Morgunblaðið - 09.05.1951, Side 6

6
rt it H t, l \ K 1,1 t) I H
Miðvikudagur 9. maí 1951.
wgtttdMMfri
Ctg.: H.f. Arvakur, Reykjavik
Framkv.stj.: Sigf&s Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
'jesbók: Árni Óla, sími 3045
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla
Austurstræti 8. — Sími 1600
Askriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanianoí
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók
Krisíjén J.
Reykdaí:'
tJEH ELPSVAH
i
Uöfimdar éttans oy óvissunnar
NÚ, ÞEGAR allar þjóðir gera
víðtækar ráðstafanir til verndar
sjálfstæði sínu og öryggi, er ekki
óeðlilegt að þeirri spurningu sje
varpað fram, hver sje hin raun-
verulega orsök þess ótta og ör-
yggisleysis, sem fyllir huga fólks-
ins um víða veröld.
Þeirri spurningu er fljótsvarað.
Þegar síðustu heimsstyrjöld lauk
var það einlæg von allra þjóða
að komið yrði á varanlegum
friði. í þeim tilgangi voru sam-
tök hinna Sameinuðu þjóða sett
á laggirnar. Þeim var ætlað það
hlutverk að standa vörð um frið
og rjettlæti í viðskiptum þjóða í
milli, koma í veg fyrir valdbeit-
ingu og ofbeldi. Við þessi samtök
voru miklar vonir tengdar. Á
þau var mikið traust sett. En svo
að segja jafnhliða stofnun Sam-
einuðu þjóðanna hófust hin sví-
virðilegustu hermdar- og ofbeld-
isverk gagnvart mörgum þeim
þjóðum, sem áttu lönd sín í ná-
grenni eins þeirra stórvelda, sem
var meðal sigurvegaranna í styrj-
öldinni. Sovjet-Rússland tók nú
að nota hervald sitt til þess að
styðja fámennar klíkur komm-
únistaflokkanna í Austur-Ev-
rópu til valda í hverju landinu
á fætur öðru. Löglega kosnum
ríkisstjórnum var rutt úr vegi og
leppstjórnir Rússa settar á veld-
isstól.
Það er staðreynd, sem ekki
verður á móti mæit að komm-
únistar höfðu ekki löglegan
meirihluta í einu einasta
þeirra landa, sem þeir tóku
völíiin í. Flokkar þeirra voru
þvert á móti aðeins fámennar
kiíkur í algerri andstöðu við
þjóðarviljann.
Það voru þessar aðfarir komm-
únista, sem sköpuðu óttann og
öryggisleysið meðal þjóða Vest-
ur-Evrópu. Þær sáu vegg ná-
granna sinna brenna. Þær sáu þá
rænda frelsi og mannrjettindum
og ofurselda svörtustu kúgun og
oíbeldisstjórn.
Það var hræðslan við hinn
ra.uða loga, sem brennt hafði
frelsi og sjálfstæði Austur-
Evrópu, sem knúði hinar frið-
sömu þjóðir Vestur-Evrópu til
samvinnu um Varnir sínar og
öryggismál. — Beneluxlöndin,
Belgía, HoIIand og Luxem-
burg riðu á vaðið. Síðan bætt-
ust Bretland og Frakkland í
hópinn. Þau samtök voru upp-
haf að Norður-Atlantshafs-
bandalaginu með þátttöku
nær allra þjóða Vestur-Ev-
rópo, Kanada og Bandaríkja
Norður-Ameríku.
Þjóðir þessara landa hafa síðan
unnið að því af kappi að efla
varnir sínar.
Víð íslendingar gerðumst þátt-
takendur að Atlantshafsbandalag
inu vorið 1949 eða fyrir rúmum
tveimur árum. Okkur var ljóst
ao við gátum ekki frekar en aðr-
ar friðsamar lýðræðisþjóðir Ev-
rópu notið frelsis okkar og ör-
yggis án þess að gera ráðstafanir
til varnar landi okkar. Sjálfir
höfðum við enga möguleika til
þess að verja land okkar. Við
urðum að freista samvinnu við
aðra um varnir íslands.
Þegar Aiþingi samþykkti þátt-
töku okkar í Atlantshafsbanda-
laginu haíði styrjöld ekki ennþá
b.otist iút í heiminum. Það yar
þá von okkar íslendinga að við
gætum komist hjá að hafa her-
lið í iandi okkar meðan svo stæði.
