Morgunblaðið - 06.02.1954, Side 7

Laugardagur 6. febrúar 1954
MORGUISBLAÐib)
7
Sótti móti straumi, er
oðrir hurfu úr ufskekktri byggf
TIL útnorðurs blasir úthafið
við svo langt sem augað eygir,
grátt og kuldalegt, en stynjandi
hylgjubakkar hefjast og siga upp
að landi.
Skálavík ytri við mynni ísa-
fjarðardjúps liggur opin fyrir
hoiskeflum Atlantshafsins og
brimið málar strandlengjuna
löðurhvíta. Sitt hvoru megin eru
<dökkir sæbrattir klettar, himinhá
•fjöll. að vestan er Öskubakur,
upphaf Galtar, sem er eitt af
tignarlegustu fjöllum Vestfjarða.
Að norðan er Stigahliðin einnig
snarbrött. Bæði að vestan og
norðan er óslitin fjalla og kletta-
röð og í botni víkurinnar rís f jall-
ið Deild, einnig tignarlegt. Norð-
an við það er dalskorningur, sem
gengur upp að Skálavíkurheiði,
nærri 400 metrar á hæð, en um
hana liggur leiðin til Bolungar-
víkur.
3 KLST GANGA YFIR
SKÁLAVÍKURHEIÐI
Á gamlársdag kom Jónas Hall-
dórsson bóndi á Minni Bakka í
Skálavik ásamt konu sinni gang-
andi yfir heiðina til Bolungavík-
ur. Það var þriggja klst. ganga,
til þess að hitta vini og ætt-
ingja í Bolungarvík, vera á ára-
mótaskemmtun í félagsheimili
Bolvíkinga og fara til kirkju á
Hóli á nýársdag.
ÁÐUR FJÖLBÝLI Á MÖRGUM
JÖRÐUM
Ég spurði Jónas um lifnaðar-
hætti manna í Skálavík og hóf
hann mál sitt á þessa leið:
— Skálavík má muna sinn fífil
fegri. Áður bjó þar margmenni.
Voru þar nokkrir bæir og fjöl-
býli á þeim öllum eða flestum,
gjarnan fjórbýli, því að ættum
fjölgar. Eru sögusagnir af því,
að sumum þætti ærið þröngt um
sig og urðu af nokkrar deilur.
GOTT SAUÐFJÁRLAND
Þótt víkin sé ekki stór, er undir
lendi nokkuð og grasgefið mjög.
Er Skálavík því alitaf góð til fjár
beitar. Og áður fyrr var sjórinn
stundaður af miklu kappi. Mönn-
uðu menn báta sína út í félagi
og voru róðrar stundaðir allt árið
en mest þó síðari hluta vetrar
Og á vorin. Söltuðu menn fiskinn
og hertu og þótti fiskur hertur
í Skálavík góð vara.
— Róið þið enn til fiskjar frá
Skálavík?
— Nei, ekki að heitið geti. Við
höfum skektu, sem við förum
á að sumarlagi til að draga fisk
í soðið og e. t. v. dálítið, sem
við geymum til vetrarins. Enda
hefur sjósókn frá Skálavík aldrei
verið neinn barnaleikur. Stutt
er á góð mið, en víkin liggur
fyrir opnu hafi og ekkert var
fyrir hafáttum, en brimasamt
mjög við ströndina. Enda eru
þess mörg dæmi að Skálvíkingar
urðu að hverfa frá lendingu og
leita til hafnar í Bolungarvik eða
Súgandafirði.
IJnir nú hag sínum vel í I
og íæknin rýfur einangrun
Samfal við Jónas Halldórsson,
bónda á Minni-Bakka.
síðar átti eftir að skjóta upp
kollinum, eins og ég vík að síðar.
Strax eftir fermingu fór ég
að stunda sjóinn, fyrst upp ó það
að lögð var fyrir mig lóð og fékk
ég það, sem á hana fiskaðist.
Síðan upp á hálfan hlut úr afla
og loks upp á heilan hlut, sem
fullgildur háseti. Oftast reri ég á
bátum frá Bolungarvík, var á síld
veiðum á sumrin, ýmist reknetum
eða snurpinót. Líkaði mér sjó-
mannsstarfið vel og vildi helzt
ekkert verk á landi vinna og
sízt í sveit. Ég átti að heita for-
maður um 5 eða 6 ára skeið á
Ölvel1, er Bjarni Eiríksson gerði
út.
