Morgunblaðið - 28.12.1952, Blaðsíða 7

Sunnudagur 28. des. 1052
MORGUTSBLÁÐIÐ
7
Sr. BenjamÍEi Kristpnsson
A H
Í>EGAR lambið lauk upp sjö-
unda innsiglinu, varð þögn á
himni hér um bil hálfa. dund.
Það er undurfögur m.ymi. sem
brugðið er upp í bycjo.n. 8. kap.
Opinberunarbókarinnar; á&xr en
skelfing refsidónaamia dynur yf-
ír jörðina. Fyrst eru þaS engl-
arnir sjö með bá&únjimaæ;, sem
reiðubúnar eru að framkviema
dóma guðs. Því nsest engíilinn,
sem nemur staðar víéE altarið
með hið gullna gióðarker. Og
loks fórnarreykurinni, sem stígur
upp af reykelsinu í bondurrs. eng-
ilsihs frammi fyrir augKts guðs,
blandaður bænum nintoa beiiögu.
En það, sem gæðir þó myndina
fyrst og frémst áhrifemaetti, er
þögnin á himnl, sem varír hálfa
Stund meðan Drottrnti aiisherjar
virðir fyrir sér fómir manuarma
ög hlustar á bænir þeérra.
' Þessi þögn á himni betír verið
ýmislega túlkuð af sitskýrend-
um Nýja testamentisins-, encta er
oft dálítið örðugt aff á.tta sig á
með vissu, hvað staært af tákn-
máli Op. hefir átt rS merkja.
Líklegast er þó í þessu fálli, að
þögnin eigi að tákna hlh hinnar
guðlegu miskunnar. áður en hún
kveður upp refsidómania yfir hin
um óguðlegu. Er þeim gefinn
frestur til að snúast aður en
heimsiokín dynja yfis. ;
Ekki er það ætíun, mín að
ræða það mál frekar hér, heldur
vildi ég segja fáeín ovð om þögn-
ina á himni og hávaífeim á jörðu,
mál, sem alla varðstr. snertir
þeirra tímanlegu og eihfvi sálu-
hjálp, og hefir áhrif á
andlega og Iíkam’iega heilsu
þeirra.
ÖSKRID Á JÖR»fl
Kynshið nútímanr vi-rðíst vera
hætt að meta þögntJMs. Sesmilega
mundi henni því dauðfesðast i því
himnaríki, þar sero þtign varaði
hálfa stund, og sækjat ucm farar-
leyfi til jarðar á ný. Dndarlega
margir eru nú roeð þvi, marki
brenndir að vilja hafa sem allra
mestan skarkala í kráag um sig.
Og tækifærum til þs'ss fer ótt
fjöigandi, Fylgir ýmistegri tækni
nútímans gnýr og- bávaði, og
kveður þvi meir að þessu sem
byftPðin færist samajt
Áður fyrr, meðan meirv hluti
þjóðarinnar bjó í sveitum,
þekktu menn aff mmnsta kosti
hina unaðslegu kyrvff kvöMsins
og næturinnar. En ef feomlð er í
stórborgir, þar sero meirí bíuti
mannkyns er nú samarn bjappað- 1
á tiltölulega lítil svæði.. er þess-
ari blessun naumast lertgw til að
dreifa. Alian sólaFhriragínn er ys
af umferð eða skemmtanalífi
þessara staða. Frið«rirtn er stöð-
ugt rofinn af dynjandi erli stór-
borgarinnar, þó aff eitthvað dragi
úr þessu á nóttinni, ra begar da,r
urinn hefst, sfceilur bylgja
glaumsins vfir eirts og þrumu-
gnýr. Það öskrar og hvin í öí'urr
mögulegum farartæfejum, jörðin
s1_elfur o1 ’oftið tit-ar af hávaðs
í fyrstu virðist oss þessá glaumur
nærri óbærilepur. Rn brátt dofna
evrun fvrir hrnmm, unz. þau
hætta að heyra. Sámt verkar
þetta tætings’ega á vitMmdína.
