Morgunblaðið - 24.01.1948, Síða 7

Laugardaginn 24. jamiar
MORGUNBLAÐIÐ
Arnulf Överland: Einræði eða lýðræði
ÞANN 13. okt. 1940, rjett eftir
að Þjóðverjar, ítalir og Japanar
höfðu undirskrifað þríveldasamn
ing sinn, vár farið fram á það
við Rússa, að þeir gengu í banda-
lagið, sem fjórði aðili.
Ribbentrop heitinn skrifáði þá
brjef upp á 19 síður til Stalins,
þar sem hann gerði grein fyrir
áliti sínu á málinu og fór fram
á það að Molotov yrði sendur til
Berlín, til þess að ræða um stjórn
málasamband þetta. Þann 21. okt.
þakkaði Stalin Ribbentrop fyrir
hans mjög fróðlegu skýrslu, og
sagði að Molotov myndi koma
til Berlínar þann 12. nóv.
Þegar Molotov kom þangað,
leiddi Ribbentrop hann til Hitl-
ers. En Hitler hóf mál sitt með
því að segja, að þar sem Eng-
lendingar væru nú fljótlega :iauð
beygðir til að viðxnkenna ósigur
sinn, væri tími kominn til þess
að hinir „fjórir stóru“, þ. e. a. s.
Þjóðverjar, Rússar, ítalir og Jap-
anir, skiftu heimsveldinu breska
á milli sín. Hitler sagði ennfrem-
ur: Þar sem Þjóðverjar og Rúss-
ar hafa nú þegar komið sjer sam-
an um áhrifasvæðin í Austur-
Evrópu, án þess til árekstra hafi
komið, þá myndi þeir vafalaust
einnig finna ráð til þess að eysa
ennþá stærri viðfangsefni. Hvað
myndu Rússar til dæmis segja
um það að fá aðgang að hafinu?
Kaflar úr fyrirlestri, er hann flutti
Stúdentafjelaginu í Oslo
Síðasta giein
Eftir þessa efnilegu byrjun,
gerðu Ribbentrop og Molotov
fljótlega uppkast að samningi
um það, að Rússar gengju í b’anda
lag við Möndulveldin,
Þjóðverjar ætluðu sjer Suður-
og Mið-Afríku. ítalía. átti að fá
Norður- og Norðaustur-Afríku.
Japanir Austur-Asíu, þau lands-
svæði, sem þeir þegar höfðu her-
numið, og Rússar áttu að fá lands
svæði fyrir sunnan Sovjetríkin,
í áttina til Indlandshafs. Enn-
fremur áttu Rússar að fá ítök,
ans, herstöðva við Dardanella-
ella sund. Að svo búnu sneri
Molotov heim.
Rússarnir voru ekki ánægðir
með þetta. Þeir kröfðust einnig
landssvæða fyrir sunnan Baku og
Batum, í áttina til Persneska fló-
ans, herstöðvar við Dardanella-
sund, og „sjerstök' rjettindi" í
Búigaríu.
Þetta varð Hitler of mikið og
slitnaði upp úr samningum í jan.
1941. Mánuði seinna ákvað Hitler
að ráðast á Rússland. En —
í árslok 1943, þegar Þjóðverj-
ar höfðu byrjað að herða sókn-
ina í Rússlandi, áður en Banda-
menn höfðu gert samninginn í
Teheran, sendir stjórnin í Berlín
til Móskva, til þess að rannsaka
skilyrði fyrir sjerfriði.
Moskvamenn ljetu í það skína,
að þeir vildu semja frið upp á eft-
irfarandi býti: Þeir fjellust á yfir
ráð Rússa yfir Eystrasaltsþjóð-
unum, eftirlits þeirra með Dardan
ellasundi, og landvinninga þeirra
í suður og austurátt til Arabisiia
hafsins, og enn skyldu Þjóðverjar
styrkja Sovjetríkin í kröfum
þeirra til yfirráða yfir Mansjúríu.
