Morgunblaðið - 24.01.1948, Side 2

MORGUNBLAÐIÐ
Laugardaginn 24. janúar
* 3
Kommúmstar
stöðvanir
undirbúa vinnu
með vorinu
Verður Templarahöll
reisf í Reykjavík?
—
NOKKUÐ fer tvennum sögum
af því hverra erinda þeir Áki
Jakobsson og Sigurður Guðna-
son hafi nýlega skroppið til Vest-
mannaeyja.
Söfnuðurihn í Eyjum
sundraður.
Segja má raunar, að úr því að
ríkissjóður er nú laus við þann
bagga að borga ferðareikninga
Aka, skipti almenning farir hans
ekki ýkja miklu. Eftirtektarvert
er þó, að Þjóðviljinn hefur sjeð
ástæðu til að mótmæla því, að
þeir fjelagar hafi farið til Vest-
Tnannaeyja í þeim tilgangi, að
setja niður innbyrðis deilur
flokksbræðra þeirra í Eyjum.
Ekki er alveg fyrir það að
synja, að Þjóðviljinn segi hjer
rjett frá. Ötilneyddur gerir hann
slíkt þó aldrei. Ef um tvennt «r
að velja, kýs hann miklu fremur
að fara með rangt mál en rjett.
Neitun Þjóðviljans skapar þess
vegna töluvert miklar líkur fyr-
ir því, að sundrungin í söfnuð-
inum í Vestmannaeyjum hafi
verið orðin svo mögnuð, að kalla
hafi orðið til sáttamenn frá
Keykjavík.
Sigurður Guðna hafður
fyrir skálkaskjól.
Sumum finnst þó ólíklegt, að
Sigurður Guðnason hafi verið val
inn til slíkra starfa, í ekki meiri
metum en hann er hjá hinum
alvöldu flokksforingjum. En ekki
þarf að efa, að Aki hefir þarna
haft forustuna og Sigurður hef-
vir einungis verið sendur til að
breiða sakleysisblæju yfir fyrir-
Ekipanirnar frá flokksherrunum
í Reykjavík. Heiðarleiki Sigurð-
ar og einlægni er sú dula, sem
flokksbroddarnir eru vanir að
breiða yfir sín miður fögrU á-
form.
Sjáifur hefur Sigurður ekki
gert sjer grein fyrir. hvaðan fyr-
irskipanirnar koma nje hverra
erindi hann í raun og veru rek-
tir. Samfylgd Sigurðar við Áka
til Eyja sannar því hvorki til nje
frá um, hvert erindið hefur ver-
ið. Hennar vegna getur það allt
eins verið rjett, sem ýmsir segja
nú, að ferðalög Áka og annara
forystumanna kommúnista um
landið að undanförnu, sjeu í því
skyni að undirbúa sem víðtæk-
asta vinnustöðvun þegar fram á
útmánuðina kemur.
Annað en dýrtíðarlögin,
eem barist er móti.
Það verður ljósara með hverj-
um deginum sem liður, að bar-
áttu kommúnista nú er ekki fyrst
og fremst beint gegn hinum sann
gjornu og hógværu dýrtíðarráð-
stöfunum, er nú í fyrsta skipti
í allri baráttunni gegn verðbólg-
unni hafa leitt til verulegrar
vöruveiðslækkunar.
Heiftin gegn Marshall.
Frumhlaup Einars Olgeirsson-
ai' í haust og rosafrásagnir Þjóð-
viljans nú um hörmungar þær,
er leiða muni. af Marshallóætlun-
Snni sýna, að það er baráttan
gegn henni, sem kommúnistum
er ríkust í huga. Nú er það víst,
að Islendingar muni aldrei ráða
úrsljlum um örlög Marshall áætl
unarinnar. Hitt er augljóst, að
Jslendingar mega vænta sjer
mikils óbeins hagræðis af endur-
xeisn Evrópu. Um beina þátttöku
Islendinga í henni hefir enn ekki
verið samið einu orði, enda var
J>að rjettilega haft eftir Marshall
utanríkisráðherra sjálfum á dög-
xinum, að afstaða Isiands til áætl
unarinnar væri frekar sem sam-
verkamajins en þiggjanda.
t Kommúnistar skeyta þessu
! engu. Til kommúnista allra landa
jhafa borist fyrirmæli frá hinu
í nýendurreista Komintern, um að
;3toma á allsherjar vinnudeilum
'til hindrunar endurreisnar áform
'linum fyrir Evrópu.
