Morgunblaðið - 18.02.1950, Síða 10

10
w o r n ri m rt i
Laugardagur 18. febrúar 1950
Elsti borgarinn í yngsfa sveitar-
í DAG er Hallbera Hklldórsdótt-
ir Selfossvegi 5, á Selfossi, níræð.
Hún er fædd 18. febrúar 1860 að
Strandarhjálegu í Út-Landeyj-
um.
Föðurætt hennar er frá Strönd
komin af Stefani á Skipalóni í
sömu sveit. Móðir Hallberu hjet
Guðbjörg Guðmundardóttir frá
Teigi í Fljótshlíð. Guðm. var,
Tómasson bónda s. st. Jónssonarj
bónda á Heylæk Ólafssonar
bónda sama staðar Arngrímsson- j
ar prests s. st. Pjeturssonar. Kona
Jóns Ólafssonar var Þorbjörg
Þorláksdóttir prests, sem um
skeið bjó í Teigi. Þorbjörg var
því svstir síra Páls á Þingvöll-
um, síra Jóns skálds á Bæisá og
þeirra systkina.
Faðir Hallberu var smiður á-
gætur bæði á trje og málma. Bar
heimili hans allt vott þessa hag-
leiks og byggði hann sjer einn
hinn fríðasta bæ þar um slóðir.
Þarna ólst Hallbera upp til níu
ára aldurs. Þá fór hún í fóstur
til afa síns og ömmu, á Teigi. —
Svo snemma lærði hún að lesa,
að hana rekur ekki minni til þess
tíma að hún væri ólæs. Eftir það
bauðst henni ekki mikill lær-
dómur annar en kristin fræði. Þó
átti hún kost á að læra reikn-
ing, en henni-fannst ekki ástæða
til að nota skriffæri við þá íþrótt,
sem hún gat iðkaö í huganum og
hafnaði þeim lærdómi. Hinsvegar
hafði hún gaman af hugareikn-
ingi og iðkar hann enn í dag. —
Hjá afa sínum og ömmu ólst hún
upp við þau lífsskilyrði og störf,
sem þá tíðkaðist um unglinga,
þ. á m. að sitja yfir kvía-ám.
Erfiðast þótti henni það verk,
einkum vegna þess, að oft skall
þoka yfir og var þá óyndislegt
fyrir barn að vera langt uppi á
heiðum. Sú var þó bót í máli að
aldrei gat hún villst, hversu
dimmt sem var, en náttúrlega
komst hún ekki alltaf heim með
allar ærnar þegar dimmast var.
Aldrei var hún samt ávítuð, þó
vantaði. A vetrarkvöldum var
það starf hennar að lesa sögur
fyTÍr fólkið. Þó hún lifði ekki við
mikið eftirlæti á mælikvarða nú-
tímans, átti hún þar góða vist
með mörgum kærum minning-
um. Atján ára gömul hvarf hún
aftur heim til foreldra sinna, sem
þá. þurftu liðs hennar við og var
nú með þeim í 9 ár. Eftir það
dvaldi hún á ýmsum stöðum þ.
á m. hjá foreldrum sínum fjög-
ur síðustu búskaparár þeirra. —
Arið 1895 tók hún sig upp og
fluttist vestur í Flóa að Fljóts-
hólum. Árið 1901 giftist hún
Sveini Sigurðssyni bónda á
Hólmaseli, mætum manni, og
fluttist þangað. Eignuðust þau
hjón einn son, Svein, sem nú
kennir bifreiðaakstur við Sel-
foss. Eftir 11 ára sambúð missti
maður hennar heilsuna og lá rúm
fastur í tuttugu ár. Hann hjelt
ágætri andlegri heilsu og var
henni hin besta stoð í öllum úr-
ræðum. Geta má þó nærri hve
reynt hefir á krafta hennar þessi
búskapur, einkum fram-
an af þegar hún hafði eitt og tvö
gamalmenni rúmliggjandi að
auki og sonurinn enn á barns-
aldri. Árið 1932 missti hún mann
sinn. Hætti hún þá búskap. Ætla
mætti að ekkja 72 ára hefði kos-
ið að setjast um kyrrt eftir erfitt
dagsverk. En svo var ekki um
Hallberu. Hún hafði mestan part
æfinnar þurft að bjarga sjer
sjálf og nú fjekk hún sjer vist til
að hafa ofan af fyrir sjer þó ekki
væri hún snauð. Fór svo fram um
þrjú ár enn, en að þeim enduðum
fluttist hún til sonar síns á Sel-
fossi og hefir dvalið þar síðan,
svo sem henni best líkar.