Enn á ný slitnaði upp úr samn-
ingunum, þegar Þjóðverjar vildu
ekki fallast á að Rússar hefðu
yfirráð yfir Mið-Austurlöndum.
Þetta segir „Time“ í grein
sinni þ. 23. des. 1946.
ic
Þr 6. febrúar s. L segir svo í
Reutersskeyti frá Lake Succfess:
Þegar nefnd Sameinuðu þjóð-
anna, er fjallar um mannrjettindi
byrjaði umræður sínar um hvað
verá skyldi í hinum alþjóðlegu
reglum, þá hreyfði Tepljakov,
rússneski fulltrúinn, mótmæluni
gegn mörgum tillögunum Hann
sagði að sumar þeirra væru al-
gjörlega óþarfar, aðrar væru of
óákveðnar, og aftur aðrar brytu
í bága við l.öggjöf ýmsra þjóða.
Meðal þeirra atriða, sera hann
vaf mótfallinn, var rjetturinn ,til
peS'sónufrelsis, rjetturinn til þess
að. snúa sjer til Sameinuðu þjóð-
anna, gestarjettur flóttamanna,
og rjetturinn til þess að flytja
sig, eða skifta um bústað, og
rjetturinn til þess að forða sjer
undan kúgun.
VII.
I þetta sinn leiði jeg hjá mjer
að tala um stöðu Finnlands og
Norðurlanda yfirleitt. Einnig
örlög Eystrasaltsríkjanna. Hvort
aðfarir Rússa í Eystrasaltslönd-
unum verða skoðaðar herbragð
eða vald-afýkn, getur gilt einu
fyrir þjóðir Ja*r, sem ýfirráð
þeirra verða að þoia. Þeim vegn-
ar hvort eð er jafn illa.
Við urðum minntir á það að
við værum innan áhrifasvæðis
stórveldis þegar við fengum
frjettirnar um það, að Rússar
krefðust að fá herstöð á Sval-
barða. Þetta ætti ekki strax að
líða hkkur alveg úr minni.
k
Stefna Sovjetstjórnarinnar í
menningarmálum er kapítuli útaf
íyrir sig, sem jeg hefi ekki tæki-
færi til. þess að lýsa náið. Jeg
læt mjer nægja að benda á nokk-
ur lítil, en eftirtektarverð atvik.
„Verdens Gang“, þann 2. jan.
1947, kemst svo að orði:
„Forstjórinn fyrir menningar-
deildinni í hinni rússnesku áróð-
ursstjórn Lebedev, hefir verið
mjög harðorður um hina rússn-
esku listsýningu sem nú er hald-
in. Sýningargestirnir, segir hann,
hafa vitaskuld viljað sjá mál-
verk, sem sýni afrek Sovjetþjóð-
arinnar á vígvöllunum og hina
hetjulegu afrek hennar og líf.
En mjög fáar myndir voru á sýn-
ingunni, er lýstu þessu. Þar voru
nærri þvi engar. myndir af orust-
um, er sýndu he>,juhug rússn-
eskra hermanna og liðsforingja.
Ekki er hægt að þoía siíka nei-
kvæða afstöðu til þjóðlegra :nál-
verka af bardögum. Þau hafa
svo mikla þýðingu fyrir uppeidi
æskulýðsms.
Málverk, er lýsa lífi Sovjetþjóð
arinnar, voru jafn ljeleg. A sýn-
ingunni var ekkert einasta gott
málverk af þessu tagi. Þjóðinni
er lýst á málverkum þessum, sem
sviplausri og óskemmtilegri, en
nóttúrinni, sem eyðilegri og
aumri. — Sýningargestir vilja sjá
í verkum listamanna sinna á-
kveðna mynd af Sovjetþjóðinni,
í málverkum, sem sýna þjóðina
sterka, hrausta, virðulega og hug-
rakka.“
Það er ekki að efa. Þeir vilja
hafa mont og mikiliæti. Af þvi
verður aldrei nóg.