1937 giftist ég Sigríði
Magnúsdóttur úr Bolungar-
vík. Keyptum við hjón-
in okkur hús í Rolungarvík
og stofnuðum heimili. Þá fór
hugurinn að dofna við sjóinn
og litla frækornið, sem ég áð-
ur gat um fór að skjóta upp
kollinum. Mig langaði til að
fara að búa og umgangast
skepnurnar, sérstaklega féð.
Konan samþykkti þetta. Lét-
um við ekki sitja við orðin
tóm, heldur keyptum jörðina
Minnibakka í Skálavík og
fluttum þangað vorið 1942.
FRUMBÝLINGSÁRIN
Það hlýtur að hafa verið erfitt
fyrir þig svo lítt vanan sveita-
störfum að hefja búskap?
— Já, vissulega voru það mikil
viðbrigði í störfum sem nú biðu
mín, þar sem ég hafði eingöngu
verið á sjó. En um það þýddi
ekki að eyða orðum. Nú var bára
að taka til starfa. Bærinn var
niðurníddur og að mörgu þurfti
að hlúa. Fyrstu búskaparárin
voru erfið, ég flestu óvanur,
börnin ung og varð ég heylaus
fyrsta vorið, en síðan hefur slíkt
aldrei komið fyrir mig.
— En þú hefur þraukað af erf-
iðleika frumbýlingsáranna.
— Oft datt mér í hug, að
leggja árar í bát og hætta. En
ég vildi ekki gefast upp, með
fram af því, að margir höfðu
spáð því, þegar ég byrjaði bú-
skapinn, að varla yrði ég lengi.
Svo fór nú að horfa betur um
búskapinn, skepnunum hjá
okkur fjöigaði og aðdrættir að
batna.
— Hvað búa nú margir í Skála-
vík.
— Samtals mun það vera eitt-
hvað um eða yfir 20 manns. —
Þetta eru 3 býli: Breiðaból, þar
Jónas Halldórsson, bóndi í
Skálavík.
sem Kristján Guðbjartsson býr,
Meiribakki, bóndi Páll Pálsson og
Minnibakki, þar sem ég bý. Við
stundum allir sauðfjárbúskap. Ég
hef t. d. um 140 'kindur. Og ég
hygg að fleiri gætu búið góðu búi
í Skálavík með aukinni ræktun.
Svo mikið er víst, að enginn
okkar, sem nú búum þarna hyggj
um á brottflutning.
BÆTT HEFITR VERIÐ ÚR
EINANGRUNINNI
Og Jónas heldur áfram máli
sínu:
— Skálavík hefur verið mjög
einangruð byggð. Sérstaklega
þegar vetur leggst að, hefur hún
verið eins og heimur út af fyrir
sig. Má koma með sem dæmi,
þann atburð þegar mótorskipið
ísbjörn frá ísafirði, strandaði við
sker eitt norðanvert í víkinni vet-
urinn 1940. Tókst giftusamlega
til um björgun og skipverjar
komu til bæja þjakaðir nokkuð.
Þá var engin talstöð eða neitt
þess háttar í Skálavík. Þaðan
bárust ekki fréttir þótt eitthvað
kæmi fyrir, fyrr en ferðir féllu.
En þegar það skeði að skipbrots-
menn bar upp að ströndinni, lífs
eða liðna, var ekki um annað
að tala en að leggja af stað úr
Skálavík til Bolungarvíkur, að
segja hvernig komið væri. Þegar
ísbjörn strandaði, valdist til ferð-
arinnar Páll Pálsson nú bóndi á
Meiribakka. Hefur hann sagt mér
SYNTI MÓTI STRAUMl
— Ert þú upprunninn úr Skála
víkinni?
— Nei, ég er Bolvíkingur, son-
ur Halldór Jónassonar og Agnes-
ar Guðmundsdóttur. Ég er upp-
alinn í Bolungarvík, en það má
segja, að er ég flutti til Skála-
víkur, hafi ég verið að synda
á móti straumi, því að fram til
þess hafði fólkið flutt frá þess-
ari einangruðu vik.
— Hvers vegna tókstu upp á
því að flytjast búferlum?
