
ist það þó alveg fullvaxið nokkuð dýrkeypt og ýmis ófyr-
þrem ungum mönnum með tak- irsjáanleg óhöpp koma fyrir.
markaða reynslu, sem auk þess _ . . ...
Þetta er fyrsta tilraumn, sem
munu allir hafa ærnum störf-
um að gegna.
Fjelagsmálaráðherra hefir
hleypt af stokkunum stóru
máli. En alt er undir því komið,
að raunhæfar franikvæmdir til
endurbóta og framfara fylgi
- á eftir þeirri rannsókn, sem
fyrst þarf áð gera. Og þá fer
best á því, að undirbúningur
:slíkra mála haldist frá upp-
hafi í hendur við þau öfl, sem
-stjórnskipun okkar ráðgerir að
útkljái þau endanlega.
Það er í samræmi við þá
venju, sem hjer hefir skapast
-á grundvelli þingræðisins, áð
samráð þings og stjórnar sje
haft um slíkar nefndarskipan-
ir, sem hjer um ræðir. Það
rmun best á því fara, enda þö
að hitt sje rjett, að þingið fái
altaf slík mál til meðferðar á
sínum tíma hvort eð er, þegar
-að lagasfetningunni kemur.
gerð er hjer á landi með silunga-
rækt í volgu vatni. Og reynslan
í því efni hefir ekki valdið nein-
um vonbrigðum, því að lífsskil-
yrði fyrir silung þama eru hin
ákjósanlegustu. En, önnur óhöpp
hafa* steðjað að.
Þeir bændumir byrjuðu á því
að flytja 45000 seyði úr Mý-
vatnssveit norður þangað; var
ekki hægt þá að fá þau nær.
Flutningurinn gekk sæmilega,
þótt langur væri, og drapst ekki
nema fátt af seyðunum. Voru
þau nú sett í girðingar, sem út-
búnar höfðu veríð í ánni. Voru
þær girðingar í holfum, og voru
gerðar mismunandi tilraunir með
fóðrun í hinum ýmsu hólfum.
Fekst við það dýrmæt reynsla,
Öðru sinni voru 11 toppandir
þama einn morgun, þegar fólk
kom á fætur, og eftir þá nótt
var saknað 20 þúsund seyða úr
girðingunni. Fór þarna hálfur
frumstofninn á einni nóttu í
vargakjafta.
Þá vildi og það óhapp til, að
stífla, sem þeir höfðu sett í ána,
bilaði og mistist enn við það
nokkuð af seyðum og all mikið
af silungi, sem þeir höfðu króað
inni.
Upp úr þessu var sýnt, að
byrja varð á nýan leik. Og það
ætla þeir nafnar ótrauðir að
gera, þrátt fyrir óhöppin. Þeir
ætla að setja nýa stíflu í ána.
Klakhús hafa þeir gert fyrir
rúml. 300.000 og náð sjer í hrogn
í það. Síðan ætla þeir að ala
seyðin upp, og verja þau fyrir
öllum vargi, þangað til þau eru
orðin sjálfbjarga (8—12 cm.
Þýðingarmesta atriðið í
reynslu þeirri, sem fengin er, er
það, hvílíkur voði öllu klaki er
búinn af fuglum. Er það sýnt,
að mjög þýðingarlítið hlýtur áð
vera að hafa klakstöðvar, ef
seyðin eru ekki vemduð fram
eftir aldri, eða alt að því hálft
ár. Fer nú að verða skiljanlegra
en áður var hvernig á því stend-
ur, að viðkoma lax og silungs
eykst ekki alveg gífurlega þar
sem klak er. Það er af þessu, að
seyðunum er slept of ungum og
að þau verða flest fuglum og
vörgum í vatni að bráð. í
Vonandi verða tilraunir og
reynsla þeirra nafna til ómetan-
legs gagns fyrir allan landslýð.
Má vera, að þær kenni oss hvern-
enda er þar fagurt mjög. Túnið
liggur að samnefndu vatni, en5
það er einn hluti Sogsins, eins-
fegursta fallvatns á íslandi.