En á s.l. sumri hófu ofþeld-
isöflin styrjöld, að vísu i fjar-
lægum heimshluta. Síðan hef-
« ur ófriðareldur leikið við him-
inn sjálfan austur þar. En um
allan heim hefur ríkt uggur og
ótti við að þessi eldur breidd-
ist út og yrði að heimsstyrjöld.
Það er þess vegna deginum
ljósara að um friðartíma er
ekki lengur að ræða, hvorki í
Evrópu nje öðrum heimsálf-
um.
Við íslendingar höfum þess
vegna farið að dæmi annarra
smáþjóða og gert raunhæfar ráð-
stafanir til varnar landi okkar og
sjálfstæði. Þess vegna hefur rík-
isstjórn íslands samið um vernd
landsins að ósk Atlantshafsbanda
lagsins við Bandaríkin. — Með
þeirri ráðstöfun hefur ríkisstjórn
in gegnt skyldu, sem á henni
hvíldi og þorri íslendinga krafð-
ist að hún vanrækti ekki.
En það er rjett að íslending-
ar minnist þess að höfundur
óttans, óvissunnar og öryggis-
leysisins eru kommúnistar. —
Það er hin rússneska einræðis-
stjórn, sem knúð hefur hinar
vestrænu lýðræðisþjóðir til
samvinnu um varnarráðstaf-
anir. Það er óttinn við árás
hinna rússnesku herja, sem
knúð hefur t. d. Dani, Norð-
menn, Svía og fleiri smáþjóðir
til þess að leggja á sig þungar
byrðar af vígbúnaði og varn-
arráðstöfunum.
Það ér ennfremur uggur og
ótti íslendinga gagnvart hinu
austræna ofbeidi, sem knúð
hefur þá til þess að semia um
komu varnarliðs til lands
þeirra.
■ ■
Orvit kommúnlsla
FIMMTAHERDEILD Rússa á ís-
landi, kommúnistarnir, virðast nú
hafa áttað sig á því að íslending-
ar láta hrópyrði þeirra ekki haía
nein áhrif á stefnu sína í land-
varnamálunum. íslenska þjóðin
er þess alráðin að hafa land sitt
ekki opið og óvarið, hvenær sém
frelsisræningjana ber að garði
og kommúnistar vilja hieypa lok-
um frá dyrum til þess að greiða
götu þeirra.
En ávarp það, sem miðstjórn
kommúnistaflokksins birtir í gær
í blaði sínu er gott dæmi um það
örvit, sem þessi einangraða klíka
landráðamanna er nú haldin af.
Þar er því haldið fram að tilgang-
ur varnarráðstafana þeirra, sem
gerðar hafa verið sje fyrst og
fremst sá, að geta notað ísland
sem „herstöð til árása á megin-
land Evrópu“!!
Þessi brjáiæðiskennda fuil-
yrðing miðstjórnar kommún-
ista er raunar alis ekki ný.
Rússnesk blöð hafa undanfar-
ið haldið því fram að Norð-
menn, Svíar og Danir væru
að búa sig undir að hefja árás
á Sovjetríkin. í þeim tilgangi
væru hinar friðsömu smáþjóð-
•ir á Norðurlöndum að kaupa
sjer vopn og varnartæki frá
Ameríku.
Nú hefur ísienska þjóðin
bæst við í tölu þeirra þjóða,
sem eru að undirbúa árás á
hið vesalings litla og saklausa
Rússland!!! a
Nei, ;kppnpúnistar hafg losrvaö
úr öllum , tengslum við íslenskt
fólk og íslenska, hagsmunii .Þejp
gdnga aðeins eriijda ofbeldisins.
' ' ' 4 Ij
UM 36 miljonir krona greiolflu
brunatryggingarfjelög hjer á
landi í skaðabætur vegna bruna
á tímabilinu 1946—1950, eða á
fimm árum.