N k
í ,,Dagbladet“, 8. febrúar 1947,
segir svo:
„Sergie Eisenstein fjekk fyrir
ctuttu síðan miklar skammir hjá
miðstjórn Kommúnistaflokksins
fyrir annan þátt af kvikmyndinni
um „ívar grimma'*. Þar var full-
yrt, að Eisenstein sýndi í mynd-
ini fullkomna fávísi urn söguleg-
ar staðreyndir, og lýsti her ívars
eins og úrkynjuðum illvirkjum.
Hann sjálfur líkist Hamlet, þessi
viljasterki maður, sem hann var.
Eisenstcin hefur nú gagnrýnt
sjálfan sig fyrir kvikmynd þessa.
Hann átti, segir hann. að hafa
sýnt framfaramanninn ívar koma
á fót hinu volduga, rússneskn
riki, og manninn, sem braut á bak
aftur allar hindranir, sem voru á
vegi hans til framfara“.
Sannleikurinn er, að þeir verða
meira og meira áberandi likir
ívan og Stalin. Þetta varð til þess,
að skyndilega þurfti að gera ýms-
ar breytingar á sögulegum stað-
reyndum til þess að mikla Zar-
inn.
16. apríl 1947 birtir „Dagblad-
et“, viðtal við Ilja Ehrenburg. —
Þar segir:
„Er spurt var, undir hvaða skil
yrðum Sovjetrithöfundar ynnu
verk sín, var svarið það, að allir
Sovjetrithöfundar skrifuðu það,
sem þeim lægi á hjarta, og það,
sem þeir yrðu að skrifa. 'Sögu-
sagnirnar, sem\ganga í Vestur-
Evrópulöndum og Ameríku um
það, að við verðum að skrifa
eins og stjórnin heimtar, hafa
ekki við rök að styðjast. — Ef
Sovjetrithöfundur skrifar gegn
ríkisstjórninni, þá skrifar hann
líka gegn þjóðinni. Og þjer getið
sjálíir ímyndað yður hvernig
fara myndi fyrir slíkum rithöf-
undi“.
Jeg er sammála Ehrenburg. Jeg
held að sovjetrússneskir rithöf-
undar finni það mjög greinilega,
hvernig þeir eiga að skrifa.
Eitt af því viðbjóðslegasta víð
einræðisherrana, er manndýrkun j
sú, sem þeir hafa ánægju af. —
Hún var afleit í Þýskalandi, en
verri er hún í Rússlandi.
Þingfulltrúi einn í Sovjetríkjun
um segir:
„í þessu augnabliki sá jeg okk-
ar elskaða föður, Stalin, og þá
leið yfir mig“.
Skáldin yrkja kvæði um hann,
og öll kvæðin eru eins:
„Ó, þú voldugi þjóðanna herra,
sem uppvekur menn til lífsins.
Útsvarsstiginn hækka
ekki
læieði
ar
m um-
mæ!i bðrgarcljóra
ALÞÝÐUBLAÐIÐ og Þjóðviljinn komast a<3 þeirri niðurstöðu í
gær að Gunnar Thoroddsen borgarstjóri hafi í framsöguræðu
sinni íyrir f járhágsáætlun bæjarins fyrir árið 1948 boðað hækkun
útsvarsstigans og þar með hækkandi útsvarsálögur á Reylivik-
inga.
Leiðrjgfting frá
nsyliiiu
A MIÐVIKUDAGINN var birt-
ist í Morgunblaðinu smágrein
með fyrirsögninni Vafasamur
innfluiningur. Efni greinarinnar
var komið frá Ingólíi Davíðs-
syni starfsmanni við Búnaðar
deiid atvinnudeildar háskólans
og birt að ósk hans.
