Morgunblaðið - 06.09.1945, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAf>MB
Fimtudagur 6. sept. 1945
MmttrniÞfftfrifr
Útg.: H.í. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsia,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Vinarkveðjan
NÝLEGA var haldinn fundur í Norræna fjelaginu í
Osló. Þar var mættur Christmas Möller utanríkisráðherra
Dana og flutti hann ræðu á fundinum og mintist m. a. á
sambandsslit íslands og Danmerkur. Komst ráðherrann
m. a. þannig að orði:
„Jeg hefi aldrei getað skilið hversvegna ýmsir Danir
hafa lastað íslendinga fyrir það, að þeir sögðu upp sam-
bandslagasamningnum áður en Danmörk varð frjáls. —
Skyldum við Danir ekki hafa gert hið sama, ef við hefð-
um verið í sporum íslendinga. Jeg er sarinfærður um, að
flokksbræður mínir í íhaldsflokknum hefðu orðið fyrstir
til þess” «.
Þessi vinsamlegu ummæli í garð íslendinga er ekki
fyrsta vinarkveðjan, sem okkur berst úr fjarlægðinni frá
hr. Christmas Möller. Þær hafa margar borist okkur áð-
ur og allar á sömu lund. Og það sem er einkennandi við
allar kveðjurnar frá þess'um manni, hvort sem þær eru
fram bornar í ræðu eða riti, er einkum tvent: Frábær
skilningur á málstað íslendinga og sannur drengskapur
sem m. a. lýsir sjer í því, að láta landa sína heyra sann-
leikann ómengaðan, hvort sem þeim líkar betur eða ver.
★
Eitt Kaupmannahafnarblaðið, „Berlingske Tidende",
hefir fundið hvöt hjá sjer til að ávíta Christmas Möller
fyrir ummælin á Norræna fundinum í Osló. Telur blaðið,
að Christmas Möller muni vera „eini maðurinn utan ís-
lands, sem ekki skilur tilfinningar Dana”. Því næst telur
blaðið upp þá, sem það segir að stutt hafi frestun sam-
bandsslita fram yfir stríðslok. í þeirri upptalningu eru
Svíar, íslendingar, búsettir í Danmörku og öll danska
þjóðin. Að lokum segir þetta danska blað, að það sje
leiðinlegt, að Christmas Möller skuli ekki skilja, að það
hafi verið sárt fyrir Dani, „undir auðmýkjandi kringum-
stæðum, sem Danir áttu þá í, að íslenska þjóðin skyldi
einhuga segja upp aldagömlu ríkjasambandi”. Vítir svo
blaðið Christmas Möller fyrir það, að vera að „draga fram
deilumál, sem best væri fyrir Danmörku og Island, að
væri úr sögunni”.
Morgunblaðið getur fallist á, að best væri fyrir báða
aðila, að deilur um spmbandsslitin hverfi með öllu. En
þó er vinningur þagnarinnar vafasamur, ef bak við hana
ríkir slíkt hugarfar af hálfu annars aðilans, sem fram
kemur í þessari grein „Berlingske Tidende”. Þá er áreið-
anlega betra að segja það hreint út, sem inni fyrir býr.
En, sem betor fer, eru einnig aðrar raddir í dönskum
blöðum og á ait annan veg en greinin í „Berl. Tidende”.
Má þar nefna ritstjórnargrein, sem nýlega birtist í „Na-
tionaltidende”, sem var einkar hlýleg í garð íslendinga
og rituð af skilningi og velvild.
Óskandi væri, að þeir góðu menn sem skrifa „Ber-
lingske Tidende”, vildu setja sig í spor íslendinga, og
þá jafnframt minnast þess, hvernig ástatt var, þegar sam-
bandsslitin fóru fram. Myndu þeir ekki þá komast að
nákvæmlega sömu niðurstöðu og Christmas Möller á fundi
Norræna fjelagsins í Osló? Áreiðanlega.