Það er því engin furða þó Sam-
band Brunatryggjenda telji nauð-
synlegt að efla eldvarnir hjer á
landi. En það er ekki einungis í
þágu tryggingarfjelaganna, að eld
varnir sjeu sem öflugastar, það
er ekki síður í þágu alls almenn
ings. Langflestir eldsvoðar hafa í
för með sjer tjón bæði beint og
óbeint sem ekki verða bætt með
brunatryggingu. Hið óbeina tjón j
sem eldurinn getur valdið er oft
á tíðum tilfinnanlegra en hið
beina tjón. Á þetta við á öllum
sviðum, og má sem dæmi nefna
húsnæðisvandræði sem eldurinn
getur orsakað, og eru þau ekki
fá dæmin um fjölskyldur serr.
hafa lent í húsnæðishraki vegna
eldsvoða. Þá getur eldsvoði vald- i
ið atvinnumissi í lengri eða
skemmri tíma þega' atvinnufyrir
tæki brenna, og eru stöðvuð jafn- j
vel svo mánuðum skiftir eftir j
bruna. f fes*';m brunatilfelium
fara verðmæti forgörðum sem
kosta erlendan gjaldeyri. Þeir eru
ekki svo fáir brunarnir á undan-
förnum árum, þarsem útflutnings
vörur landsmanna hafa orðið eld-
inum að bráð, svo sem freðfiskur
og saltfiskur.
Það er því álit okkar sem að
fyrrnefndum fjelagsskap standa,
að leggja beri meiri áherslu á,
en gert hefir verið hingað til, að
fyrirbyggja eldsvoða eða minka
brunahættuna, það er ennfremur
álit okkar að mál þessi snerti ekki
eingöngu brunatryggingarfjelög-
in heldur allan almenning, rikan
sem fátækan, bæði þá sem hafa
með höndum atvinnurekstur
hverju nafni sem nefnist og einn-
ig heimili allra landsmanna.
Hvað er þá hægt að gera og
hvað hefir verið gert í málum
þessum? Það er best að játa það
strax, að málum þessum hefir
ekki verið gefinn eins mikill
gaumur sem skyldi, og að við hjer
á landi erum á eftir tímanum
hvað eldvarnir snertir.
Þær eldvarnir sem til hafa ver-
ið hjer á landi hafa aðallega
beinst að því að slökkva eld, en
minna hugsað um hitt, að fyrir-
byggja að eldur komi upp.
Að tilhlutun Eldvarnaeftirlits
ríkisins, hafa slökkvilið verið
sett á laggirnar í flestum kaup-
stöðum og nokkrum kauptúnum
hjer á landi og hafa þau oft á
tíðum unnið ágætt starf við erfið-
ustu skilyrði. Hjer í Reykjavík
hefur verið starfrækt slökkvilið
af bæjarins hálfu mjög lengi, en
fullyrða má, að hvergi á landinu
fullnægja þessi slökkvilið ströng-
ustu kröfum, sumsstaðar ekki
einu sinni lágmarkskröfum sem
gera þarf. Víða stendur þetta til
bóta, og er vonandi að svo haldi
áfram, en því er ekki hægt að
neita, að víða hefir gætt lítils
skilnings um nauðsyn þess að
slökkvivarnir sjeu í góðu lagi.
Árið 1949 var gefin út reglu-
gerð um brunamál, og í þeim eru
mörg góð og nauðsynleg ákvæði,
en svo er það annað mál hvernig
þessum lagafyrirmælum er full-
nægt. Jeg er hræddur um að þar
sje víða pottur brotinn. Fyrir
Reykjavík sjerstaklega, er í und-
irbúningi, ný brunamálareglu-
gerð og standa vonir til að hún
verði bráðlega staðfest.
Annars má geta þess, að það er
nokkuð langt síðan fyrstu fyrir-
mælin um eldvarnarráðstafanir
hjer í Reykjavík voru gefin út,
eða nánar tiltekið 144 ár, og til
fróðleiks skal hier tekið upp það
sem stendur í Árbókum Reykja-
víkur eftir Jón biskup Helgason,
um þessi mál:
„1. apríl 1807 gaf stiftamímað-
ur Trampe greifi, út auglýsingu,
er brýndi fyrir bæjarmönnum að
hafa vakandi auga á öllu, sem
brunahætta gieti stafað alSt Þar
.er bönhuð tjiörusuða, .ennfremur
lýsis- og Iifrabræðsla innanbæjar.