í tilefni af ummælum Ingólfs
Davíðssonar, hefur blaðinu bor-
ist eftirfarandi leiðrjetting írá
Vekur jörðina til frjósemi og'
gefur öldunum nýja æsku“.
„Ó, sól, sem speglast í hjörtum
miljónanna, þu ert háleitari en
himininn, hreinni og skærari en
Baikalvatn, sterkari en hið dug-
djarfa ljón“. Auk þeás er hann
undraaldingarður, fullur af fim-
andi ávöxtum
Slík kvæði eru prentuð í
Pravda. Þau eru ekki einsdæmi í
Sovjetkveðnskapnum. Yfir 1009
skóld í Sovjetríkjunum.
VIII.
Jeg maii þá tíð þegar mjer fje’l.
það illa, að blöð hægrimanna
skyldu sífelt endurtaka það, að
einræði væi i aldrei annað en ein-
ræði. En einmitt, að þetta hafði
slík áhrif á mig, hefði átt að
vekja grunsemd hjá mjer. Jeg
hefði átt að hugsa um það, að ef
til vill hefðu þau á rjettu að
standa.
Okkur fellur það aMrei i!la,
þegar andstæðingur segir éitt-
hvað, sem er augljóslega rangt.
En ef við viljum verja einhverja
stefnu, sem við sjálfir erum ekki
sannfærðir um að sje rjett,
þá getur það farið illa í taugarn-
ar á okkur, er andstæðingurinn
bendir okkur á það, sem getur
vakið efasemdir okkar.
Jeg get komið öðruih orðum að
þessu. Sosilaismi, sem þolir ekki
gagnrýni, hann er ekki mikils
virði. Fyrir mjer, er Sosialisminn
ófrjávíkjanlega tengdur hugsjón-
inni um frelsi, mannrjettindi og
manngilai. — Stefna þessi hefur
verið svívirt og fótum troðin
bæði í Þýskalandi Hitlers og Rúss
landi Stalins, Jeg mun aldrei
hugsa mjer að fara í nein hrossa-
kaup. þegar um þessa stefnu er
að ræða.
Báðir þessir einræðisherrar
hafa kailað sig Sosialista. Líkari
eru þeir hvor öðrum en Sosialism
anurn.
★
Sett er út á það við mig, að
jeg skuli líkja þeim tveim saman
Hitíer og Stalin. Ekki er það mjer
að kenna að þeir hafa gefið til-
efni tií þess. Ekki var það jeg,
sem tók á móti Ribbentrop á
„Rauða torginu“ og heilsaði hon-
um með Horst Wessel-söngnum
og hakakrossfánum. Stjórnar-
einkenni þeirra beggja, er flokks
einræðið, leynilögreglan, leyni-
dómstólarnir, fjölda-hengingarn-
ar, fangabúðirnar, manndýrkun-
in, hið blinda ofstæki, hræðslan
við þefara, og hin fullkomna lít-
ils virðing stjórnarvaldanna fyrir
rjettindum einstaklinganna.
Það er mjer ráðgáta að þetta
framferði skuli af nokkrum
manni geta verið nefnt sósíalismi
og lýðræði, að það skuli geta
hrifið æskumenn til fylgis, eða
að nokkur heiðvírður sannleiks-
leitandi máður skuli geta veri.I
annað eins og þetta.
Jeg skoða mig enn sem hingað
til sósíalista.
En sósíalismi sem komið er
þannig á, að vopnaður minni-
hluti brýst til valda, kúgar meiri
Þetta er fullkomin fölsun á urmnælum borgarstjóra. landb-naðarráðuneytinu.
