Morgunblaðið - 20.02.1952, Blaðsíða 2

MORGUISBLAÐIÐ
Miðvikudagur 20. febr. 1952 1

Eldhásdagur Siúdentafélagslns:
,,Hio pkvæðQ viohorf til Hisms er
kjftroi illrar- ii8iiIiiiifiiíítti4V
j
segir 'íéeras Ijajðmaiíiilss©!!
fenai Sn®rri lÍurliMii níifl í mélurmálinu!
1EINS OG skýrt var frá hér í
blaðinu í gær, þá efndi Stúdenta
félag Reykjavíkur til eldhúsdags
umræðna um menningarmál á
naánudagskvöldið. Umræður þess
nr fóru fram í Sjálfstæðishús-
inu og tóku þátt í þeim sem
frummælendur fimm þjóðkunn-
ir rithöfundar og menntamenn.
Komu þeir víða við í ræðum,
svo sem vænta mátti og drápu á
margt í menningarmálum þjóð-
arinnar, er þeim þótti ýmist til
•vanza eða þeir álitu að ætti verð-
ligt hrós skilið. Var það mjög
vel til fundið hjá Stúdentafélag-
inu að efna til slíkra allsherjar-
umræðna sem þessara um menn-
ingarmál þjóðarinnar, en þau
verða seint fullrædd, og kom það
-ekki hvað sízt fram á fundi þess-
nm, en þar var nær eingöngu
Tætt um stefnur og strauma í
Jjóðfist og öðrum bókmenntum,
•Og svo auðvitað um lífið og list-
ina ,yfirleitt. Það, sem talað var
á fúndí þessum var allt tekið á
stálþráð og mun útvarpshlust-
endura "gefinn kostur á að hlýða
Á ræðurnar einhvern tímann á
uæstunni. Sökum þess hve marg-
ir framsögumennirnir voru, var
Tæðutími hvers þeirra takmark-
Æður við 15 mín. og þeirra er
síðar kvöddu sér hijóðs við 10
Tnínútur.
Fyrstur frummælanda . talaði
Heudrik J. S. Ottóson. Hóf hann
*nál sitt á því að lýsa ánægju
Æinni yfir því, að dómþing þetta
i ménningarmálum skyldi háð,
oins og hann orðaði það, enda
-væri það ekki að ástæðulausu.
Hendrik vék síðan að því að
jnenn yrðu að gera sér ljósa grein
-fyrir, að þróun íslenzkrar tungu
virtist nú á vegamótum. Að
henni steðjaði hætta, er einkum
komi úr tveimur áttum ,og í
fyrst.a lagi innan frá. Sem dæmi
nm þaö tólc hann venju ýmissa
iSnadarmanna svo sem rakara og
.gestgiáfa/er auglýstu iðn sína á
•útlendum tungum, allsendis að
ósekju. í öðru lagi hefði fjarræn
•og annarleg stefna í ljóðeigerð
Jiumið hér land í seinni tíð, er
mjög horfði til hrörnunnar tung-
Tinni, — atómljóðin.
Það hefði einmitt verið ljóðlist-
in, sem haldið hefði tungunni
lireinni og ómengaðri allt frá því
að Snorri reit Heimskringlu, og
|>ví væii íslenzkri tungu hreinn
voði vís: ef klúðurljóð þau, er
•atorriljóð. nefndust næðu að rót-
íestast í íslenzkri Ijóðagerð. Síð-
an varpaði Hendrik fram þeirri
jEpurriingiJ,. hyort Egill mundi
hafa leyst höfuð sitt úr höndum
'Eiríks kqnungs, ef kveðið hefði
hann atomljóð sér til lífs og
lausnar. Svarið var neikvætt, og
cigi að heldur myndu menn á
borð við Sigfús Daðason hafa
kveðið niður Uppkastið frá 1908
með hvatningarljóðum sínum,
svo sém þeir Einar Benediktsson,
■Guðmundur Guðmundsson og
Þorsteinn Erlingsson. Hendrik
lauk raeðu sinni með því að
hvetja til herferðar gegn atom-
^ikáldunum, á sama hátt og land-
læknir hefði þegar farið herferð
á hendur geitum og lúsum meðal
þjóo'arinnar.