Eld og giæður oí Ijós tnáækkii
bera undir opnum hirani, nema í
luk(u glóðakeri eða .líjóskerilj
Tóbaksreykingar, er,u .bannaðar
.þarsem eldfimt er og méira; að
segja á götum úti, nemá Hetta sje
yfir pípunni. Kertasteypa og
tólgarbræðsla er bönnuð að næt-
urlagi. Loks eru öll skot á götum
bæjarins bönnuð hvort heldur er
á nóttu eða degi.“
Þannig voru fyrstu eldvarna-
fyrirmæli sem gefin voru út á
íslandi. Fyrirmælin um tóbaks-
reykingar þættu víst nokkuð
ströng nú.
Tilgangurinn með grein þess-
ari er, að vekja almenning til!
umhugsunar um eldvarnamál
yfirleitt. Mjög margir af brun-
um þeim sem orðið hafa hjer á
landi á undanförnum árum hafa
orsakast af kæruleysi í meðferð
elds og ýmsra tækja sem geta
valdið íkviknun, og á betta jafnt
við á heimilum sem vinnustöðv-
um. Verðmæti fyrir miljónir
króna hafa fari ðforgörðum vegna
hugsunarleysis og trassaskapar.
Það er þetta sem þarf að fyrir-
byggja, og það þarf að koma fólki
í skilning um, að það er hættu-
legt að skilja við ýms rafmagns-
áhöld, svo sem straujárn, kaffi-
könnur og útvarpstæki í sam-
bandi, þegar farið er úr íbúðinni;
það er hættulegt að reykja á
vinnustöðvum og víðar þar sem
mikið er um eldnæm efni. Þá má
minnast á olíukynditækin sem oft
hafa valdið eldsvoðum, en orsak-
irnar til hinna tíðu íkviknana frá
þeim, má bæði rekja til vankunn-
áttu og kæruleysis fólks í með-
ferð þeirra, og eigi síður til tækj-
anna sjálfra, sem oft eru mein-
gölluð hvað alt öryggi snertir.
Reynslan sýnir að almenning-
ur gerir sjer alls ekki ljósa grein
fyrir þessum hættum, þrátt fyrir
öll þau tjón sem orsakast hafa af
þðssum ástæ(5um, bruhaif Idp
m bæði vaidið éfriáíegu fjoni
og líftjóni. Það kemur oft fyrir
að ýmsum varúðarákvæðum á
vinnustöðvum er illa tekið bæði
af yfir- og undirmönnum, svo
sem bann gegn tóbaksreykingum
og um, að þrifalega sje gengið
frá að vinnu lokinni.
Skilningsleysi manna og jafn-
vel þverúð við ýmsar eldvarnar-
ráðstafanir er svo mikil að ótrú-
legt er. Enda er það nú einu sinní
svo, að hingað til hefir verið tek-
ið á þessur málum með sillcihönsk
um, en slikt getur ekki gengið
lengur, a. m. k. munu tryggingar-
fjelögin taka mál þessi fastarí
tökum framvegis en hingað til.
Það er einhugur um það hjá með-
limum Sambands Brunatryggj-
enda að fylgja því fast efir að
fyrirmæli þeirra um eldvarnir
verði ekki sniðgengin, en eins og
áður er sagt, eru allar eldvarnar-
ráðstafanir ekki síður í þágu alls
almennings en tryggingarfjelag-
anna.
Til þess að eldvarnarmál kom-
ist hjer í gott horf, þarf að vera
samvinna á milli allra viðkom-
andi aðila, og er vonandi að svo
geti orðið.
Bæjarfjelögin eiga að sjá um
slökkvivarnirnar, að í hverjum
kaupstað og kauptúni sjeu nauð-
synleg slökkvitæki ásamt þjálf-
uðu starfsliði, en það er ekki nóg,
án vatns verður eldur ekki slökkt
ur, a. m. k. ekki ef um nokkurn
eld að ráði og er að ræða. En það
er einmit vatns-spurnsmálið sem
hefir víða reynst erfitt viðfangs
og á það ekki hvað síst við hjer í
Reykjavík. Hjer hefir það þrá-
íaldlega komið fvrir að slökkvi-
Framh. á bls. 7.
—Víkverji skrifarr -------------
m DAGLEGA LÍFIISiU
Ruslið við þjóðvegina
ÞJÓÐVEGIRNIR eru smátt og
smátt að opnast, eftir veturinn
og fleiri og fleiri fara um þá í
ýmsum erindum, nauðsynlegum
og ónauðsynlegum einsog gengur.