FRÆKORNI SÁÐ
Ég er alinn að mestu upp við
sjóinn. En þegar ég var 11 ára,
réðist ég sem smali í Hörgshlíð
í Mjóafirði og sat þar hjá eins og
þá var títt, meðan fært var frá.
Þennan starfa hafði ég í 2 sumur.
Féak ég þar mín fyrstu kynni
af skepnunum og var þá sem fræ
korni væri sáð í lífi minu, sem
(Ljósm.: Þorsteinn Jósefsson).
Úr Skálavík ytri, sem er við mynni ísafjarðardjúps.
sveitarinnar
að það hafi verið ein sín erfiðasta
ferð sakir ófærðar og snjókomu.
— En hvað hefur nú verið gert
til að bæta samgöngurnar úr
Skálavik við umheiminn?
— Nú hefur einangrunin mikið
verið rofin. Vil ég þar fyrst til
nefna að fyrir tæpum 20 árum
var hafin vegalagning frá Bol-
ungarvík yfir Skálavíkurheiði.Er
þetta aðeins 12 km leið, en yfir
háa heiði er að fara og töldu
sumir fyrst að varla svaraði kostn
aði að leggja svo langan og dýr-
an veg til svo fárra býla. Hægt
hefur að visu þokazt með vega-
gerðina, en flest ár eitthvað verið
unnið. Hefur mikil bót orðið að
veginum fyrir okkur. Getum við
nú flutt ýmiss konar þungaflutn-
ing með vörubílum, dregið að
okkur með auðveldum hætti
birgðir til vetrarins. Með veg-
mum má segja, að nýi tíminn
hefji innreið sína í Skálavík. Eftir
það höfum við eignazt jeppa og
ýmiss konar jarðyrkjuvélar og
auðveldara er að koma afurð-
unum frá sér. Þó vil ég geta þess
að lokum, að vegurinn er enn
ekki fullgerður. Vantar enn á
hann síðustu 3 km niður eftir
víkinni heim í hlað og veldur
það erfiðleikum. Verðum við enn
að fara með allar vörur fótgang-
andi eða á hestum þennan spöl,
sem eftir er. Það er sannarlega
mikið hjartans mál okkar, að
vegurinn verði lagður áfram
heim til okkar.
VÉLTÆKNI í LANDBÚNAÐI
— Þú sagðir áðan, að. eftir að
vegur kom, hafið þið fengið ykk-
ur jarðyrkjuverkfæri?
— Já, búskaparhættir Skál-
víkinga hafa lengst af verið
með gamla laginu, orfið og
hrífan, aðalverkfærin. Vegna
vegleysis þótti eigi fært að
konia vinnuvélum hingað. Á
þessu hefur nú orðið breyting
og kom það sér að góðu haldi,
að er jarðýta var notuð við
vegagerðina, fengum við hana
þar sem hún var komin, ruddi
hún sér braut heim að bæjum
og tók til við að brjóta landið.
Hefur það verk gengið vel, því
að land er hér víða gott til
ræktunar og væntum við mik-
ils af slikum síórvirkum tækj-
um í framíðinni.
TALSTÖÐVARBRÚ VIÐ
ÍSAFJÖRÐ
Þá er það allt annað að eiga
heima í Skálavik síðan við feng-
ur þar talstöð.Það mun hafa verið
1947 eða 8, að ég ásamt nokkrum
öðrum bændum við ísafjarðar-
djúp og á Ströndum fékk á leigu
talstöð hjá Landssímanum. Þar
með höfum við fengið gott sam-
band við umheiminn. Skiptum
við við ísafjarðar Radio og get-
um þar með komizt í samband
við símakerfi iandsins. Stundum
hefur gætt nokkurra truflana frá
erlendum stöðvum, einkum í
skammdeginu. Hygg ég að þessi
talstöð sé betri lausn fyrir okkur
en símalína yfir háan og snjó-
þungan fjallveg.
Eitt er þó, sem mér finnst
athugavert um þessar stöðvar,
að leiga á þeim er alltof há.
Þar sem við verðum að bera
allan kostnað af að sjá þeim
fyrir rafmagni, geymum og
öðru slíku, finnst mér að
Landssíminn æíti að leigja
þessar stöðvar á svipuðu verði
og ef um síma væri að ræða.