Reisti Kolbeinn klakhús við vatn-
ið og starfrækti silungaklak á
Úlfljótsvatni, og er það hið
fyrsta, sem stofnað var í sýsl-
unni. Hjelt hann skýrslur um
klakið og hefir Fiskideild At-
vinnudeildar Háskólans gefið
þær út í ritum sínum, enda bera
þær vott um vandvirkni og
reglusemi.
Sveit sinni og sveitabúskapn-
um ann Kolbeinn af heilum hug.
Og þó hann hætti búskap, mun
það ekki hafa verið af því, að
hann væri orðinn leiður á hon-
um. Hitt mun sanni nær, að
hann hafi ekki viljað láta fara
fyrir sjer eins og svo mörgum
öðrum, sem halda áfram búskap
fram á elliár, að búið rýrni með
bóndanum, en hætta áður en bú-
ið gengi saman og hann kæmist
í kröggur með að framfleyta
því.
Kolbeinn er bókhneigður mjög,
enda víðlesinn og vel fróður.
Hann er hið mesta prúðmenni í
allri umgengni, ráðhollur og vel-
viljaður.
Sá sem þetta ritar hefir þekt
Kolbein persónulega nokkur síð-
ustu árin og fengið mætur á hon-
um fyrir hina góðu kosti hans,
sem drepið hefir verið á hjer á
undan, og hvað hann hefir rækt
starf sitt í Miðbæjarskólanurh af
miklum dugnaði og samvisku-
semi.
Á þessum merkisdegi á æfi
Kolbeins munu margir í Grafn-
ingshreppi og víðar um Árnes-
sýslu minnast hins góða sam-
verkamanns og brautryðjanda.
Og hjer í Reykjavík hygg jeg
að fólk sendi honum hlýjan hug
og þakklæti fyrir það, að hann
hefir hitað svo vel upp húsið
fyrir bömin þeirra.
Geir Gígja.
M«nnt|ón Banda-
ríkjamanna
Washington 6. mars.
SÍÐAN stríðið hófst, hafa.
Bandaríkin mist samtals
66,339 menn, samkævt skýrsl-
um upplýsingaráðuneytsins.
Af þeim eru 10,455 skráðir
ig vjer eigum að fara að því að fallnir, 11,107 særðir, 38,027
fylla ár, læki og vötn af silungi er saknað, 6,641 eru fangar og
þegar fram í sækir. Og þá get- 81 hefir verið kyrsettur í hlut-
ur silungsræktin orðið blómleg-
ur atvinnuvegur.
lausum löndum löndum.
Manntjónslisti landhersins
Ámi Friðriksson fiskifræðing-' fram tilj.5. febrúar skýrir frá
ur segist vera sannfærður um, Þvb ðr landhernum hafi
að silungsrækt hjer á landi hafi 3,781 fallið, 6,689 særst,
mikla þýðingu. En hingað til 25,423 er saknað, 6,641 hefir
hefir hið opinbera ekki látið það veri® tekinn til fanga og 81
mál til sín taka, og ekkert útlit hefir verið kyrsettur.
751 maður, sem særst hefir,
er nú aftur kominn í herþjón-
fyrir um stefnubreytingu á næst-
unni. En það hafi hina mestu
en nokkuð dýr, því að seyðin (löng). Þá verður þeim slept í
hmndu niður, þangað til þeim
var veitt meira frjálsræði.
Þurfti mikið nostur við gæslu og
ár og vötn. En þeir eru horfnir
frá því að ala upp silung til slátr
unar, sem markaðsvöru.
þýðingu að við sem yfirgrips-. ustu.
mesta reynslu sje að styðjast og Skráin yfir manntjón í flot-
því mjög æskilegt, að hlúð sje'anum og landgönguliði hans,
að brautryðjendum á þessu sviði,' inniheldur fram til 27. febrúar
því að það er sú eina rækt, sem
vjer getum lagt við þessi mál,
enn sem komið .er.
nöfn 6,674 fallinna, 4.498
særðra og 12,604 manna, sem
saknað er.