fjelagi landsins
Ekki miklast Hallbera æfistarf
sitt eða afrek nein. Er hún ekki
margorð um þau efni og síst að
hún raupi af nokkuru, en gaman
hefir hún af að ausa af sjóði
minni.nga bæði því er hún hefir
lifað og lesið. Enda er minni
hennar óvenju trútt. Skal nú gef-
ið lítið sýnishorn af því hinu
marga, sem hún kann frá að
segja.
Þjóðhátíðarárið 1874 er ferm-
ingarár hennar. Hún man vel þeg
ar verið var að safna hestum í
Fljótshlíð handa þeim, er suður
fóru til að sjá kónginn. — Hún
sá konungsskipin sigla austur
með landi undan Landeyjasandi.
Af öllu þessu kann hún nokkuð
að segja.
Fermingarprestur hennar var
síra Hannes Stephensen. Hann
var mikill fjörmaður og áhuga-
samur um framfarir. Oft heyrði
hún hann tala um ýmsar fram-
kvæmdir, sem bændum þótti fá-
sinna ein. Meðal þeirra var sú,
að hann taldi gerlegt og nauð-
synlegt að brúa Olfusá og Þjórs-
á. Þetta töldu bændur hreinustu
óra. Hann var maður góðsamur
og hjálpfús. Til merkis um það
er þetta: Þegar matarþurð var
orðin hjá fátæku fólki á vetrum,
fór hann um sveitina og skoðaði
börnin. Gekk hann síðan í að
koma þeim börnum, sem skort
liðu, fyrir á þeim bæjum, sem
efni höfðu á að fæða þau sæmi-
lega. Þar var stúlka ein táplítil
og hafði vott af limafallssýki. —
Hún varð fyrir því að hyrnd kýr
rak horn upp í augu hennar. Var
þessu lítill gaumur gefinn. Prest
ur frjetti af þessu, fór þangað og
sagði við húsbónda: Ef stúlka
þessi væri efnamannsbarn, mundi
henni hafa verið leitað lækn-
inga“. Síðan leitaði prestur sjálf
ur Iæknis fyrir stúlkuna. Síra
Hannes fluttist þaðan austur í
Meðalland og lifði þar um 4 ár
Eitt sinn dreymdi móður Hall-
beru, að hún sæi mynd síra Han-
nesar og var hún forkunnar fög-
ur. Hafði hún orð á því við ein-
hvern nærstaddan. Hann svaraði:
„Já, myndin er falleg, en ef þú
sæir vitnisburðinn hans. Hann er
fallegur!" Litlu síðar spurðist lát
síra Hannesar. Hefir Hallbera
mestar mætur á honum af öllum
sínum prestum.
Þorsteinn Erlingsson skáld var
með henni í spurningum. M. a.,
sem hún kann af honum að segja,
eru þrjár vísur, sem hann orkti
ungur og ekki er víst að annars-
staðar sjeu til. Tildrög þeirra eru
bau að hann var í Seli með Hlíð-
arendafólki frammi á Leirum.
Þaðan blasti hlíðin við og þá
kvað Þorsteinn:
Hjer við sitjum saman,
svalt er hjer og rótt,
Sól er farin að síga
og senn er komin nótt.
