Morgunblaðið - 16.09.1954, Síða 7

r Fimmtudagur 16. sept. 1954
MORGVNBLAÐIÐ
7
GUÐRÚN í Aldarminni er 90 ára
í dag. En Aldarminni er lítið
tómthús austur á Stokkseyri, sem
þau hjónin, Jón og Guðrún, áttu
hálí't fyrir rúmum þriðjungi ald-
ar. En þá fluttu þau til höfuð-
staðarins og keyptu sér myndar-
legt hús við Þingholtsstræti. Síð-
an byggðu þau í félagi við tvo
tengdasonu sína veglegt hús við
Tjarnargötu, og þar hefur Guð-
rún búið síðan.
Guðrún er fædd að Bjalla í
Landsveit, og ólst upp hjá for-
eldrum sínum , í uppsveitum
Rangárvalla- og Árnessýslu. Hún
er dóttir hinna nafnkunnu hjóna
Arnheiðar Böðvarsdóttur frá
Reyðarvatni og Magnúsar bónda
og hreppstjóra Magnússonar frá
Austvaðsholti. Ekki verða þær
gagnmerku ættir raktar hér,
heldur vísað bókar Böðvars
hreppstjóra að Laugarvatni,
skemmtilega ritaðra æfiminninga
höfundarins, sem hann nefnir
Undir tindum. En Guðrún er al-
systir Böðvars, og elzt sinna
merku systkina.
Hún giftist 17. júní 1894 Jóni
Sigurðssyni frá Gegnishólaparti
í Flóa. Hann var bæði vel gefinn
maður og vel gerður, enda hvers
mánns hugljúfi. Hann var ýmist
verkamaður eða sjómaður, barna
kennari og verzlunarmaður. Gat
hann sér við öll störf góðan orð-
stír, en bar þó mest af öðrum
sem ágætur heimilisfaðir. Guð-
rún missti mann sinn eftir rúm-
lega hálfrar aldar hamingjuríkt
hjónaband. Hann andaðist að
heimili þeirra 1947.
Þau hjón eignuðust 3 börn,
sem komust til fullorðinsára,
Arnheiði, námsstjóra í handa-
vinnu; Ragnheiði, rithöfund, og
Guðríði, húsfreyju í Reykjavík.
Reyndar eignuðust þau lika 3
sonu, þar sem eru tengdasynir
þeirra, og þykir Guðrúnu ekki
minna til um þá, en þótt hún
hefði þá sjálf alið
Þau hjónin, ,Jón og Guðrún,
byrjuðu búskap sinn austur á
Stokkseyri, leigðu fyrst hjá föð-
ur mínum í nokkur ár, en fluttust
síðan að Aldaminni. Þar man ég
fyrst eftir Guðrúnu, og því kenni
ég hana við þann stað. Það var
svo gaman fyrir iítinn snáða úr
næsta húsi að hlaupa austur að
Aldaminni lítilla erinda og
þiggja þar góðgerðir og hlýlegt
viðmót. Að vísu naut ég þar for-
eldra minna. En vinátta þeirra
og Aldaminnis-hjónanna hélst til
dauðadags, og reyndar lengur,
því að segja má, að hún hafi
gengið að ei'fðum.
Það væri meir til metnaðar að
kenna Guðrúnu við æskustöðvar
sínar, eða hús hennar við Tjarn-
argötuna heldur en tómthúsið
litla austur á Bakka. En Gúðrún
hefur aldrei látið mikið yfir
sjálfri sér og sínu. Fátt er henni
fjær skapi en sjálfhælni. Hitt er
fremur, að hún geri of lítið úr
sér og því, sem hennar er. Ekki
eru það þó sníkjur eftir lofi ann-
arra, og því síður vanþakklæti
við gjafarann allra góðra hluta,
heldur meðfædd hógværð og á-
vanið lítillæti. ■*"
Guðrún tók allmikinn þátt í fé-
lagsmálum meðan hún bjó á
Stokkseyri. Hún var lengi í stjórn
kvenfélagsins þar, og féhirðir
þess. En stefna félagsins í fjár-
málum mun þá hafa veríð sú, að
afia sem mestra tekna, eyða sem
minnstu í eigin þarfir, en verja
tekjuafganginum til hjálpar bág-
stöddum og líknar sjúkum. Guð-
rún lét ekki af gjaldkerastörfum
fyrr en hún flutti hingað til
Reykjavíkur, en var þó áfram í
félagi sínu þar eystra. Síðar var
hún kjörin heiðursfélagi kvenfé-
lagsins til viðurkenningar fyrir
vel1 unnin störf.