Liður í upplausnar-
áformunum að austan
MIKILL á’nugi er nú rikjandi meðal templara um að Reglan í
Reykjavík fái sem fyrst nýtísku húsakynni fyrir starfsemi sína,
sem síðar gæti orðið miðstöð bindindishreyfingarinnar í landinif
cg annarra þeirra menningarmála, sem Reglan vinnur að á hverj*
um tíma.
M.-planið ljóta.
Utanríkisráðuneytið . breska
birti á dögunum plögg um þess-
ar ófjelegu fyrirætlanir varðandi
ar ófjelegu fyrirætlanir varðandi
segir að vísu, að þau piögg hafi
verið fölsuð, en fáir munu þeir
vera, sem frekar leggja trúnað á
frásögn Þjóðviljans en skýrslu,
er utanríkisráðuneytið breska
birtir í embættisnafni, eftir að
hafa fullvissað sig um sannleiks-
gildi hennar.
Menn skyldu þessvegna ekki
ætla, að það væri tilviljunin ein-
ber ef svo fer, að kommúnistar
reyni að koma á vinnustöðvunum
hjer um sama leyti og þeim sam-
kvæmt M-planinu illrærpda er
ætlað að egna til þeirra á megin-
landi álfunnar. Það eru ráða-
mennirnir austur í hinu endur-
reista Komintern, sem hvarvetna
kippa í þræðina og láta leikbrúð-
ur sínar dansa eftir því, sem í
þær er togað.
Vita ekki allir um þráðinn,
er þeir hanga í.
Margar af þessum leikbrúðum
vita um þræðina, sem þær dingla
í og telja sjer þá til lofs en
ekki lasts. Samanber yfirlýsingu
Aka Jakobssonar á Alþingi
skömmu fyrir jól, þegar hann
sagði, að hann sjálfur væri komm
únisti en margir af flokksbræðr-
um sínum væri það ekki.
Margir þeirra, sem ekki vita
um þráðarspottann, sem tengir
þá við Komintern, eru hafðir á
oddi í verkalýðshreyfingunni.
Meðal annars þessvegna hefur
þeim tekist að skapa þá tyllivon
hjá ýmsum, að þeir myndi nokk-
urskonar jafnvægi gegn hinum
eiginlegu kommúnistum og geri
þá síður hættulega en ella.
En því miður eru þetta fals-
vonír. Það er sama tröllhendin,
sem heldur í alla endana, og hin-
ir eiginlegu kommúnistar innan
flokksins verða þar ætíð ofan á, í
öllu því, sem emhverju máli
skiptir. Hinir eru ekki annað en
verkfæri.
Verið á verði gegn yfirráðutn
kommúnista.
Of snemmt er enn að segja,
hvernig áformin um víðtækar
vinnustöðvanir hjer á útmánuð-
um takast. Kommúnistar hafa ó-
spart reynt að egna til ófriðar
í sambandi við þá vinnusamn-
inga, sem gerðir hafa verið á
þessu ári. Enn hefur þetta ekki
tekist.
En allir þeir, sem vilja, að ís-
lenskur verkalýður ráði sjálfur
málum sírtum og að óskyldum
deiluatriðum stjórnmálanna,
hvort heldur innlendra eða út-
lendra, sje ekki blandað þar inn
í, verða að gæta «ín gegn yfir-
ráðum kommúnista.
Níðast mest á þeim, sem
treysta þeim bcst.
Of margir trúa enn á, að komm
únistar sjeu ópólitiskir í afskipt-
um sínum af verklýðsmálunum.
Ef þeir styddust við sitt eigið
flokksfylgi eitt í verkalýðsfjelog
unum væri vegur þeirra þar lít-
ill. Hin rangfengnu völd nota
kommúnistar hinsvegar þannig,
að ekki bitnar síður á „ópólitísk-
um“ fylgismönnum þeirra í verka
lýðsfjelögunum en öðrum.
Þess verður- að óska, að sú
reynsla, sem að lokum mun leiða
þessa menn og alla aðra góða
Islendinga til virkrar anastöðu
gegn kommúnistum, verði ekld
of dýru verði keypt fyrir þá og
þjóðina í heild. Sú barátta verð-

ur eflaust langvinn, en sigur þjóð
arinnar er þar fyrirfram viss.