• fiírrrr' ■r—Wf*rr| •
Þó við sitjum saman,
ei sinnið verður rótt,
því hugur vor er heima
og hjer er eins og nótt.
Við horfum hýru auga,
það helst má skemmta oss
á háar fjallahlíðar
og himinbláan foss.
Af afa sínum hevrði Hallber?
>>m sji’a .Tóu Þrtrláksso’v or'
bað fólk og man margt af kvaeð-
•m hans og vísum. En síra Jón
var ömmubtóðir afa hcnnar eins
jg fyrr segir. Því þótti henni ur»
arlegt, þegar hún fyrir nokkru
sá í „Vasasöngbók“, vísuna: „Síra
Magnús settist upp á Skjóna",
að undir visunni stóð: „Höfund-
ur ókunnur". Jeg hjelt, segir hún,
að hann væri þjóðkunnur. Um þá
vísu sagði afi hennar þetta: Þeg-
ar síra Magnús Einarsson var
prestur í Bitru (1745—1781)
kom hann eitt sinn sem oftar að
Teigi. Þá var sá siður að syngja
menn úr hlaði, einkum heldri
menn. Þegar prestur fór, var
sveinninn Jón nærstaddUr, Prest-
ur segir við hann: „Syngdu mig
úr hlaði, Jón“. Þá gerði Jón vís-
una og söng hana.
Eftirfarandi sögu heyrði Hall-
bera í Fljótshlíð:
Þegar fyrrnefndur síra Magn-
ús Einarsson var í Bitru, bar svo
til á sunnudagsmorgni, að nokk
uð vantaði af kvíaánum. Piltur
nokkur var sendur að leita ánna.
Prestur átti reiðhest góðan. Þann
dag átti að messa í Teigi, sem er
næsti bær við Bitru og vissi pilt-
ur að prestur mundi ekki nota
hestinn. Tók hann því hestinn í
óleyfi til að leita ánna. — Fór
hann lengra en venja var og
komst yfir háls. sem aðskilur
Fljótshlíð og Rangárvallakrók
fyrir austan Þríhyrning. Reið
hann þar eftir gili og heyrir
mannamál. Samstundis kemur
hann auga á helli, en yfir munna
hans lá kindarhöfuð. Reið hann
bar að, þreif kindarhöfuðið og
slær síðan í hestinn. Hesturinn
tók viðbragð mikið og rjeð nú
siálfur ferðinni heim. Einu sinni
leit piltur aftur. Sjer hann þá
menn veita sjer eftirför á handa-
hlaupum. En svo var hesturinn
trylltur, að piltur fjekk ekki
stöðvað hann fyr en á Teigs-
velli, sem er engjastykki frá
Teigi fram undir Þverá fyrir neð-
an alla bæi. Þar sneri pilturinn
heim að Teigi með kindarhaus-
inn í hendinni. Var þá komið að
messu. Kindarhausinn var af
ungum sauð frá presti. Nú var
hætt við messugjörðina og haf-
in leit að hellisbúum. Fundust í
hellinum þrír menn, sem höfðu
hafst þar við í þr.iú ár og lifai*
á ránum. Voru þeir handteknir.
en erfitt var að ná einum þeirra
Hann kleif upn á móberesklett.
sem þannig var lagaður, að han**
var mjóstur neðst. Varðist hann
þarna lengi og hraustlega, en
varð yfirbugaður að lokum. —
Þessa máls er getið í Arbókum
Esoólíns. Hellírinn heitir síða*-
Þiófahellir. Holtið andspænis
Þiófaholt og áin Þiófaá.
Hal'bera kann einnig sögur af
því, hvernig menn gerðu að
gamni sínu í fvrri tíð. Ein e^
svona: Sigmundur hjet maður.