En í hvaða erindum, sem menn
fara um þjóðvegi landsins hljóta
flestir vegfarendur að taka eftir
því fádæma rusli, sem hvarvetna
liggur meðfram vegum landsins
og þó mest nálægt bygðum ból-
um.
Sumstaðar eru bókstaflega sorp
haugar, þar sem öllu ægir sam-
an, ösku, matarleyfum, tómum
niðursuðudósum og þessháttar.
Eitt dæmi af mörgum
EITT DÆMI má nefna um sóða-
skapinn við þjóðvegina, ekki
vegna þess, að þar sje sjerstak-
lega sóðalegra en víða annarsstað
ar, heldur vegna þess að það er
nærtækt. Og lýsingin á aðkom-
unni til Keflavíkurbæjar á við
um mörg íslensk þorp og bæji.
Þegar ferðamaðurinn nálgast
Keflavík liggja gamlar ryðgaðar
járntunnur á víð og dreif, spýtna
brak, járnarusl, Hálfrifnir kofar,
eða hreysi, sem komin eru að
falli og geta ekki verið til neins
nýt.
Víffa er pottur brotinn
SEM SAGT, Keflavík er tekin af
handahófi, en því miður er
sömu söguna að sega þegar komið
er til höfuðstaðarins, þótt ekki
sje það alveg við bæjarmörkin.
í Árbæjarbrekkunni, austan
Elliðaár, er gryfja, sem fylt hefir
verið af úrgangsdrasli hverskon-
ar. Það leynir sjer ekki að þarna
hefir verið sorphaugur.
Og einsog til að undirstrika lög-
hlýðni íslendinga hefir verið sett
þarna skilti, sem á er letrað stór-
,um stqfum: , .
. „Újé'f er Mírtnað ao 1 kasta'
rusli“!
s isntdj t’í sJbð 86 tifxa uiaanohn
14 aut niuni/IuS liihut rmnH .uqqó
IMatvæli í prentpappír
MpÐ/,A,UKÍ(ý .ysg’sluparfyejsi
og frílistum hefir allmjög
ræst úr umbúðarpappírsskortin-
um, sem hjer ríkti lengst af vetr-
ar. En stundum veitist mönnum
erfitt að venja sig af ósið, sem
kominn er í tísku, þótt vanda-
lítið virðist vera að breyta til
batnaðar.
Matvælum er t. d. enn pakkað
inn í prentpappír og hvað sem
mönnum kann að þykja vænt um
blöðin sín og þeir vilji ekki fyrir
neitt án þeirra vera, þá er ekki
hægt að neita því, að varla er
hægt að búa sóðalegar um mat
en að búa um hann í gömlum dag-
blöðum.
Það kvað meira að segja vera
bannað í heilbrigðissamþykkt
bæjarins.
Ekki veitti af
STUNDUM ÞARF að halda sjer
stakar „vikur" hjer í bænum
bara til þess að framkvæma sjálf
sagða hluti. — í gær tók t. d.
götulögreglan rögg á sig og gætti
þess, að vegfarendur færu eftir
umferðarljósunum í miðbænura.
Og það var hreint ekki vanbörf
á, það varð að stöðva svo að segja
hvern einasta mann, nema þá,
sem voru svo heppnir, að þeir
komu fyrir tilviljun að grænu
ljósi er þeir æíluðu yfir umferðar
götu.
Sjaldan hefir það sjest jafn
greinilega og i gær hve fótgang-
andi fara lítið eftir umferðaregl-
unum.
Það veitti ekki af 52 „umferðar-
vikum“ á ári hverju.
Frjetíir af kríunni
KUNNINGJARNIR eru farnír
að grínast við mig um kríuna.
— Hvenær kemur hún segja þeir?
Þú hlýtur að hafa fengið einhverj
ar frjettir af henni. Og svo brosa
þessir gárungar í kampinn, rjett
einsog mjer sje einhver stríðni í
þýí að minster á khíuna,! •••.' n-i ■
En núi iþarfi ekki lerlgi að > bíða. ’
Hun á áðijkfflma TZ;'fnaí. Fyrsti
konnuriaihópurinnuEn'Siðán kera'
;Uf hútt fyfiri alvöíti i þann 14,, éf
búni bregðuri r«kkii vjainai ifiínuinJ
En það gerii’ Xuglinn sá sjaldan.