Ngestur talaði Ingitnar Jóns-
*o«. Hann kvaðst efast um það,
hvtirt menn gætu verið.sammála
um hvað væri merking (orða) en
Á því byggðist allur umræðu-
grundvöllur. Menningin getur
aidrei staðið í stað, sagði séra
Ingirnar, hún stígur og hnígur.
Kyrrstaða í menningarefnum
Tómas Guðmundsson.
væri sama og dauði. Þróunin í
þeim sökum virðist ganga í öld-
urn upp og niður, og þvi er eng-
in ástæða til þess að vera svo
mjög uggandi nú í dag. En samt
sem áður verða menn ávallt að
hafa opin augun fyrir öllu því,
sem horfir til menningarbóta og
vera á verði gegn því, er þar
fer miður. Um hnignun í menn-
ingarmálum væri helzt að ræða
á þrennan hátt. f fyrsta lagi
mætti tala um beina hnignun,
úrkynjun. í öðru lagi gæti
menningarframsóknin hægst svo
mjög að við beinni stöðvun lægi.
í þriðja lagi væri það svo þjóð-
ernisleg minnimáttarkennd er
kæmi mönnum til þess að sækj-
ast eftir ýmsum stefnum og fyr-
irbrigðum frá öðrum þjóðum,
sem enginn fengur væri að, en
hið heimafengna oftast nær öllu
betra. í dag þyrftum við íslend-
ingar helzt að gjalda varhug við
þessu síðastnefnda.
HEFUK HÁSKÓLINN
BRUGÐIST HLUTVERKI
SÍNU?
Grundvöllur sannrar þjóðmenn
ingar hlýtur að vera gagnger al-
þýðumenntun, hélt séra Ingimar
áfram. Það er menntunin ein,
sem getur dregið fram alla þá
hæfileika, sem í hverjum manni
búa í smáum eða ríkum mæli,
og því er nauðsynin svo mikil að
mennta hvern einasta einstakl-
ing, en láta sér ekki nægja að
eiga takmarkaðan hóp vísinda-
og fræðiiðkenda. í þessu sam-
bandi mætti drepa á það, hvort
Háskólinn hefði ekki að nokkru
Kristmann Guðmundsson
brugðist hlutverki sínu, dregizt
aftur úr í menningarmálunum.
Sú stofnun hefði reynt að vera
einskonar allsherjarvísindastofn- I
un í stað þess að vera fyrst og I
fremst kennsl.ustofnun.
Að lokum vék séra Ingimar að
atomskáldunum og fór um þau
og þeirra list hörðum orðum. Hún
væri innflutt, annarleg stefna, er
horfði til spillingar í íslenzkri
ljóðagerð og ætti ekki hljóm-
grunn meðal þjóðarinnar. Sem
dæmi um óhæfu þessa vildi hapn
taka kvæðisnefnu eina, er hann
hefði lagt mikið á sig að læra
utanbókar, þótt venjuleg ljóð
lærði hann fyrirhafnarlaust með
öllu. Það var svona:
Ó, þú, sem veldur hvorki önd
né æði,
en eigrar milli svefns og vöku.
Svona, upp með þig!
Það er glas.
Þetta var margendurtekið og
náði yfir heila síðu í bókinni.
Er hægt að bera þetta saman við
fögur íslenzk kvæði, t. d. Ég bið
að heilsa? spurði hann að lok-
um.
Þá tók Jóhannes úr Kötlum til
til máls. Kvað hann enga hættu
stafa af hinni nýju stefnu í ljóða-
gerð, er hinir fyrri ræðumenn
hefðu atyrt svo mjög. Miklu
fremur mætti nefna ræður á borð
við þær, sem séra Ingimar hefði
hér verið að enda við að flytja
menningarhættu. Listina hvað
hann vera árangur ítrustu per-
sónueflingar í þágu samfélags-
ins. Listamaðurinn yrði að vera
auðmjúk.ur þjónn allrar nýsköp-
unar. Innsta þrá hverrar mann-
eskju væri listsköpun, listnautn.