Hinir austrænu flugumenn geta
gert illt af sjer í bili, en að lok-
um verður ósigur þeirra mikill
og varanlegur.
Styrkur kommúnista er fyrst
og fremst fólginn í skorti á sam-
heldni meðal andstæðinga þeirra.
Ef allir andstæðingar kommún-
ista fylktu liði gegn þeim, væri
skemdaráformin fyrirfram dauða
dæmd. Enn skortir á þá sam-
heldni, sem þarf. .Hún lærist með
tímanum. En þangað til hún
kemst á ríður á, að menn skilji,
að þeir, sem eru afskiftalausir,
styrkja kommúnista, þótt þeir
sjeu þeim með öllu gndsnúnir í
huga sínum.
Húsráð Templarahallar
Reykjavíkur átti tal við blaða-
menn í gær í tilefni þessa máls.
Rakti formaður húsráðsins,
Frevmóður Jóhannesson, nokk-
uð húsmál, templara í því sam-
bandi og lagði ríka áherslu á
nauðsyn húss fyrir Regluna.
Benti hann á að hús það, sem
hún nú aðallega starfaði í væri,'
byg.gt 1886 og því orðið mjög
ófullnægjandi, þótt það um
margra ára skeið hafi verið að-
alsamkomuhús bæjarins.
Fríkirkjuvegur 11 er nú að
vísu eign Reglunnar, en hún
hefir aðeins afnot af kjallara
hússins, en báðar hæðirnar hef
ir ríkisstjójrnin til afnota fyrir
skrifstofu sakadómara og rann*
sóknarlögreglu.
Snúið sjer til
ríkisstjórnarinnar.
Hafa templarar snúið sjer til
ríkisstjórnarinnar og Alþingis
um þyggingarstyrk, en það hef
ir ekki enn borið árangur. Nú
hefir dómsmálaráðherra aftun
á móti borið fram fjáröflunar-
frumvarp, sem þessari fyrirhug
uðu byggingu er ætlað að njóta
góðs af, og hefir Stórstúka ís-
lands og Þingstúlka Reykjavík
ur eindreigið mælt með sam-
þykkt þess.
Frh. á bls. 8.
FÓLKSFJÖLGUNIINI EYKUR
HEILD ARÚT G JÖLDIN
Utsvarsstiginn hækkar
væntanlega ekki
Úr ræðu horgarsijóra á fimtudagimt
ER BORGARSTJÓRI hafði
gert grein fyrir einstökum lið-
um fjárhagsáætlunarinnar á
síðasta bæjarstjórnarfundi, tal-
aði hann um málið, alment og
komst m. a. að orði á þessa leið:
Þetta frumvarp til f járhags-
áætlunar gerir ráð fyrir mjög
svipuðum heildarútgjöldum og
var á s.l. ári, þ. e. a. s. heildar-
upphæðin á þessu frumvarpi er
850.000 kr. hærri.
Vegna dýrtíðarlaganna munu
launagreiðslur bæjarins lækka
um 3% frá fjárhagsáætlun 1947,
en hún var miðuð vu5 310 stig.
En á móti þessari Jækku.n
koma svo ýmsar minniháttar
hækkanir á ýmsum liðum fjár-
hagsáætlunarinnar frá því sem
áður var en aðrir standa í stað.
Að öðru jöfnu hljóta heildarút-
gjöld bæjarsjóðs að fara hækk-
andi, eftir því sem fólki fjölgar
í bænum.
15 þúsund manns á 8 árum
Fólksfjölgun í Reykjavík hef
ur frá því í árslok 1939 numið
um 15.000 manns. Á árinu 1946
fjölgaði bæjarbúum um 2800.
Ekki er vitað með vissu, hve
fólksfjölgunin hefur orðið mikil
árið 1947, en gera má rá/ð fyrir
því, að hún hafi verið um 2500.
Fólksfjölgun þessi og útþensla
bæjarins af þeim orsökum veld-
ur vitaskuld vaxandi útgjöldurn
fyrir bæjarfjelagið m. a. vegna
Þar kemur og mjög til greina
hin sívaxandi og mikla þörf fyr-
ir barnaskóla en nýju fræðslulög
in, fjölga börnum á skólaskyldu
aldri. Samkvæmt þeim nýju
lögum er ákveðið hve mikinn
bamafjölda hver kennari á að
hafa. Veldur þetta og auknum
útgjöldum til barnakennara-
launa.
