Morgunblaðið - 02.09.1945, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐiÐ
Sunnudagur 2. september 1945
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jön Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla.
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lenoó*..
Bændur vilja nýsköpun
í atvinn urekstri sín um
TÍMINN síðastliðinn föstuda'g flytur grein, sem ritstjór-
inn nefnir: „Stórútgerðarmennirnir og „nýsköpunin““. —
Efni greinarinnar er tuddalegt níð um útgerðarmenn. Fátt
er þar rjett hermt. Meðal annars segir, að stórútgerðar-
mennirnir taki ekki þátt í nýsköpun útgerðarinnar. Þeir
fáist ekki til að leggja fram fje til kaupa þeirra 30 ný-
tískutogara, sem ríkisstjórnin hefir nú samið um smíði
á í Englandi. En á ákefðinni við það að bera ósannar sakir
á útgerðarmennina, leikur ritstjórinn herfilega af sjer.
Hann segir m. a.:
„Slík lántaka (Bráðabirgðalán ríkisstjórnarinnar til
togarakaupanna) hefði verið að öllu eða mestu leyti oþörf,
ef stórútgerðarmennirnir væru eins áhugasamir fyrir „ný-
sköpun atvinnuvegar síns og bændurnir“. — — —
★
Það er kunnugra en frá þurfi að segja, að Tíminn og
fundalegátar flokksins hafa látlaust haldið því fram, að
nýsköpunaráform ríkisstjórnarinnar væru ekkert annað
en blekking og hjegómi og að bændur landsins muni ekki
láta af slíku ginnast. En sannleikurinn er sá, að áróður
Tímans gegn nýsköpun atvinnuveganna hefir engin áhrif
haft í sveitum ladsins. Engir þrá meir en bændur nýtísku-
rekstur atvinnuvegar síns. Hyergi hefir því nýsköpunar-
áformum ríkisstjórnarinnar verið fagnað meir en í sveit-
unum. Tíminn veit vel, að áróður hans hefir misheppnast.
Og nú hrekkur þetta sannleikskorn óvart upp úr hálsi
ritstjórans, er hann verður óðamála i rógskirfunum um
út vegsmenni na
★
Þeirr sem farið hafa um sveitir landsins á þessu
ári, hafa allsstaðar orðið þess varir, og forustumenn Fram-
sóknarflokksins og Tíminn hafa slitnað úr tengslum við
bændastjett landsins. Veldur því mest hin neikvæða
stefna þessa fámenna, valdagíruga en óforsjála hóps. —
Engir hafa heldur meiri ástæðu til þess en bændur, að
þrá hraðvirkari vinnuaðferðir. Og sökum þess að bændur
eru ekki nægilega f jesterkir menn til stórtækra og skjótra
umbóta, er ekki óeðlilegt að þeir fagni skilningi og vilja
þess opinbera til þess að hrinda umbótunum í fram-
kvæmd. Hitt skilst og bændum betur og betur með degi
hverjum, að áhugi forustumanna Framsóknar fyrir mál-
efnum þeirra, er einkum við það bundinn, að geta að
dæmi refsins klifrað upp lúin bök þeirra upp í valda-
stólana.
★
Það hefír verið erfitt heyskaparsumar hjá sunnlenskum
bændum þetta ár. Fáir eiga velverkaðar töður í hlöðum
sínum. Þó má sjá, er menn fara um sveitir Suðurlands,
að mismunurinn er furðu mikill, jafnvel á jörðum, sem
liggja hver að annari. Veldur þessum mismun að sumu
leyti mismunandi kunnátta nágrannanna, en að langmestu
leyti þó mismunandi aðstaða. Sumir hafa greiðfær tún og
hraðvirkar heyskaparvjelar. Aðrir hafa annað hvort ó-
greiðfær tún eða þá að þá skortir hraðvirkar heyskapar-
vjelar, nema hvort tveggja sje. Þessir bændur berjast
með ónógan vinnukraft og úrelt tæki, og verða alltaf háðir
dutlungum náttúrunnar.