★
Það var ekki af kala til Dana, að íslendingar stigu hið
örlagaríka spor. Áreiðanlega var ekki til einn einasti ís-
lendingur, sem ekki hefði helst kosið að sambandsslitin
hefðu farið fram nákvæmlega eftir fyrirmælum sam-
bandslaganna. En ráðamenn íslands höfðu skyldur við
þjóð sína. Þeir urðu að gæta þess, að láta ekkert það ógert,
sem gæti orðið til að torvelda, að þjóðin næði því marki,
er hún hafði kept að í aldaraðir. En sjerhver sá, sem setur
sig í spor íslendinga, mun komast að raun um, að það gat
verið hætta búin fyrir sjálfstæði þjóðarinnar,. að fresta
sambandsslitum til stríðsloka, eins og ástatt var.
Það er þetta, sem Christmas Möler skilur. Og mann
segir löndum sínum sannleikann afdráttarlaust, þann
sannleika, að þeir hefðu gert nákvæmlega það sama í
sporum íslendinga. En þenna sannleika virðist sumir
Danir ekki þola að heyra.
'Uílurerji ihrijar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Dýrasta lianastjel í
heimi.
ÞÁ ER svo komið, að menn
þurfa ekki að hafa hressingu
með sjer á Borgina í bakvasan-
um og minnast við flöskustúta í
salernum, eða skúmaskotum, nje
heldur stelast til að hella út í
glasið sitt. Vínveitingaleyfi er
komið á Borgina dagsdaglega og
öllum frjáls, nema unglingum,
sem hafa peninga til að kaupa
sjer staup.
Þetta fyrirkomulag virðist
ekki hafa valdið neinni byltingu
A)t gengur sinn vana gang. —
Vtenn eru teknir úr umferð og
settir til geymslu í kjallaranum
eins og vant er.
En ekki er dropinn gefin. Eitt
hanastjels-glas, eða vínblanda
kostar átta krónur og fimmtíu og
með þjónustugjaldi getur það
■/arla orðið minna en 10 krónur
fyrir glasið. Hvergi í heiminum
mun þvílíkt verð þekkjast. Ferða
menn, sem hingað koma og kynn
ast þessu verðlagi hafa þó altaf
bá sögu að segja, er heim kemur,
að í Reykjavík höfuðs'tað íslands
sjeu dýrustu hanastjelsdrykkir
heimsins seldir.
Það er kannske betra að verða
frægur að endemum, en að verða
alls ekki frægur?
•
Einkennilegur
versíunarmáti.
HVERGI í heiminum eru áfeng
ismálin jafn vitlaus og hjer á ís-
landi. Ríkið hefir einkarjett á
áfengissölu og okrar svó óskap-
lega að þess munu fá dæmi, að
annað eins sje lagt á nokkra vöru
tegund.
Þriggjapela flaska af spíritus-
blöndu kostar 45 krónur, ef hún
er keypi í búð og kemst upp í
100—200 krónur á svarta mark-
aðnum að því að sagt er.
En þeir, sem kaupa áfengi í
eina veitingahúsinu, sem leyfi
hefi» til áíengisveitinga verða að
greiða 50% eða meira, hærra
verð fyrir sömu vöru. Það er sagt
að veitingahúsið verði að greiða
10% hærra fyrir áfengi heldur
en maðurinn á götunni. Ein ný-
ungin enn, sem ekki þekkist ann
arsstaðar í heiminum. Það er
venja, að veitingahús fá slíka
vöru með heildsöluverði, þ. e.
töluvert lægra verð, en selt er til
einstaklinga. En það hefir ávalt
verið regla í áfengismálum okk-
ar, að því vitlausara sem það
væri, þess betra.
Það er hættulegt að gera áfeng
ið að sjaldgæfri luxusvöru, sem
erfitt er að ná í. Það hefir sýnt
sig, að þar sem sú regla hefir ver
ið höfð, hefir drykkjuskapur ver
ið mestur og verstur. — Menn
sækjast altaf eftir því, sem þeim
er meinað.
