Morgunblaðið - 13.05.1950, Qupperneq 7

Laugardagur 13. maí 1950.
MORGUNBLAÐIÐ
7
Gjaldeyrishorfur og f járfestingarmáí Minníngarorð: I Þ R 6 T T I R
K
FYRRI HLUTI.
Prófessor Magnus Jóasson,
forrti'aður fjárhagsráÖs. flutti
í gærkvöldi erindi um gjald-
eyrishorfur og fjárfestingar-
mál. Er erindið hið fróðleg- inn hafa greiðsluörðugleikar og
asta og gefur athygiísverða gjaldeyrisskortur valdið því, að
mynd af ástandinu, eins og miklu meira af leyfum er nú í
það nú er hjer á iandt. Hjer umferð. En það stafar af gjald-
birtist fyrri hluti erindisins, eyrisörðugleikunum. Leyfin not
en síðari hlutinn mun koma ast ekki, vegna þess, að ekki er
í blaðinu á morgun.
Oflítill kunnugleiki á
erfiðleikunum
Undanfarið hafa verið flutt
ar hjer í útvarpinu ræður og
.greinargerðir um gjaldeyrismál,
útflutningsvörur og yfirleitt
það, hvernig hag okkar er kom
íð í þeim efnum.
unnt að yfirfæra hinar leyfðu
upphæðir. Sjest þetta best á
gjaldeyrissölu bankanna nú og
í fyrra. Hún var þá hlutfalls-
lega miklu meiri, þ. e. a. s.
töluvert meira gekk þá til
greiðslu á vörum. Enda var þá
flutt inn, eftir verslunarskýrsl-
um til 31. mars, fyrir 83.4
milij. kr. í stað 74.9 millj. kr.
nú, og til aprílloka fyrir 108.7
Garðbs.
Þetta er áreiðanlega mjög ,n. , .
nauðsynlegt, því að hvernig kr; a motl «m 9o'4 mú}]‘
stoflingsþundum til júlíbýrjun- ! Magnúj Pálsson,
ar, ogjrverjar líkur eru til
sterlingspundaöflunar á þeim
tíma. Vil jeg lesa hjer kafla úr
því áliti:
Vegna þess, hve erfiðlega
horfir um öflun sterlinggjald-
eyris á næstunni hefir fjárhags
ráð leitast við að gera sjer grein
fyrir því, hver leyfi, er krefja
greiðslu í þeim gjaldeyri,
mundi þurfa að gefa út nú á
næstu mánuðum, þ. e. fram
yfir mitt yfirstandandi ár til
þess að forða frá stórkostlegri
vöruvöntun, algjörðri stöðvun
framkvæmda og tilfinnanlegu
atvinnuleysi og stöðvun í iðn-
aði. Eins og nú háttar til mæð?
á framangreindum gjaldeyri
kr. nú, ef innflutningur er reikn
aður með fyrra gengi til sam-
I anburðar.
_____ , •_________ „i Það er því ekki furða þótt nú
vel margra þeirra, sem ætti og H ^
sem á því stendur, þá virðist ein
hver ótrúleg skýla vera fyrir
augum manna í þessu efni, jafn
þyrfti að vita betur. Það er eins
og menn komi sí og æ af fjöll-
um ef einhverja aðflutta vöru
• sje þrengra á vörumarkaðhum
t en þá var.
Hitt er svo ekki minna al-
varitar eða ef eitthvað ætlar vörumál, að nú er tiltölulega
lítið til af útflutningsverðmæt-
um í landinu, svo að vænta má
að stöðvast vegna gjaldeyris-
skorts. Og þó er gjaldeyris-.
skorturinn búinn að sverfa að lltlls utflutnmgs næstu man-
okkur nú að minnsta kosti u r .................... ,
framt að heilu ári, æ fastar og' Það ma þvi ollum vera ljost’
öll leyfi, sem veitt eru á Stóra-
Bretiand, Holland, Belgíu, Vest
ur-Þýskaland, Svíbjóð, Dan-
mörku, Noreg, Suður-Ameríku
o. fl. Frá þessum löndum verð-
ur nú að kaupa öll matvæli og
aliar rekstrarvörur, sem ekki
hefir þótt fært að greiða í doll
urum, ennfremur ýmsar helstu
byggingarvörur, svo sem se-
ment og steypustyrktarjárn og
loks hráefni til helstu iðngreina,
nema vefnaðarvörur. Því mið-
ur leiða athuganir í ljós að ekki
Erlendar frjettir
~ l
fastar, og dag frá’degi verður að erlga ,minnstu ÞýðinSu kef'|eru líkur 111 að hæ*} sie
erfiðara að fást við þessi rhál.
Ekkert annað en þrotlaust starf
þeirra manna, sem vínna í hin
um margumtöluðu nefndum og
ráðum og svo störf bankanna,
ekkert annað en þetta hefir
gert það að verkum, að fram til
þessa hefir verið haldið í horf-
inu.