. , v , ,, ■ . Þann 8. des. 1947 barst raðu-i - - ——
Hann tok það þvert a moti greimlega fram að þao væri akveðm j neytinu brjef frá Búnaðardei’d Ihlutann- °S gerir menn „ham
stefna meirihluta bæjarstjóranarinnar að útsvarsstiginn hækkaði atvinnudeildar háskólans, varð inpll,Rarníl“ mp?i
ekki og að útsvörin á einstaklingum og öðrum gjaldendum í bæn-
um yrðu því ekki hækkuð.
Þessi ummæli borgarstjórans ! milj. kr.-til fljótandi síldarverk-
sannast líka á þvg að í frum- ! smiðju. Sú hækkun heildarupp-
varpi því til fjárhagsáætlunar, hæðar útsvaranna, sem leiddi að reglugerð á grundvelli laga
andi innflutning á kartöflum,
ásam.t mjög ‘ófúllkomnu uyp-
kasti að innflutningsreglum.
Búnaðardeildin var þegar um
hæl beðin að semja frumvarp
sem hann lagði fram, er gert
ráo fyrir sömu heildarupphæð
útsvara og í fyrra.
En þótt sami útsvarsstigi
verði notaöur nú eg í fyrra, má
svo fara að heildarupphæð út-
svaranna hækki eitthvað, en
það gerist þá eineöngu vegna
þess að gjaldendum hefur fjölg
að, en án þess að útsvör ein-
stakra gjaldenda hækki.
Borgarstjóri benti einnig á
bað, að vænta mætti þess, að
einhverjar nýjgi- gjaldatillögur
yrðu samþyktar við síðari um-
ræðu áætlunarinnar. Ein slík
af fjölgun gjaldenda, vrði að nr. 17 31. maí 1927 um sýk-
mæta þeim útgjöldum. Aðai- ingu nytjajurta.
atrið.ið værf að útsvarsstiginn Frumvarp búnaðardeildarinn
væri óbreyttur og úísvörin ar barst ráðunej'tinu rjett fyrir
myndu því ekki hækka á ein-; jólin, hefur það síðan verið til
stökum gjaldendum. I athugunar í ráðuneytinu og
Fregnir Alþýðublaðsins og meðal annars verið sent Græn-
Þjóðviljans um að borgarstjóri metisverslun ríkisins og Garð-
hafi hoðað hækkun útsvaranna, | yrkjufjelagi íslands til umsagn-
eru því fullkomin ósannindi o;
uppspuni frá rótum
BERN: — Feisel konungur Iraks
sem er aðeins 12 ára að aldri, j
fjell á skíðum nálægt Villers í ‘
Svisslandi nýlega og fótbrotnaði.
Konungurinn gengur á skóla
tillaga hefði verið samþykt, 1 Epglandi, en var i fríi.
ar. —
Ummæli búnaðardeildarinn-
ar að Atvinnudeild háskólans
hafi „fyrir löngu aðvarað al-
varlega við innflutningi kart-
1 aflna frá sýktum löndum og
r gert tillögur um eftirlit. En
I Framh. á blá. 8
ingjusama" með nauðung, gegn
harðvítugum andmælum okkar
— sá sósíalismi, sem getur ekki
haldið völdunum, nema með
leynilögreglu og ritskoðun, getur
ekki haldið v'öldum nema með
því að koma á flokkseinræði og
gera mikinn meirihluta þjóðarinn
ar ómyndugan — getur ekki hald
ið v'öldunum, nema með því að
troða miljónum manna í fangelsi
og fangabúðir, er ekki þannig
v'axinn að heiðarlegt fólk ged
varið hann.
Ef sósíalisminn getur ehki unn
ið meirihiutafylgi með rökföstum
rjettlætiskröfum sínum og í
frjáisri sarhkeppni við aðra
flokka þá á hann engan sigur
skilið. Og geti hann ekki haldist
við iýði, an þess að nota ofbeldi
og kúgun, þá á hann það ekki
skilið að vera til.
Þvi það eru ekki fangelsi og
kúgun, sem við keppum að, held-
ur er það írelsið sem við berj-
umst fyrir.