En hvað um það. ðanastjels-
verðið á Borginni á/vafalaust eft
ir að verða heimsfrægt.
•
Fnrðuleg flugpóstleið.
FYRIR skömmu fjekk jeg brjef
frá Noregi. Það var flugpósts-
brjef, en samt hafði það verið
heilan mánuð á leiðinni. — Það
er einkennileg leið, sem sá póst-
ur fer þegar stöðugt eru flugferð
ir milli íslands og Svíþjóðar.
Hvað veldur þessu fyrirkomu-
lagi? Er ekki hægt að fá leiðrjett
ingu á þessu?
Hvað ætli bíóin verði
mörg?
HVAÐ ÆTLI bíóin verði mörg
hjer í höfuðstaðnum um það er
líkur? f gær rakst jeg á fyrirsögn
í blöðunum af hinu glæsilega út-
varpshúsi, sem á að fara að reisa.
Þar er skýrt frá því, að í einum
samkomusal hins mikla stór-
hýsis eigi að vera kvikmyndasal-
ur, sem tekur 600 manns í sæti,
eða álíka stórt og Gamla Bíó.
Talið er víst, að kvikmyndasal
ur verði í Þjóðleikhúsinu. Tri-
polileikhúsið hefir verið orðað
sem bíó. Slysavarnafjelagið vill
koma sjer upp kvikmyndahúsi og
fleiri fjelög hafa verið nefnd í
þessu sambandi. Einstaklingur
fjekk í vor leyfi til að koma upp
kvikmyndahúsi hjer í bænum.
Þrjú kvikmyndahús eru fyrir í
bænum. Hvað ætli þetta endi?
Að minnsta kosti ætti ekki að
verða erfitt, að ná sjer í miða
í bíó hjer í bænum, er stundir
h'ða.
Enn um Hvítanesför-
ina.
UMSJÓNARMAÐURINN í
Hvítanesi hefir beðið mig fyrir
nokkur orð ennþá í sambandi við
Hvítanesför nokkurra Reykvík-
inga um fyrri helgi. Það er ekki
hægt að meina honum það, því
maðurinn var borin þeim sökum,
að hann hefði sagt ósatt i grein
sem birtist hjer í dálkunum frá
honum. Athugasemdir umsjónar-
mannsins eru þessar:
,,Henry Hálfdánarson farar
stjóri að sjómannadagsleiðangr-
inum í Hvítanes þann 26. f. m.,
skrifar í Morgunblaðið þann 1.
þ. m. út áf frásögn minni í sama
blaði af leiðangrinum. Og vil jeg
góðfúslega biðja Morgunblaðið
fyrir nokkrar athugasemdir.
H. H. segir að leiðangursmenn
hafi „komið fram með sjerstakri
nærgætni og kurteisi“. Er þetta
yfirklór, eða gerir hann ekki
meiri kröfur um góða siði. Hann
um það. Var það nærgætni og
kurteisi af honum að koma með
600 manns í Hvítanes, og tala
ekki orð við umsjónarmanninn
eða gefa sig fram sem fararstjóra,
eins og umsjnóarmanninum
kæmi það ekkert við, hverjir
kæmu þar og hvernig fólk hag-
aði sjer.
„Einn lás skemdur“. Og borgað
ur. Alt í lagi. Það er ekkert mein
laust gaman að brjóta upp læsing
ar, og það veit H. H. sjálfsagt, og
það vill líka svo heppilega til fyr
ir hann, að það eru fleiri en jeg
til vitnisburðar um að það voru
brotnar upp margar læsingar.
•
Ekki margar rúður
en
„ÞAÐ ER rjett að ekki voru
brotnar margar rúður úr þeim
húsum, sem jeg átti að gæta, en
jeg hafði fullan rjett til að geta
þess, hvað skemmt var fyrir öðr-
um. En mjer voru t. d. ekki óvið
komandi olíudunkarnir sem
stungnir voru út með götum, svo
að olían úr þetm rann út um gólf.