Hann bió á Kirkjulæk í Fljóts-
hlíð. Þótti hann forvitinn, trú
giarn og skrítinn og höfðu menr
gaman af að segja honum friett-
ir og láta hann hlaupa með þær
Þann sið hafði hann að gefr
svslumanninum á Hvoli brenni
vínsflösku á sumardaginn fvrsta
Nú bar svo til að sumarpáskar
voru og bar því skírdag upp á
sumardaeinn fvrsta. Þann da''
var messað á Breiðabólstað. Sig-
mundur fór að vanda með ei*r
sína til sýslumanns. Þegar fólk
kom úr kirkju, stóð hann úti
kirkjugarði með sinn fót á hvoru
leiði og kallaði: „Þeir hafa feng-
ið á lampiann fyrir norðan, tungl-
ið er hrapað og er tómt spik o"
rengi“. Þá sagði Þorvarðúr bóndi
á Kotmúla: „Vertu ekki að lyg
inni þelrri arna“. Sigmundur
svarar: „Það er engin lygi. Sekre
sjerinn sagði mjer það sjálfur.
Einu sinni þegar síra Þorlákur
bjó í Teigi, kom Jón sonur hans
heim úr ferð um birtingu. Þá
kvað hann:
Birtir óðum burt er sorg,
bragnar þó að freigi.
Furðu lítinn fagra borg
fjósið kúa í Teigi.
Hallbera var við kirkju á Keld
um, þegar síra Matthías skáld
kvaddi söfnuðinn þar. Er henni
minnisstætt, að hann kvaðst
fara, af því að allt væri- að leggj-
ast þar í auðn af sandfoki og
harðindum.
Þetta er aðeins smá sýnishorn
af þvi, sem Hallbera kann frá að
segja. Hún hefir minni ágætt,
góða heyrn og viðunandi sjón.
Hún er heimaspök og iðjusöm og
hefir verið svo alla ævi. Lítið
hefir hún ferðast að nauðsynja-
lausu. Einu sinni á æfinni (90
árum) hefir hún komið til Reykja
víkur og stóð þar við fáa klukku
tima. Var hún þá að fá sjer gler-
augu. Þó hún hafi dvalið 55 ár í
Arnessþingi, þykir henni vænna
um Rangárþing, og vill í öllu veg
og viðgang Rangæinga. „En best
af því öllu er Fljótshlíðin“, seg-
ir hún.
Þau systkinin í Strandarhjá-
leigu fæddust 13, en aðeins 5 syst
ur komust til fullorðins ára og
eru allar enn á lífi. Sú elsta er
nú 93 og hálfs árs, önnur 92 og
hálfs. Hallbera er sú þriðja. Sú
fjórða er 85 ára og yngsta syst-
irin er ekki nema 75 ára.
Um lifnaðarháttu Hallberu og
lífsskoðun er þetta helst. Hún
hefir alltaf lifað reglusömu, hæg-
látu og vinnusömu lífi. Hefir
verið árrisul og svefnljett. Nú
fer hún í rúmið kl. 10 á kvöldin
og er komin á fætur kl. 8 á morgn
ana. Hún hatar öll óáreiðanleg
heit og óreiðu. „Sumir lofa og
lofa, gleyma svo öllu og svo er
ekki neitt neitt. Jeg vil láta það
standa, sem sagt hefir verið“,
segir hún. Sjálf er hún stáláreið
anleg í orði og verki og hefir
ekki látið upp á sig standa. Hún
mun ógjarna láta hlut sinn en
seilist heldur ekki eftir annara
hlut. Hún hefir ríka rjettlætis
vitund og dómgreind góða, e*
föst í skapi og óhvikul í tryggð-
um. Heita má að hún haldi enn
öllu sínu nema starfsþrekinu. Þó
er það engan veginn þrotið. T. d
nrjónaði hún s. 1. ár neðan við
nokkuð á annað hundrað pö'
sokka auk þess sem hún prjón
nði nokkuð af hosum og vettl-
ingum og spann band úr hálfri
vætt ullar, Hún hefir ótrúlega
sterka heilsu og unir ágætlegr
hag sínum í skjóli einkasona’
en sjálfráð um allt sem hún vi)
Hún fylgist að veruleeu levt;
með því, sem gerist. Gleðst yfi’
framförum og umbótum síðar
ára, en óttast lausung og eyðslu
semi nútímans. Annars er húr
óvenju æðrulaust gamalmenn'
sem lifir í hugarró og óvenji
ríku víðsýni.