Borgaralega list kvað Jóhann-
es miða helzt. að því að kveða
bölmóð hrörnunarinnar inn í
naflann á sjálfum sér (Sic.), en
í kommúnisku þjóðfélagi hefði
listamaðurinn fyrst og fremst á-
byrgð gagnvart flokknum og
hagsmunum hans, er hann yrði
að túlka. Þannig væri í rau,n-
inni ekkert við að at athuga, þótt
rússnesk tónskáld hefðu verið
atyrt af stjórnvöldunum fyrir ó-
kommúnisk tónverk, — frelsi
þeirra væri fólgið í því að þjóna
flokknum á sem víðtækastan
hátt.
Síðan ræddi hann góða stund
um barnakúgun í Egyptalandi,
stríð og manndráp og átta stunda
vinnudag og endaði mál sitt á
hugleiðingum um tilveruna al-
mennt, sem hann kvaðst alls ekki
botna neitt í.
Næstur talaði Kristmann Guð-
mundsson. Hann lagði ríka á-
herzlu á hvern þátt bókmennt-
irnar hefðu átt í viðhaldi og vexti
menningarinnar hér á landi og
sagði að ,,án bókmennta væri
hér engin menning“. Markmið
lista og bókmennta væri að sýna
manninum sjálfan sig í spegli
fegurðarinnar. Því markmiði
væri göfugt að þjóna. í engu
landi heims hefðu skáldin feng-
ið meiri og betri viðurkenningu
en einmitt hérlendis, allt frá
alda öðli. Þjóðin hefði öll kunn-
að kvæði þeirra. En jafnframt
hefðu þau óvíða átt erfiðara upp-
dráttar sökum skorts á veraldar-
gæðum. Ef við hefðum aldrei
eignast Ijóð og list, þá væri ég
sannfærður um, að við gengj-
um á fjórum fótum og bauluðum
eins og tuddar. Astarrómantíkina
hefðu skáldin ein skapað, og ef
satt væri að hún væri nú að
Framh. á bls. 8
Valur Gústafsson sem bankaráðsformaður og Ólaíur Thordar-
sen sem bankastjórinn.
Leikkvöld Nenniaskclans 1952: j
LEIKSÝNINGAR menntaskóla-
nemenda njóta orðið mikilla vin-
sælda meðal almennings hér í
báe. í hvert sinn er þær fara fram,
:er Iðnó gamla þéttskipuð ahorf-
lendum, ungum og gömlum, sem
skemmta sér konunglega og láta
óspart í ljós ánægju sína með
hlátrasköllum og dynjandi lófa-
taki. Er það og að vonum, því að
ofast eru leiksýningar þessar
furðuvel úr garði gerðar, betur
miklu en búast mætti við, þar eð
margt hlýtur að vera af vanefn-
um gert og hinir ungu leikendur
eru allajafnan viðvaningar á leik-
sviði. Mikið hefur það þó bætt úr
skák að leiksýningar þessar hafa
átt góðan hauk í horni þar sem er
Leikfélag Reykjavíkur, sem jafn-
an hefur verið boðið og búið íil
að lána búninga og annað sem
með hefur þurft, og auk þess
hafa leikendurnir oftast notið
góðrar leikstjórnar hinna færustu
manna.
Að þessu sinni sýnir ,,Leik-
kvöld Menntaskólans“ gamanleik
inn „Æskan viS stýrið“ eftir
Hubert Griffith, í þýðingu Sverr-
is Thoroddsens. Fór frumsýning
fram í Iðnó í fyrrakvöld fyrir
fullu húsi áhorfenda er tóku leikn
um afbragðsvel. Er leikritið bráð-
skemmtilegt og ágætlega samið,
og hefur það fram yfir marga
slíka gamanleiki, að undir gásk-
anum skín í heilbrigða ádeilu
höfundarins á vissar manngerðir
og þjóðfélagsmein.
Þeir leikararnir, Baldvin Hall-
dórsson og Klemens Jónsson hafa
sett leikinn á svið og haft leik-
stjórnina á hendi. Hafa þeir unn-
ið þar ágætt starf. Staðsetningar
allar eru eðlilegar, hraði leiksins
góður, og gerfi þau sem þeir hafa
valið persónunum er í ágætu
samræmi við hlutverk þeirra í
‘leiknum. Yfirleitt ér heildarsvip-
ur sýningarinnar betri en ég hef
áður séð á, leiksýningum mennta-
skólanemenda.
Aðalhlutverk leiksins, Randolph
Warrender, leikur Erlingur Gísla
son. Fer hann einkar vel með það.