Annars er það atvey furðulevl
hvað menn geta þoríaff mikið
þessu tagi. Og stmúv vírffast ver?
s',7o sólgnir í hávaffaim, að b°’
fá a’drei nóg af tnr.um. Þeír
onna alls hugar fegnir hveria þ;
flóðgátt, sem fiutt eetu7- bein"
skarkala í einhvexri raynd, og
hjálpartæki af þerrri tegund err
nú.orðin paörg, 'Vfiff bþþtiro nú ti1
dæmis útvarpið, (þejspap, enda-
lauéa hljóðabelff,' **)»,,, rnargh
láta hvína yfú^sfetöSqtífWíh bgí-þr
tíma. Sjálísagt er úissspiff,'.n>pnr
mgactæki isé það nottið i þóhi .pr
með einhverju vitþiuEn vjðgpt
hvar er það orðim píága á heím-
ilunum. Það er látiff ganga sýknt
ÖSKRIÐ A JÖRÐIISMSII
og heilagt og með þessu móti
getur það flutt býsn af hávaða,
ef aldrei er skrúfað fyrrir og farið
í útlendar stöðvar, þegar hina
innlendu þrýtur. Mörg heimili
hafa svo glymskratta til að sétja
af stað. þegar ekki fæst hljóð úr
útvarpinu. Það er eins og glaum-
urinn sé orðinn að sáluhjálpar-
atriði og rnönnum verði hverft
við, ef einhverntíma verður hlé á
arginu.
Nú skyidum vér hugsa, að það
fólk -væri sérstaklega söngvið,
gresn
sem hávaðann elskar, eða það
hungraði og þyrsti eftir andleg-
um fróðieik og vísindum. Þv; fer
fiarri að svo sé. Sést þetta af því.
að sjalaan er hlustað nema með
öðru eyranu eftir því, sem fram
fer, og notast mönnum því lítt
erindi, ræður eða annað, sem út-
varpið flytur. Menn tala saman
eða kallast á, þó að þeir heyri
varla til sjálfs sín, ganga út og
inn, skella hurðum, skrölta í
saumavéium og hafa jafnvel til-
burði til að lesa eða skrifa, með-
an einhver þulur romsar stríðs-
fregnir frá Kóreu eða grenjar
auglýsíngar frá verzlunum í
Reykjavík út yfir alla lands-
byggðina.
Enginn man neitt af þessu
stundinni lengur. Svo koma
Passíusároarnir og glæpasögur á
eftir. En saman við þetta er
hrært alls konar hljómlist, sem
að jafnaði þykir þvi betri, sem
hun er grófari og ruddalegri. —
Hir.n hijómstríði jass með trumb-
um, hlemmum og saxófónum,
þar sem málmskellum og glamri
úr tréhömrum er blandað sam-
an við hjáióma væl einhven-a fá-
bjánalegra farandsörarvara, það
er hávaðinn sem undra margír
sækjast nú hvað mest eftir og
verða aldrei þreyttir á.
HVAD MUNDI
SKAPARINN HUGSA?
Setjum nú svo, að þegar engillinn
ber fr’óðarkerið fram fvrir drott-
in aldanna, þar sem bænir mann-
anna barna stíga upp fyrir auglit
hans, þá sé þögn himnanna
skyndilega rofin og að eyrum
drottins berist þetta heimsku-
lega jarmandi glamur jassins eins
og hann er leikinn á öllum
byggðum bólum jarðarinnar.
Hvað mundi þá almáttugur guð
hugsa í hjarta sínu? Mundi hann
ekki snyrja erkiengilinn á þessa
íeið: Hvernig stendur á þessu
kynlega öskri? Um hvað eru þsss
ir menn að biðia? Hvað hugsa
þeir og hvað vilja þeir? Og aft-
ur mundi Drottinn Ijúka upp
munni sinum. þegar hann væri
búinn að skrúfa fyrir útvarpið
frá jörðinni og segja: Mér leiðist
bessi nauðaómerkilegi hávaði,
sem gersneyddur er allri fegurð
og allri hugsun og viti. Væru
þetta hrinur villiasnans úti í
^kóginum, knmr geitarinnar eða,
ýlfur apakattanna, sem ólmast í
trjánum, gæti ég látið mér það
vel líka. En ég hefi vanþóknunj
á því, að maðurinn, sem ég skap-
aði einu sinni í minni mvnd,
fari að herma eftir skynlausum
.sfcepn^ur^ í„í^«inp^, 1%^ Ííaía
.mfePWÞÍfi
ég Sú4;i ÞW?u(,#MövMýí
komnij,,^-. þþifíjejgþip
þppsk<),,.átð.|1þör4nVfpn>ia aðýsijiúá
afýpr; tiþ^jijlirri^n^^kjiipngir. jEn.p
eru nóg verkefm við að fást sem
mannsæmilegri eru á sviði vits-
muna og 'lista. Vísindaleg efni
bíða þúsundum saman úrlausn-
ar. Enn er eftir að skapa ógrynni
af yndislegum tónsmíðum, dá-
fögrum höggmyndum og and-
ríkum Ijóðum. Byggingarlist og
nvers konar mannleg viðfangs-
efni bíða eftir hugviti, feguiðar-
smekk og listagáfu, sem aðeins
verður þjálíuð og aukin með
yví að sækja á brattann: hugsa
betur og gaumgæfa lögmál feg-
mðar og snilli.