Frænda- og vinalið henna’
•Jskar henni til hamingiu með af-
mælið og óskar að hún megi lene
’mi skipa aldursforsæti Selfoss
'irpnns með sömu heilsu or
saemd. S. P.
iiiiimiiiiiiiiHiimii
IIIMIIIIIIIII
Lítið
Herbergi
til leigu á Sölfhólsgötu 10. Uppl.
í síma 6765.
HMnWMHiMilUhlJUAM
130 flugvjelar lenfu á
Keflavíkurflugvelli
t janúar
I JANÚAR lentu 130 flugvjel-
ar á Keflavíkurflugvelli og
voru þær frá eftirtöldum flug-
fjelögum:
Flugher Bandaríkjanna 37,
Trans Canada Airlines 22, Air
France 17, American Overseas
Airlines 13, British Overseas
Airwais Corp. 9, Scandinavian
Airlin’es System 6, Lockead Air
craft Overseas Corp. 6, L. L.
M. Royal Dutch Airlines 5, Sea-
board & Western Airlines 4 og
loks samtals 11 flugvjelar frá
flugher Kanada, Danska sjó-
flughernum, Egypska flughern
um, Pan American Airways,
Sabena, Silver City Airways,
Skyways Ltd., Taloa og Trans-
World Airlines.
Farþegar með flugvjelunum
vorit 2597.
Til Keflavíkurflugvallar
komu 139 farþegar en 145
fóru.
Flutningur með flugvjelunum
var 79,051 kg_ Flutningur til
íslands var 16.290 kg., en flutn-
ingur frá Keflavíkurflugvelli
3.522 kg.
Flugpóstur með vjelunum
var 27.093 kg. Póstur til Kefla-
víkurflugvallar 721 kg. og póst-
ur frá Keflavíkurflugvelli 301
kg.
Meðal þekktra manna með
millilandaflugvjelum var kvik-
myndaleikarinn Paul Lukas,
frú Barn, kona Charles Barn,
hershöfðingja, Boyle, flugmark
skálkur og Ralph A. Cochrane
hershöfðingi.
Missour: verður
æfingaskip
WASHINGTON, 15. febr. —
Louis Johnson, landvarnarráð-
herra Bandaríkjanna, tilkynnti
í dag,' að orustuskipið Missouri,
eitt stærsta herskip veraldar
(45,000 smál.), skyldi nota sem
æfingaskip. Verður þetta gert
til að minnka kostnaðinn við
viðhald skipsins, en á þessu ári
minnkaði Bandaríkjaþing fram
lag til flotans. Missouri var or-
ustuskipið, sem fyrir hálfum
mánuði strandaði fyrir mynni
Delaware-ár, en náðist út og
liggur það nú í viðgerð. Það er
frægt úr flotasögu síðustu
styrjaldar. Meðal annars voru
vopnahljesskilmálar við Jap-
ana undirritaðir um borð í
því. — Reuter.
FfalEið k®m fi!
Húhameðs
LONDON, 16 fobrúar. — í
fyrsta skipti i sögu breska
blaðamannafjp1?msins þá hefir
opinberlega ve,-i',i farið með fje
lagsskírteini b°i>-p til viðtak-
anda. —• Þessi viðtakandi er
George Bernard Shaw.
Fulltrúar f.ipia,:'sins fóru til
Ayot St. Lavr-°nce, sem er
sveitasetur hins og ára gamla
vithöfundar, og afhentu honum
skíxteinið.
Shaw kermjr orðið mjög
sjaldan til Li)’lr'’'”'a. — Hann
dvelst þess í stað öllum stund-
um á heimili sínu í Hertford-
skíri. — Reutei