í fyrstu gætti hjá honum nokkurs
'leikhrolls, en hann losnaði fljót-
lega við þann kvilla og eftir það
varð leikur hans æ betri eftir því
sem á. leið og beztur í síðasta
þætti.
Valur Gústafsson, leikur banka
ráðsformann Lundúnabanka,
gamlan fausk og ellisljóan. Val-
ur er Reykvíkingum að góðu
kunnur fyrir ágætan leik hans í
hlutverki eins af sonum Day-
hjónanna í ,,Pabba“ en þó einkum
í hlutverki Karls í ævintýraleikn
um ,,Snædrottningin“ sem Þjóð-
leikhúsið sýndi í fyrra. Hlutverk
bankaráðsformannsins er all-
vandasamt, en Valur leysti það
prýðisvel af hendi. Gerfi hans
vár ágætt, látbragð allt í sam-
ræmi við persónuna og leikurinn
allur hinn öruggasti.
Fitch bankafulltrúa leikur
Steinn Steinsson. Er það einnig
allmikið hlutverk. Leysir Steinn
það vel af hendi. Svipbrigði hans
og hreyfingar eru í ágætu. sam-
ræmi við persónuna og gerfið
eftir því.
Ingibjörg Jónsdóttir leikur
Dortíthy Wilson, vélritara og fer
laglega með það hlutverk.,
Ponsonby, aðalbankastjóra leikur
Ólafur Thordersen af góðrS
kímni og hið sama má segja ura
Guðjón Sigurkarlsson sem leikuri
Farley lávarð, aldurhniginn heið-
ursmann, óstyrkan í gangi og
titrandi á höndum. Önnu dóttur
bankaráðsformannsins leikur SóS
veig Thorarensen, fjörlega og eðl3
lega. Gylíi Guðmundsson leikur
William, dyravörð í Lundúna-
bankanum og HaraJdur Sigurðar
son gamlan mann, sem kemur.
mjög við sögu síðast í leiknum,
Gerfi Gylfa er sérstaklega gott og
hann fer mjög laglega með þettai
litla hlutverk. Þeir Skúli og Odd-
ur Thorarensen og Björgvin Guffl
miuidsson fara allir með smá-i
hlu.tverk og gera þeim góð sk.il
Sumum leikenda hætti við aðS
tala fullhratt og ógreinilega, svd
að leikhúsgestir misstu af þv3
sem sagt var. Vonandi stenduij
það til bóta.
Leiktjöld Magnúsar Pálssonar
eru smekkleg og skemmtileg og
sýna, þó að þau séu ekki marg-
brotin, að Magnús er hugkvæmur*
og snjall í sinni grein.
Þýðing Sverris Thoroddsens a
leikritinu er góð, á smekkiegu oí3
lipru máli.
Að leikslokum voru leikendud
og leikstjórar kallaðir fram hvað
eftir annað og ákaft hylltir aS
leikhúsgestum.
Þessi leiksýning menntaskóla-i
nemenda er til sóma öllum sem
að henni standa. Er þess að
vænta að hún verði vel sótt, þvi
að hún er vissulega þess virði,
leikritið skemmtilegt og vel sett a
sýið og leikur unga fólksina
.óvenju góður.
Signrðar Grímsson. I
------------------ i
Aðalfundur vörubíl-
sljóra í Hafnarfirði !
FÉLAG vörubílstjóra í Hafnar-i
firði hélt aðalfund 17. febrúar s.l.
Formaður gaf skýrslu um árs-
starfið og gjaldkeri las upp reikni
inga þess, og voru þeir samþykkÉ
ir.
í stjórn voru kosnir þeir: Guðn3
V. Björnsson form., Kristján
Benediktsson ritari, Gísli Guð-
mundsson, Hverfisgötu 6, gjald-.
keri, Jón Magnússon varaform.,
Jón M. Guðmundsson meðstjórn-
andi, Jóhann Vilhjálmsson og
Gísli Guðmundsson, Hverfisgötu
17, til vara.
Þorsteinn Auðunsson, sem ver-
ið hefir formaður s.l. 5 ár, baðsí
eindregið undan endurkosningu.
Þökkuðu fundarmenn honum ve3
unnin störf í þágu félagsins. _J