Hvað sannanir snertir fyrif því,
sem jeg áður hefi sagt um þessa
Hvítanesför, þá eru þær nægar,
ef H. H. skyldi óska þeirra.
Þá segir H. H. að umsjónar-
manninum hafi verið nær að bera
umkvartanir sínar fram við þá
sem stjórnuðu þessari för, en að
hlaupa með dónalegt orðbragð
sitt og staðlaust fleypur í blöðin.
Maður, líttu þjer nær. Það var
sjálfsögð kurteisisskylda farar-
stjórans að bera fram afsakanir
við umsjónarmanninn á fram-
komu leiðangursmanna í Hvíta-
nesi, ef hann vill gera sömu
kröfur til sjálfs síns um kurteisa
framkomu og hann gerir til ann-
ara.
Jeg hefi andstyggð á öllu fram
ferði því líku, sem sumir höfðu
í Hvítanesi þennan dag, og haga
orðum mínum eftir ]>ví, þó að ein
hverjum kunni að falla þau illa.
Það er daglegur viðburður að
blöðin geri að umtalsefni það sem
miður fer í daglega lífinu, í því
skyni að það geti orðið til þess,
að slíkt endurtaki sig ekki. — Og
einungis í þeim tilgangi gerði jeg
þetta að blaðamáli“.
Ætli það sje svo ekki nóg kom
ið um þetta mál.
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
ÞegarDe Gaulle var vesira.
ÞEGAR hinn grannvaxni hers-
höfðingi Frakka, De Gaulle kom
lil Washington x s. 1.. viku, var
nákvæmlega eitt ár síðan hann
hafði stikað inn í fx’jálsa Parísar
borg á hælum voldugs Banda-
ríkjahers. Það var lítið meira en
13 mánuðir síðan hann síðsat
hafði verið í Bandaríkjunum og
svarað kuldalegri hljedrægni
Franklins D. Roosevelts með
stífu dramblæti.
í þetta skipti brosti Charles De
Gaulle hjartanlega og virtist
stífnin vera horfin úr fari hans.
Erindi hans var augljóst, •— að
ná aftur velvild Bandaríkjanna
Frakklandi til handa. Hann steig
ljettfættur út úr stóru silfurlitu
York-flugvjelinni, arkaði löng-
um skrefum gegnum hóp þann
af frönskum liðsforingjum, sem
stóðu stífir eins og staurar, til
þess að heilsa utanríkisráðherr-
anum James Byrnes. Síðan gekk
hann að útvarpshljóðnema. —
Hann talaði enskuna hægt, en
auðheyrt var að hann hafði ryfj-
að hana upp fyrir ferðina.
„Það fyrsta, sem jeg vildi
segja ..... er: Þakka ykkur öll-
um. Vjer höfum tekist á hendur
ákaflega ábyrgð, og Bandaríkin
verða að leysa mest af verkinu
af höndum. Við lifum á tímum,
þar sem gagnkvæmt traust og
vinátta mun tengja Frakkland og
Bandaríkin saman“. Hann talaði
af allmiklum ákafa, en ræðan
var stutt, og endaði óvænt með
því að segja: „Lengi lifi Banda-
ríki Norður-Ameríku. Umhverf-
is heyrðist klappað á víð og
dreif.
★
LANGUR, svartur bill flutti
hershöfðingjann til Hvíta Húss-
ins, hann kom út úr bifreiðinni
með framrjetta hönd, tók fáein
löng skref þangað, sem Harry S.
Truman forseti stóð og beið hans.
Forsetinn sagði: „Það gleður mig
mjög að sjá yður“. Um kvöldið
var rauða gólfábreiðan, sem er
1 borðsalnum við ríkisveislur,
! sett á gólf borðsalarins, en er
1 kvöldverði var lokið, ræddu for-
setinn og gestur hans saman í
bókaherberginu alt til miðnætt-
Framh. á bls. 8.