Hvers vegna uppgefast þá min-
r menn á miðri leið, hi'apa niður
i láglendið og fara að spangóla
neð dýrum merkurinnar, er ég
jó eitt sinn setti þá að höfð-
ngjum yfír?
Ekki væri það að undra, þótt
skaparann setti hljóðan hálfa
úund og hann dræpi höfði í
feld meðan hann væri að ihuga
þá andlegu og menningarlegu
afturför, sem orðin er á þessari
öld hraðans, hávaðans og tækn-
mnar. Og vel gæti honum dottið
það í hug, hvort ekki bæri nú
brýna nauðsyn til að hrista jarð-
arskrokkinn svolítið til, og fram-
kvæma með því gagngerða hreins
un eins og smáguðirnir í Austur-
Evrópu gera í sinni sveit.
En af því að himnafaðirinn er
seinþreyttur til vandræða og veit
sem er, að mennirnir hafa nóg ráð
með að vera hvers annars böðl-
ar og círepa hvern annan, þá
hallar hann sér aftur á skákinni,
dregur feldinn yfir höfuð og bíð-
ur átekta, því að honum leiðist
líka guðirnir eystra.
HVAÐ HEFUR GERZT?
Það, sem raunverulega hefir
gerzt er þetta, að mennirnir hafa
týnt sálunum úr sjálfum sér og
eru ekki búnir að finna þær aft-
ur. Fram til síðustu tíma vissu
þeir, að þeir voru skapaðir í guðs
mynd og með lifandi sál, sem
greindi þá frá öðrum dýrum merk
urinnar. Höfðu þeir talsverðar
mætur á sálinni og vissu að
minnsta kosti vel hvar þeir
geymdu hana. Því að á hverjum
sunnudegi tóku þeir hana fram
og burstuðu rækilega af henni
rykið. Nú gleymist sáiin u.pp á
hillu og rykíellur, meðan menn
hlusta á öskrið eða taka sjálfir
þátt í því.
Meðan Hitler sálugi hét og var
mátti stundum heyra furðulegt
útvarp frá Þýzkalandi. Þetta á-
trúnaðargoð fjöldans talaði ekki
heldur öskraði. Og þegar hann
hafði öskrað nokkrar setningar,
öskraði múgurinn. Hið sanna á
sér stað um alla lýðæsingamenn.
Þeir eru hættir að tala, heldur
öskra þeir, og í sama hlutfalli
sem hávaðinn eykst, minnkar
hugsun og vit. Þetta kann að
hafa einhver áhrif á múg, sem
horfir á tilburði ræðumanns. En
þegar hlustað er á þáð gegn um
útvarp verkar það blátt áfram
spaugilega. Hinn móðursýkis-
kenndi hávaði er ávallt þvi meiri
sem málefnin eru verri, enda er
hávaðanum og gífuryrðunum ætl
að að breiða yfir röksemdaskort-
inn, og því trej'st, að sú kyn-
slóð, sem hávaðann elskar, hlusti
aðeins á glauminn, en láti sig
engu varða, hvað sagt er.
Við því má búast, að sú kyn-
slóð, sem alin er upp við jassinn
gíni mest við því skrumi, sem
einkum er fólgið í illyrðum og
upphrópunum, því að þettá er í
sLl 1 hvað við ánii^ð1 o^’1 höfðár
hyort tveggíá ’'til .nínfiíá .vé'fstú
hyata. 'Ýfiríeitt ler þa'S ‘ji^f túl4|Jt,
er meþn l^ta ek'éí'léngúr'stjót-n-
ást áf 'skxnsarþlegfi.' húgsun Óg
viti. En þett'a leiðfr af því, er
Frh. á næsta dálki.