Innflutningsmálin nú og í
fyrra
Jeg vil byrja með því, að
gera samanburð á innflutnings-
ínálum okkar nú og á síðast-
Kðnu ári, því að sá samanburð-
ur varpar nokkru ljósi á ástand
ið í þeim málum. Tek jeg þá
timabilið frá ársbyTjun til 20.
mars, eða þann tíma, sem eldra
gengið gilti, til þess að geta
haft nokkurn veginn saman
burð við næsta ár á undan.
Ný innflutnings- og gjald-
éyrisleyfi á þessu tímabili nú
í ár voru kr. 40.4 millj., og
gialdeyrisleyfi ein kr. 12.0 milj.
eða samtals kr. 52.4 millj.
Á sama tíma í fyrra voru
þessi leyfi samtals kr. 98.3
millj. eða framt að bvi helm-
íngi meiri upphæð. Þetta sýn-
ir, hve geysilega fast hefir
orðið að halda í um ný leyfi. En
svo koma hjer einnig til leyfi,
scm framlengd voru um ára-
mótin. Þessi framlengdu leyfi,
sem vitanlega gilda ekki síður
en ný leyfi um vöruinnflutn-
ing, voru í fyrra, um 20. mars,
orðin kr. 69.8 millj., en nú á
sama tíma kr. 118 7 irillj.. eða
48.9 milljón krónum hærri.
Ef framlengd og ný levfi eru
lögð saman. þ. e. a. s., ef talin
eru öll leyfi, framlengd og ný,
sem gefin voru frá 1. jan. til 20.
jnars, verður þetta til samans:
1949 ........ kr. 168.1 millj.
1950 .......... kr.171.1 millj.
eða um h. u. b. 3 miíljónum
meira nú en á sama tíma í fyrra.
Eftir þessu mætti ætla að
ekki væri ver sjeð fyrir vöru-
ínnflutningi en á sarha tíma í
fyrra, því að menn hafa nú
haft úr heldur hærri leyfaupp-
hæð að spila.
Þessu er þó engan veginn_ að
heilsa. ÞesSaí rtHbase það
eit.t. að 1 eyf aveitine artvaý 1 út
af fyrir sig háfa vetið>sagjials
eins miklar og' á saínæ-t í«ta í
fyrra, vegna/ 'himfei jt-*wiLiu
að hrúga út nýjum leyfum nokkru verulegu nemi að flytja
meðan svo stendur. Þegar úti
eru leyfi fyrir einhverri vöru-
tegund, sem liggja í bönkum
án þess að gjaldeyrir sje fyrir
hendi til yfirfærslu, hlýtur hver
maður að skilja, að gagnslaust
er að veita enn ný leyrfi fyrir
þeirri vörutegund. Slik leyfi
eru gagnslaus pappír, og ann-
að ekki.
Jeg skal svo aðeins geta þess
að veitt leyfi nú til aprílloka
eru þessi framlengd og ný
samanlögð:
Innflutningsleyfi kr. 213.1
millj. Gjaldeyrisleyfi ein kr.
33.7. millj., samtals kr. 246.8
millj. — Við bætist leyfavið-
auki vegna gengisbreytingar,
kr. 76.2. Alls eru því leyfin til
30. apríl, 322.0. Enn mun eftir
að veita gengisviðauka á úti-
standandi leyfi, sem ekki nem-
ur undir kr. 10 millj., svo að
telja má þessa leyfaupphæð um
kr. 335.0 millj.
Mestur skortur á
sterlingg jal deyri
Jeg skal svo ekki fara um
þetta fleiri orðum. Jón Árna-
son, bankastjóri, gerði svo
skýra grein fyrir gjaldeyris-
málunum í erindi sínu hjer í
útvarpinu fyrir hálfum mánuði,
að jeg þarf þar engu við að
kaup á þessum vörum til hinna
svonefndu ,,clearing“ landa
umfram það, sem þegar hefir
verið gjört.
Áætlun sú, sem hjer hefir
verið gerð. er í aðalatrðium
byggð á því:
1) að nokkurn veginn sie
haldið í horfinu um öflun nauð-
synlegustu iriatvæla.
2) sjeð sje fyrir rekstrarvör-
um til framleiðsluatvinnuveg-
anna svo þeir verði reknir eðli
lega.
3) Bvggingarvörur. Þar er
langt frá því að fullnægt sje
þeirri þörf, sem fyrir hendi er.
og má segja. að þar sje ein-
ungis að ræða um levfisveiting
ar til nauðsynlegs mðhalds og
áframhalds brýnustu fram-
kvæmda. Þó er gert ráð fyrir
að koma megi í veg fyrir al-
gjöra stöðvun, og brúa þannig
bil, ef gjaldeyrisástæður kynnu
að skána siðara hluta árs. Leyf-
isveitingar til síma og rafveitna
eru miðaðar við nauðsynlegasta
rekstrar- og viðhaldsefni, en
ekki nýbyggingar.