★
Forusta Framsóknar fyrir málefnum bænda, hefir
reynst illa. Búriaðarfjelagshúsið er að rifna utan af ráðu-
nautum, en bændur fá þó litlar hagnýtar ráðleggingar. —
Skrifborðsfræðimennirnir í Búnaðarfjelagshúsinu eru á-
trúnaðargoð Framsóknar, en bjartsýnum, stórhuga um-
bótamönnum, eins og Sigurði heitnum frá Draflastöðum,
var ekki gert vært í því húsi, eftir það að Framsóknar-
flokkurinn gerði það að sínu ríki.
Þetta er afleíðingin af því, að Framsókn hefir alltaf litið
á málefni bænda gegnum pólitísk gleraugu.
werji shripar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Sund og: mænuveiki.
ÞAÐ ER JEG viss um, að fátt
gæti valdið forseta Iþróttasam-
bands fslands meiri leiðinda, en
ef menn hættu að sækja Sund-
höllina og Sundlaugarnar. Það
var Benedikt Waage, sem fann
upp setninguna, sem lengi stóð
í hverju einasta eintaki Morg-
unblaðsins - sumarmánuðina: —
„Notið sjóinn og sólskinið". Og
svo var það eitt haustið, er ekki
þótti lengur ráðlegt að hvetja
menn til að baða sig í Skerja-
firði, að forseti ÍSI fann upp
aðra hvatriingarsetningu: „Notið
Tjörnina og tunglsljósið".
Það er ekki nema eðlilegt, að
áhugamenn, eins og Ben. G.
Waage, sem í rúmlega 30 ár hafa
haft það að aðaláhugamáli, að
meðborgarar þeirra iðkuðu íþrótt
ir sjer til heilsubótar, verði leið-
ir er þeir sjá, að einhver aftur-
kippur kemur í íþróttalífið.
Forseti ÍSÍ, sem oftast er glað-
ur og hressilegur, var eitthvað
sorgmæddur á svipinn, er jeg
hitti hann á götunni. Aðspurður
sagði hann mjer ástæðuna:
„Það hefir komið fyrir, að jeg
hefi verið einn 1 Sundhöllinni
undanfarna daga. Það stafar af
því, að menn eru hjæddir við
mænuveikina".
Óþarfa ótti.
WAAGE VAR vitanlega búinn
að leita álits lækna um það,
hvort nokkur hætta gæti stafað
af því, að menn færu i bað við
og við og fjekk það svar, að ekki
mætti skilja aðvörun lækna á
þá leið, að menn ættu að hætta
að þrífa sig. Þvert á móti væri
alt hreinlæti mjög nauðsynlegt,
þegar menn vildu varast far-
sóttír. En hitt hafa læknar sagt,
að fóik skuli varast að ofreyna
sig, t. d. við íþróttaiðkanir, sund
par með talið. Ennfremur að
gæta þess að ofkælast ekki.
I að er því óhætt að bera þessi
skilaboð til þeirra, sem hætt
hafa Sundhallarferðum vegna
ótta við mænuveikina: Það er
aiveg óhætt að synda, ef menn
gæta þess að ofreyna sig ekki
og ennfremur hafa það í huga,
að ofkæla sig ekki. Þeir, sem
ánægju hafa af sundi, geta hald-
ið áfram að veita sjer það, og
Benedikt Waage getur tekið gleði
: ína aftur.
•
Þá urðu allir sam-
mála.
OFT HEFIR mjer borist fjöldi
brjefa í sambandi við eitthvert
dægurniál. Oftast hefir það ver-
ið í sambandi við eitthvað, sem
aflaga hefir þótt fara, því menn
eru svo gjarnir á að vera fljót-
H1 að grípa til pennans, þeg-
ar þeim finst eitthvað að, en láta
vera að minnast á það, sem vel
er gert.