SKAK
Eftir ARNA SNÆVARR og B.4LDUR MÖLLER
UM þessar mundir mun standa
yfir skákmeistaramót Rússlands.
Mun þar verða mjög hörð bar-
átta, ef að vanda lætur, þar eð
Rússar eiga fjölmarga skæðustu
skákmenn veraldar meðal skák-
meistara sinna, svo sem vænta
má hjá slíkri stórþjóð, en þátt-
takendur i undirbúingskeppnum
að meistaramótinu fjölmargir og
baráttan mjög hörð, þar sem að-
eins 16 komast í úrslit (auk Rúss
landsmeistarans eistlenzka, Paul
Keres, og heimsmeistarans
Michael Botvinnik, sem eru und-
anþegnir þátttöku í undanrásun-
um.) Er og jafnan svo að margir
heimsþekktir meistarar og stór-
meistarar komast ekki í úrslita-
kepnina. Þannig varð og í ár
í síðustu undanrásunum snemma
sumars. (Þær voru haldnar í
Leningrad, Riga, Minsk og
Sotchi). Meðal þeirra sem ekki
komust i úrslitin má telja Flohr,
Bondasevsky, Lilienthal, Ragosin
' Lovenfisch og Auerbach. (Hinn
| s'ðastnefndi náði hins vegar
einu af efstu sætunum í skák-
j meistaramótinu í Saltsjöbaden
! hjá Stokkhólmi á þcssu hausti,
og teflir því um áskorunarrétt á
heimsmeistarann á næsta ári,
þótt hann kæmist ekki í úrslita-
keppni um skákmeistaratiti)
heimalands síns). Yngstur þeirra
sem í úrslitin komust var Alex-
ander Nikitin, sonur embættis-
manns í Moskva. Hann er aðeins
17 ára og er hann yngsti skák-
meistari Rússlands (jafngamall
Friðriki Ólafssyni, skákmeistara
íslands). Hér fer á eítir ein skák
Nikitins úr síðustu undanrásun-
um. Er hún tefld í Riga, við Eist-
lendinginn Nej, sem einnig er
kornungur, og einn efnilegasti
skákmeistari Eistlendinga.
Skák :tr. 18.
Hvítt: Nikitin
Svart: Nej
Sikileyjavörn.
21. Rc3—(15
22. e4xRd5
23. Bg2—e4
24. Dd.l—f3
RbSxRdS
Be6—c8
Dc7—c4
f"—fo
Svartur a engar varnir gegn
sókn á g-Iínunni, reynir peðfórn
sem litið stoðar.
25. Df3—g3f
26. Be4xf5
27. KflxBí'5
28. Bel—h6
Kg8—h8
Bc8xBf5
Ha8—c8
Dc4xc2
Hvitur íinnur mjög einfalda
vinningsleið. Einnig var mögu-
legt Bg5!
29. Dg2xDc-2
30- Hal—fl
31. Eth6—g"f
32. Hfl—gl
33. Bg7—f8t
Kc8xDc2
Re8—«7
Kh8—g8
h7—h6
gefst upp
Hvítur vínnur mann og á auk
þess mátsókn.
Nú hvílurn við okkur eftir allt
erfiðið á einni léttri
★
SKÁKÞRAUT
H. W-eenink 1919
.rJ ' J
1, 11 % ^ :M,í
1ÉH.., ití,:, .Á®
i m ,..v
,r.i :M
: íp
- ■' /Á 81 J
Mát í 2. leik.