Meðan við notum talstöðvar,
þá sparast Landssímanum að
leggja dýra símalínu. Það er
einnig erfitt að sætt irig við
það, að öll þjónusta og samtöl
gegnum talstöðvar er dýrari
en ef um síma væri að ra'Öau
VINDRAFSTÖÐIN
HEFUR ÐUGAÐ VEL
— Hvernig færðu rafmagn tiL
talstöðvarinnar?
— Ég hef vindrafstöð.
— Hefurðu vindrafstöð? Þa5
er mjög óvenjulegt. Þær eru vist
flestar orðnar heldur forneskju-
legar..
— Já, það var mikið talað um.
það hér áður að rafmagnsvanda-
mál dreifbýlisins yrðu leyst mefí
vindrafstöðvum. En reynsla
flestra af þeim hefur orðið á einnt
veg. Ég var einn þeirra, sem.
keypti vindrafstöð á þeirrv árum.
og setti strax upp, er ég hóJT
buskapinn fyrir 11 árum.
Mín rafstöð er í góðu lagi ena.
þá. Viðhaldskostnaður hefur ver-
ið lítill. Rafgeymarnir hafa dug—
að um 3 ár, hver sería. Þessi stöð*
hefur séð heimili minu fyrir raf-
ljósum. Það hefur komið fyrir af>
eins einstöku sinnum, að ég het
orðið rafmagnslaus í langvarandi
logni.
— Hverju þakkarðu helzt, að»
rafstöðin hefur enzt svo vel hjá,
þér?
— Fyrst og fremst því, aðf
hún var í upphafi sett mjög“
traustlega upp og að ég heP
gætt þess að láta hana ekbt
snúast í of miklum veðrum^
Stöðin er farin að slitna, en.
það þykir mér verst að geta.
ekki fengið varahluti eða aðrat
nýja stöð.
EN NÝ FÆST EKKI
— Hefurðu reynt til þéss afP
fá nýja vindrgfstöð?
— Já, ég hef skrifað fyrirtæki
því, sem flutti þessar stöðvar mn_
fyrir nokkrum árum og spurfc
hvort hægt væri að fá eina nýja.
stöð. Svarið hefur verið eitthvafF
á þessa leið: — Áhugi manna fyr-
ir vindrafstöðvum er nú ekki
lengur til. Við viljum því ekkerfc
meira fást við innflutning á þeim.
Ég myndi sennilega fá mér aðra.
vindrafstöð, ef ég ætti þess kos^
þar til rafmagnsmál dreifbýlis-
ins eru komin í betri skipan.
FRAMTÍÐIN BJARTARl
— Ég kvaddi Jónas bónda L
Skálavík, skömmu áður en harvn.
hélt á heiðina. Á nýársdag hafðL
kyngt niður snjó, svo að þau
Skálavíkurhjón fengu iánuð skíði.
— Já, framtíðin er bjartarl
en hún hefur verið oft áður„
sagði Jónas við mig. Og þegar-
ég lít nú til baka yfir mín bú-
skaparár, er ég þakklátur for-
sjóninni fyrir að allt hefur
gengið vel og að möguleikarn-
ir virðast stöðugt vera að opn-
ast, þegar við bændurnir #
Skálavíkinni getum eins og
aðrir orðið þátttakendur í
hinni öru búskaparþróun, me8T
fullkomnum jarðyrkjutækj-
um.
Og hann hélt áfram:
— Að leggja niður byggð á
stöðum eins og Skálavík, finnst
mér fávíslegt. Að vísu eru margir
erfiðleikar við að etja, en þeir
eru líka til annarsstaðar og verða
aldrei umflúnir, þótt menn flytji
sig landshornanna ó milli og
reyni þannig í fávísi að flýja
þá. Og íslendingar eru vaxandL
þjóð, sem þarf á auknu landrými
að halda árlega. Ef náttúruskil-
yrði eru á annað borð sæmileg
á þessum og þvílíkum stöðum,
held ég að reyna ætti allt sem
hægt er til að halda þeim í byggð
og *að opinberir aðilar ættu að
gera nokkuð fyrir fólkið, sem býr
þar til þess að það geti unað við
sitt. Því að það er alltaf betra að
styðja, en þurfa að reisa allt
aftur seinna.
. Vf —0——
Að svo mæltu steig þessi þrek-
mikli, vestfirzki útnesjamaðúr á
skíðin og hvarf sjónum út í skaf-
renninginn, upp á Skálavíkur-
heiði. Þ. Th.