En nú virðast allir vera sam-
mála um eitt, og það eru göt-
urnar í bænurn. Undanfarna daga
hefir mjer borist býsnin öll af
brjefum frá konum og körlum,
ungum og gömlum, sem ráða sjer
ekki fyrir ánægju útaf götunum
í Reykjavík. Alt eintómt hól og
ánægja. Jeg yrði ekki hissa á
því, þótt borgarstjóri og bæjar-
verkfræðingur væru vinsælustu
menn í bænum um þessar mund-
ir. Og það er götunum að þakka.
Hjer í dálkunum hefir öðru
hvoru verið á þetta minst, en
sjaldan er góð vísa of oft kveðin.
Rúmsins vegna er ekki hægt
að taka nema glefsur úr þeim
brjefum, sem borist hafa um
„nýju göturnar“, eins og marg-
ir kalla þær. En hjer eru nokk-
ur sýnishorn:
•
Betri götur og
hreinni.
GRÍMUR skrifar t. d.:
...... En hafa Reykvíkingar
veitt því athygli, hversu stór-
feldum umbótum hinn nýi bæj-
arverkfræðingur Bolli Thorodd-
sen, ásamt borgarstjóranum,
hafa komið á hjer í bænum.
Göturnar hafa aldrei verið
jafngóðar hjer í Reykjavík, eins
og þær eru nú, og eiga þeir báð-
ir, bæjarverkfræðingur og borg-
arstjóri, þar þakklæti skilið.
Bæjarverkfræðingur hefir
gengið með mikilli röggsemi að
starfi sínu. Hann hefir snúið
sjer meira en áður var gert að
miðbiki bæjarins og malbikað
hverja götuna af annari, sem
áður voru eins og forarvilpur.
•
Erfitt að halda
hreinu.
„EN BORGARSTJÓRI hefir
sjeð um að götur bæjarins hafa
verið þrifnar svo sem föng eru
á. En það er aldrei hægt að
halda hreinú til lengdar, þar sem
umgangur er ljelegur, eins og er
hjer í Reykjavík. Hjer er venja
að henda frá sjer öllu rusli, hvar
sem menn standa, og kveður
jafnvel svo ramt að þyí, að
standi menn í hóp nokkra stund,
má ganga að því vísu, að eftir
þá liggi væn hrúga af vindlinga-
stúfum, hylkjum utan af vindl-
ingum, eldspýtur, brjef og ým-
islegt annað, sem þeir tína upp
úr vösum sínum. Þó hefir bær-
inn aldrei verið jafn hreinlegur
og nú“.
•
Betri vinnubrögð'.
VESTURBÆINGUR TEKUR
mjög í sama streng og Grimur
um göturnar og sleppi jeg því
þeim kafla í brjefi hans, en um
vinnubrögðin hjá verkamönnun
um, sem hreinsa göturnar, fer
hann nokkrum orðum og segir
m. a.:
„Samstarfið milli verkfræðinga
bæjarins og verkamanna virðist
vera ágætt. Vinnuafköstin hafa
sjaldan eða aldrei verið meiri
og betri en nú. Svona á það að
vera. Góðir stjórnendur og á-
nægðir verkamenn, þá gengur
ait vel“.
VesturbæingUr er auðsjáan-
lega ekki alveg sammála Grími
um hirðusemi bæjarbúa. Hann
segir „Göturnar eru einnig orðn
ar hreinni en áður. Veldur þar
um, að almenningur er nú hirðu
samari en áður og svo eru hreins
unarmennirnir áhugasamari um
verk sitt. Þó tefur það götusóp-
unina mjög, hve bílum er raðað
þjett við götur miðbæjarins
strax á morgnana. En ekki er
'hægt að ætlast til þess, að hægt
sje að hreinsa allan miðbæinn á
stuttri stund á morgnana. Þetta
hlýtur að vera hægt að laga,
því nokkur bílastæði eru til, en
virðast vera of lítið notuð“.