Ákveðið er að tveir lögreglu-
þjónar skuli vera fyrir hveria
1000 íbúa bæjarins, svo fólks-
fjölgunin hefur bein áhrif á auk
in útgjöld til lögreglunnar. Ny-
lega hafa verið skipaðir 9 lög-
regluþjónar. Laun til þessara
manna r.ema samt. um 200.000
kr. á ári. Bærinn verður að
standa straum af kostnaði við
lögregluliðið, enda þótt bæjar-
stjórnin ráði sáralitlu eða engu
um rekstur lögreglumálanna.
Tryggingar og' byggingar
Þá koma og til greina hin
miklu framlög vegna hinna al-
mennu tryggingarlaga, sein
nema á þessu ári í beinum út-
gjöldum Tcr. 9 millj. Alþingi
hefur samþykt lög, sem hækka
styrk bæjarins til sjúkrasam-
laga um 50% frá því sem áður
var.
Framlög til verkamannabú-
staða eru og miðuð við fólks-
fjölda, þar sem ákveðið tillag á
að leggja fram fyrir hvern íbúa
bæjarins. Eykur þetta byrðar
bæjarsjóðs til þeirra fram-
kvæmda.
Enn koma hjer til greina ýms-
ar framkvæmdir sem nauðsvn-
legar eru og hljóta að auka út-
gjöld bæjarsjóðs á þessu ári. —
Þar er t. d. að taka íbúðarhúsa-
byggingarnar við Miklubraut m.
a., en þær stöðvuðust í bili á síð-
astliðnu sumri. Þá eru dagheim-
ili og barnaheimili, sem heimta
sín útgjöld.
Mjög er það aðkallandi mál,
að byggð verði ný slökkvistöð.
Henni hefur verið ákveðinn stað
ur suður undir.Öskjuhlíðinni. —
Slökkviliðsstjóri fór til útlanda
á síðastliðnu ári til þess að
kynna sjer þessi mál.
Auk þess kemur svo til greina
framlagið til síldarverksmiðjunn
ar, sem nú hefur verið ákveðið
á þessum fundi.
Sogsvirkjunin
Rjett er og að skýra frá því
að Steingrímur Jónsson raf-
magnsstjóri hefur lagt þær til-
lögur fyrir bæjarráð, að á þessu
ári legði bæjarsjóður fram 3
miljónir króna til þess að standa
straum af byrjunarfr.kv. við Sog
ið. Sogsvirkjunin nýja er vissu-
lega eitt mesta framfaramál bæj
arins, eða öllu heldur landsins,
því svo knýjandi þörf er á_því.
að auka raforkuna hjer að mikl
um mun. Bæjarráð hefur ekkx
tekið ákveðna afstöðu til þessai
máls,- en búast má við að eitt-
hvað verði að leggja úr bæjar-
sjóði á þessu ári í því skyni. Þá
er nauðsynlegt að koma hið
fyrsta upp sorpeyðingarstöð.
Útsvarsstiginn hækkar ckki
Þegar bæjarsfjórnin ákveður
heildarútgjöldin, hefur hún litla
hugmynd um hvort hægt verður
að lækka útsvarsstigann frá því
sem hann var árið áður. Vitnesk j
an um það kemur ekki fyrr en
framtölin fara að koma fram.
og vitað er hvernig tekjum bæj-
arbúa hefur verið háttað árið áð
ur. En menn, sem kunnugastir
eru þessum málum, hafa haldið
því fram við mig, að ef heildar-
útgjöldin yrðu ekki mikið hærrl
en þau voru í fyrra, þá mundl
ekki þurfa að hækka útsvarsstigr
ann. Flestir telja að þó að út-
svarsupphæðin hækki um 2—3
miljónir, þá muni vera hægt að
nota sama útsvarsstiga í ár og
í fyrra. En ekkert er hægt að
fullyrða um það.
Eins og frumvarpið liggur nú
fyrir, er heildarupphæð útsvara
sú sáma og árið áður. En vegna
óhjákvæmilegra framkvæmda,
verður að gera ráð fyrir nokkr-
um útgjöldum að auki, nema ef
vera skyldi að háttvirtir bæjar-
fulltrúar áður en umræðum lýk-
ur, fyndu einhverjar slungnar að
ferðir til þess að lækka útgjölc?
bæjarins frá því sém þau hafa
verið, á einhverjum liðum.
Framh. á bls. 8