4) að forðað sje yfirvofandi
rekstrarstöðvun í iðnaði.
5) levfi sjeu veitt til greiðslu
á gjaldföllnum afborgunum fyr
ir skip, sem eru í smíðum.
6) að leyfi sjeu veitt fyrir
bæta. ÞÓ vildi jeg endurtaka Þeim -duldum greiðslum", sem
ekki er hæet að komast hiá '
það, sem hann sagði og leggja
á það megin áherslu, að tölur
þessu tímabili. Eru skipagiöld-
þær. sem greindar eru, og skýra in ^al ianS þyngst á metun-
frá gjaldeyriseign bankanna í
heild, gefa alls ekki rjetta mynd
af ástandinu eins og það er. Því
að mikill hluti þess gjaldeyris,
sem þar er tilgreindur, svo og
þess gjaldeyris, sem von er á
fyrir útflutningsvörur allar, er
alls ekki frjáls gjaldeyrir,
sem hægt er að nota hvar sem
er og til hverskonar þarfa okk-
ar, heldur er háður vöruskipt- bessara le>fa, ef þau ættu
um.
Niðurstaða ráðsins er sú, að
til þess að framkvæma þessa
áætlun þvrfti að gefa út leyfi
til miðs árs í sterlinggialdeyri
fvrir vörum um 68 millj. og
öðrum greiðslum um 20 millj
króna eða alls 88 millj. króna
Ekki mætti heldur verða nein
veruleg fyrirstaða á greiðslu
að
dag, V;
ÞEGAR tilkynningarfresttirinn
um þátttöku í Evrópumeistara-
mótinu í Brussel var útrunninn
(þ. e. hvort þjóðin taki þatt i
mótinu eða ekki) hafði ekkert
þar að lútandi borist frá Rúss-
landi. Útvarpið í Prag tilkynnti
aftur á móti nýlega, að Rússar
myndu verða meðal þátttab-
enda. Það fylgdi frjettinni,
undirbúningur væri þegar haf-
inn.
Allir bestu íþróttamenn Sov-
jetríkjanna eru nú komnrr til
æfinga suður á Krím, tn þar.
eru einnig nokkrir tjekkneskir,
pólskir og ungverskir íþrótta-
menn.
Emil Zatopek æfir nú þar
með bestu langhlaupurum
Rússa, Kazantsev, Popov og
Vanin.
Tugþr autar meistari nn Heino
HANN verður jarðsettur i
að Njarðvíkurkirkju.
Magnús fæddist 18. ág. 1863, Lipp (7539 i fyrra) æfir me!l
Ijest 4. maí 1950 og vantaði því Tjekkanum Moravec (7071).
rúmlega 3 mánuði til þess að Konur eru þarna einnig, eir.s og
verða 87 ára að aldri. jf (j. Zatopkova (kona Zato-
Magnús var Eyfellingur að ætt peks), sem er góður spjótkast-
; uppruna, en fluttist 15 ara1 arí? Dumbadze, Setsjenova og
gamall suður í Njarðvíkur til Smirnitskaja og fleiri.
bróður síns, Árna Pálssonar, þá
búandi í Narfakoti. Þá var út-
gerð mikil á Suðurnesjum og hóf
hann strax sjóróðra. Samfleytt
60 vetrarvertíðir eða fram yfir
hálf-áttrætt, reri hann á opnum
bátum við sunnanverðan Faxa-
flóa. Við, sem þekkjum til þess
starfa, vitum hver þrekraun það
var, ekki síst þegar aldurinn
færðist yfir. Um alllangt skeið
leitaði hann að sumrinu til Aust-
fjarða, til sjóróðra þar, eins og
já var títt um Suðurnesjamenn.
Um vinsældir Magnúsar og hæfni
til þess starfa má geta þess, að
hann reri 20 sumur samfleytt úr
sömu vör, Brekku í Borgarfirði
eystra og altaf formaður. Hvorki
hann nje húsbændurnir vildu
þar skifta um. Síðar var hann 3
sumur við síldveiðar á Siglufirði,
en þá fóru kraftarnir að gefa
sig eftir strit æfinnar og hætti
hann slíkum ferðum úr því.
Árið 1895 kvæntist Magnús
Steinunni Ólafsdóttur, ættaðri
úr Höfnunum. Bjuggu þau fyrst
í Narfakoti, en árið 1905 eignað-
ist hann Garðbæ, lítið býli i
sama hverfi og átti þar heima
t.il dauðadags.