Fleiri brjef frá ánægðum borg
arbúum hefi jeg, en bæði er það,
að þau hníga flest í þessa sömu
átt og svo er hitt, að ekki er
meira rúrií til í dag. En það er
.sannarlega gleðilegt til þess að
vita, að fólk skuli finna, hvað
að því snýr, einnig þegar vel er
gert.
■.■■•■■■■■■■■■■■■^a
A ALÞJOÐA VETTVANGI
Afnám láns- og leigulaganna
í UM ÞAÐ BIL klukkustund
hlustaði Truman Bandaríkjafor-
seti á röksemdir fyrir því, að
láns- og leigulögin væru ekki úr
gildi numin að svo stöddu. Brýna
nauðsyn bar til þess, að ákvörð-
un um þetta mál yrði tekin taf-
arlaust. Til þess lágu aðallega
fjórar ástæður:
1) Kínverjar höfðu formlega
farið þess á leit, að lögin yrðu
ekki numin úr gildi, og utan-
ríkisráðherrann, T. V. Soong beið
svars.
2) Charles de Gaulle, sem var
væntanlegur til Washington til
viðræðna við Truman forseta,
þegar þetta var ritað, myndi
eflaust vilja vita, að hverju
drægi í þessu efni.
3) Bretar, sem yfirleitt hafa
verið bestu viðskiftamenn Banda
ríkjamanna, myndu ekki geta
keypt mikið af þeim, nema þeim
væri hjálp^ð til þess að koma
fjarmálum sínum í lag.
4) Rússar, sem líklegt er að
LÍgi mikil viðskifti við Banda-
rvkjamenn í framtíðinni, höfðu
þegar beðið um 6 biljón dollara
lán.
★
Truman hlustaði á röksemdir
ráðunauta sinna, en þeir voru
m. a. James Byrnes utanríkis-
ráðherra, Fred Vinson fjármála-
ráðherra og William Leahy flota
foringi. Svo skýrði forsetinn frá
ákvörðun sinni: hann var því
algerega mótfallinn, að Banda-
ríkjamenn hjeldu áfram að ausa
út fje sínu í gjafir. Hann vildi,
að greiðslur samkvæmt láns- og
leigulögnnum yrðu samstundis
færðar niður í lágmark og al-
gerlega lagðar niður hið bráð-
a: ta.
Ráðunautarnir voru þeirrar
s-koðunar, þegar þeir komu til
Hvíta hússins, að nauðsynlegt
væri að lögin yruð látin gilda
nokkurn tíma enn. Þeir hlust-
uðu gaumgæfilega á röksemdir
forsetans. Að lokum urðu þeir
honum sammála um það, að ein-
hverjar aðrar leiðir yrði að finna
til þess að hjálpa bandamönnum
Bandaríkjanna í styrjöldinni.
Um eitt atriði varð fullnaðar-
ákvörðun: ekki meiri vopn.
★
Þannig varð upphafið að enda
lokum laganna, sem sett. höfðu
ve"ið fyrir forgöngu Roosevelts.
forseta 9 mánuðum áður en
Bandaríkin fóru í stríðið. Lögin
voru alger nýjung. Safnkvæmt
þeim voru matvæli, vopn, verk-
færi og vinnuþjónustu látin
bandamönnum í tje, óg hafði
þetta numið um það bil 40 billj-
ónum dollara, þegar lögin voru
a'Inumin. Þetta átti drjúgan þátt
í sigri bandamanna, en hann er
'kki hægt að meta til fjár.
En afnám láns- og leigulag-
enr.a hefir ekki í för með sjer
neina breytingu á þeirri skyn-
samlegu meginstefnu Bandaríkja
manna að hjálpa bandamönnum
Framh. á bls. 8.