Heliderifpfa eí riÞ
1. e2—e4
2. Rgl—f3
3. ö2—<14
4. Rf3xd4
5. Rbl—c3
c<—ca
dt—á8
clx'ít
Rg 8—f6
a“—a6
Hér skilur leiðir. Algengust hef-
ir verið á undanförnum tveim
áratucum ,.drekp“-vö7'nin, sem
byggist á g6 og síðan Bg7, en nú
allra siðustu árin hefir aftur auk-
ist að tefid séu ýms afbrigði varn
arinnar með d6, e6 og a6 leikj-
unum; hægfara leið sem svartur
einnig fer afbrigðilega (með því
að leika Rd7 í stað Rc6). Vand-
ðfarið, en ails 'erð. ekki fráleit
6. f2—f4 Rb8—d"
7. Bfl—e2 e-7—e6
8. 0—0 Bf8—e7
9. Kgl—hl DdS—c7
]n. —n 6—0
11. g2—g4 Bfsi—ag
12. srí—g5 KfS—e8
13. Bf?—«-2 Rd7—b6
?að revnist of bægfara að
að ">á gagnsókn á mið-
borðinu með þessum hætti, e. t.
v. mátti revna Rc5 og síðan b5
1* f5 e6—e5
15. Rd4—e2 Bc8—d7
Nú korh til greina að leika Bf8
eða f7—f6 tii þess að hindra 17.
leik hvíts.
1«. a?_a4
17. «5—f6!
18. g5xf6
jd. Pe‘»_«3
20. Rg3—h5
a6—ii.í
g7xf6
Be7xf8
Bd7—e6
Ef6_e7
Ff t. v. mátti revna Bg7, en
staðan er mjög erfið.
''"'í'i-h.'hfifyrra tíálki.
‘tirefin1 niejjta: ^áð t.V|ÚÖf'.'á áhdahn bg
gieyins; þýí M h4íiH:Vé tðýÞá'éru
merin1 óSaÍja xofi&ify ‘ a! knérf1 fýi'Ir
’pyi'inu ' 'ui;1.. Ópjhtfcuhfe'rVótöMl,
bg. þá^úregúf jsa a‘. húSinhÍýéms
'ok ÞörgEÍrsiióla," ut í Tun ,'yztu
myrkur.
FELAGSBÆK UR Menningar- og
íræðslusambands alþýðu fyrir
I þetta ár koraa út í dag. Fyrstu
t.ær félagsbækurnar eru heild-
arútgáfa af ritum Gests Pálssoft-
ar, sögur hans, Ijóð og fyrirlestr-
ar. Er heildarútgáfan í tveimur
bmáum, samtals um 30 arkir áít
síærð og hefur Tómas Guðmunds
son skáld séð um útgáfuna.
I Önnur íélagsbókin er Fóikið í
landinu, en fyrsta bindi, þessarar
vinsælu bókar kom út í fyrra og
varð metsölubék það ár. Riístjórn
þessa bindic eins og þess fyrra
hefur Vilhj. S. Vilhjálmsson rit-
höfundur haft með höndum. X
þessu bindi kennir margra grasa.
Þar eru viðtöi við Valgerði Þórð-
ardóttur, íyrrverandi húsfreyju 4
Kolviðarhóii, Bjargeyju Pétura-
dótt.ur, fyrrverandi húsfreyju á
Hornströndum, Baldvin Einars-
son aktýgjasmið, Björn Pálssoö,
björgunarflugmann, Stein Doírá
ættfræðing, Kristján Kristjans-
son, hafnsögumann á ísafirfei,
Eirík Bjarnason stórkaupmann,
Finn Jónatansson, handarvana
bónda, Guðmund Sigurðssor,
bónda að Lögbergi, Þórð Bene-
diktsson, framkvæmdastjóra, Jén
Árnason, stjörnuspámann, Pétur
Sigurgeirsson, sem lengi dvaldiiít
í Kanada, Kristján Hjaltason,
verkamann. Sigurð H. Þorsteins-
son, einn elzta búfræðing lands-
ins og Pál Þorsteinsson, bónaa.
Þá íylgir og bókunum tímarst
MFA Menn .og menntir, en ritstj.
þtss er Tómas Guðmundsson,
skáld._________
Nl! u f
I
LONDON, 27. des. — Þykk þoka
£töðvaði..aóa umferð í inikluíp
feS.uts4'M/SrEhglands L4ag. Vflr
-þokhjai isiuihaáíaðar ,-enit, ,t dimmgíi
en sú.íafaBftíSögur. f&Urrör&iftsF
rriánuið^þ ,, í>‘ tkgvel ■ J ^iuðust
þgj s;ýo ‘ úr aue-
.V“H. , váröa- elík*
ekið. DimrnuSt var þokað' 'hjá
Ipswich og Liverpool.