NU ER ákveðið um 14 lönd,
sem keppa um heimsmeistara-
titilinn í knattspyrnu í Rio dc
Janeiro í sumar. Þau eru: Eng-
land, Italía, Júgóslavía, Sv<-
þjóð, Sviss, Spánn, Bandaríkin,
Mexiko, Brasilía, Bolivía, Uru-
guay, Paraguay, Chile og Indl.
Upphaflega var reiknað meó atl-
16 lönd kepptu og er ekbi talið
ólíklegt að Frakkland og Portú-
gal komi í hið auða skarð.
ÞEGAR 17 umferðir (þær eru
alls 22) voru búnar í sænsku
meistarakeppninni i knatt-
spyrnu (allsvenskan) á j’fir-
standandi keppnistímabili (1949
-1950), nafði Malmö FF unnið"
alla sína leiki. Fjelagið vann.
einnig fimm síðustu leiki fyrra
keppnistímabils og hefur því
unnið 22 leiki í röð í „allsvensk-
an“, skorað 90 mörk gegn 14.
Slíkt hefur aldrei fvrr skeð í
sænskri knattspyrnusögu.
um við viðkomandi land. (
Það er því alveg nauðsynlegt
að gera upp, ekki aðeins gjald-
eyrisástandið almennt, heldur
einnig gjaldeyrisástandið og
gjaldeyrishorfurnar í frjálsum
gjaldeyri, dollurum og pund-
um.
Meðan Marshall-aðstoðin er
við lýði, er þó sök sjer um doll-
arana. En þá eru það pund-
in, sem athuga verður. Hefir
framlenginga. — En á hinn bóg ‘fai’ið fram athugun á því í fjár-
koma að notum.
Niðurstaðan er sú, að leyfi í
sterlingspundum nú í umferð
og nauðsvnleg á næstunni
nema samtals 215.5 millj. kr.,
en vonir um öflun sterlings-
punda sje hins vegar til sama
tima 44.1 millj. kr., og vantar
þá 171.4 millj. kr. Mikið af
þeirri upphæð eða sennilega
eitthvað yfir 100 millj. kr.,
mun að vísu haldast í umferð,
Framh. á bls. 8.
Þau hjón eignuðsut 4 börn.
Sigurbjörn son sinn, hinn efni-
legasta mann, missti þau 1918,
er vjelbáturinn Njörður fórst
með allri áhöfn. Hann var þar
vjelstjóri. Það var þeim mikið
áfall og jafnframt öllu hverfinu.
Það var fyrsta tilraun hverfis
búá til þess að gera út mótor
bát. Tilraunin fór þar með „í
sjóinn“, og ekki aðeins það, held-
ur fóru þar með hinir upprenn-
andi atgerfistnenn hverfisins og
bar það ekki sitt barr um langt
árabil eftir það.
Önnur börn þeirra hjóna eru
Kristinn, málarameistari í Hafn
arfirði, Guðni, málarameistari í
Keflavik og Árnheiður, hús-
freyja í Garðbæ. Öll eru þau
kunn að dugnaði og myndarbrag.
Um Árnheiði má þess geta sjer-
staklega, að hún hefir alla tið
verið með foreldrum sinum. Móð
ir þeirra varð lömuð, gat ekki
stigið í fætur fjöldamörg ár, þó
að hún væri andlega hress og
þurfti því að hjúkra henni. Föð-
ur þeirra þraut krafta fljótlega
eftir að móðirin ljest og annað-
ist hún þau bæði með sjerstakri
pmhyggjusemi.
Magnús var stakur reglu- og
atorkufnaður alla æfina, enda
Framh. á bls. 8.
FRANSKI hlauparinn Marcel.
Hansenne, sem sagði- 1948, ’itð-
það yrði síðasta ár sitt á hlaupn
brautinni, hefur ákveðið ’adt
keppa í sumar. — Mun hann
reynast erfiður keppinautur,
sennilega erfiðari en nokkru
sinni fyrr.
FRANSKA sundkonan. Giselo
Vallery hefur sett nýtt heims-
met í 100 m. bringusundi
kvenna. Synti hún á 1.17,4 min.
Hollenska stúlkan Nelly van
Vliet átti fyrra metið, serr* var
1.18,2 mín. — Valleryr er aveina
19 ára.
SIÐASTLIÐINN finuntudag
vann Ítalía England mfeð- 5:-9 .fej
B-landskeppni, sem franv for-»
Milano. — ítalirnir settu 3
mörkin i fyrri hálfleik.
ármann vann sund-
knattleiksmótíS
SUNDKNATTLElKSMÓTI Ís-
lands lauk í gærkvcldi hiéð leiK
milli Ármanris dg-: Ægis.1 Ár&
mann vann'með 6:0. --.í.fyrrae
kvöld vaim-KR. Ægir með 4:?.;
Ármann hefur híotið 4
KR 2, fed Ægir ekkert.