Guðrún hefUr ekki ge.fið siguið
félagsmálum hér í höfuðstaðnum,
En ekki földu þau hjón sig þó
fyrir vinum sínum og kunningj-
um í mannmergð borgarinnar, og
söm var gestrisni þeirra í Þing-
höítssb’seti og Tjarnargötu sem
í Aldaminni. Má ég gerst um það
vita, því að ég var tíður gestur
hjá þeim hjónum, engu síður hér
Útsvörm bækka ú Akmnesi nm
syðra cn austur þar. Var oft
glatt á hjalla á heimili þeirra, og
stundirnar fljótar að líða. Út af
því brá þó eitt sinn, er gesturinn
veiktist og lá rúmfastur i fullar
sex vikur. En þótt þau hjón ættu
þá allstórt hús í Þingholtsstræti
létu þau sér nægja eina stofu, en
leigðu út önnur herbergi. Stofan
þeirra var eklci sérstaklega stór,
en sólrík og ágætlega vistleg, og
svo rúmgóð að þar var hægt að
hýsa næsturgest og þungt hald-
inn sjúkling, ef hann gat gert sér
það að góðu, og læknir fyrirskip-
aði ekki sjúkrahúsvist. — Aldrei
hraut styggðaryrði af vörum hús-
ráðenda allar þessar sex vikur,
sem hjónaherbergið var að hálfu
leyti sjúkrahús. — Aldrei var
minr.st á átroðning og aldrei bent
á spítala á næstu grösum. En oft
minntist húsfreyjan á greiða,
sem foreldrar mínir höfðu gert
þeim hjónum, löngu fyrir mitt
minni og var þó ekki stór. Eg
held, að Guðrún sé þó ekki
hneigð fyrir hjúkrunarstörf, og
hefði ekki gerzt hjúkrunarkona,
þótt hún hefði átt þess kost í
æsku.
Ég rifja ekki upp þessa nær
aldarþirðjungs gömlu minningu
til þess eins að sýna manndóm
Guðrúnar og hugarfar, heldur
líka til að benda á, hve fjölþættu
hlutverki húsbændur hér í
Reykjavik létu heimili sín gegna
á þessum tímum, þótt þeir héldu
spart í við sjálfa sig um húsa-
kynni. Veit ég, að hér var um
frábært vinarbragð að ræða, en
þó ekki beina uppreisn gegn ald-
arfarinu.
Guðrúnu frá Aldarminni vant-
ar nú ekki nema einn tug ára á
öldina. Aldur sinn ber hún ágæt-
lega vel, er ennþá fríð kona sýn-
um og hin þrelclegasta. Laus er
hún við alla aldursóra, og vin-
festi hennar og trygglyndi stend-
ur enn upp á sitt bezta. En heyrn-
in er orðin sljó, og Guðrúnu er
orðið þungt um íótinn, vegna
slæmrar byltu fyrir nokkrum ár-
NÝLEGA er lokið niðurjöfnun
útsvara í Akraneskaupstað fyrir
yfirstandandi fjárhagsár. Var
jafnað niður alls 5,2 millj. króna
á 30 félög og fyrirtæki og um
900 einstaklinga. Er hér um að
ræða langsamlega hæstu upp-
hæð útsvara, sem um getur í
sögu kaupstaðarins fyrr og síð-
ar, og má til samanburðar geta
þess, að á s. 1. ári nam upphæð
álagðra útsvara aðeins 3,6 millj.
króna. Hækka því utsvör á Akur-
nesingum um hvorki meira ne
minna en eina milljón og sex
hundruff þúsund krónur á hinu
fyrsta stjórnarári vinstri flokk-
anna þriggja þar í bæ. Er það
gifurleg hækkun, og þó sérstak-
lega, þegar tillit er tekið til þess,
að útsvarsgreiðendur eru, svo
| sem fyrr segir aðeins rúmlega
[ 900.
En þrátt fyrir hin geysiháu
útsvör, sem Akurnesingum er nú
ætlað að greiða, þá er hvergi
gert ráð fyrir auknum verkleg-
um framkvæmdum á vegum bæj-
arins svo neinu nemi, þótt víða
sé þeirra brýn þörf í jafn ört
vaxandi bæ og Akranes er. En
það er eitthvað annað en fram-
kvæmdir, sem fyrir vinstri flokk-
unum vakir, því mekinn hluta af
hinni háu upphæð hinna ný
álögðu útsvara er aðeins ætlað að
ganga til stjórnar bæjarins, eða
til að verða að almennum eyðslu-
eyri í höndum hins nýja bæjar-
stjóra. Virðist nú sagan frá ísa-
firði og öðrum þeim bæjum, sem
vinstri flokkarnir hafa farið með
völd, ætla að endurtaka sig á
Akranesi. Er það vissulega sorg-
legt fyrir jafn blómlegt byggð-
arlag og Akranes, ef þar fær að
ráða jafnvel þó ekki sé nema
um stundarsakir, skattpíningar
og niðurlagægingarstefna vinstri
flokkanna.
BÆJARSTJÓRNARKOSNING-
ARNAR í VETUR
Svo sem kunnugt er, þá sam-
einuðust kommúnistar, Alþýðu-
flokksmenn og Framsókn um
einn framboðslista í bæjarstjórn-
arkosningunum á Akranesi í vet-
ur. Hlaut listi þeirra 5 menn
kjörna og óbreitt atkvæðamagn
frá næstu kosningum þar á und-
an. Sjálfstæðismenn íengu hins-
vegar einir 4 menn kjörna og
stór juku fylgi sitt, bættu við
sig 150 atkvæðum eða allri aukn-
ingunni frá síðustu kosningum.
Sýndu úrslitin greinilega, hvert
straumur fólksins liggur í stjórn-
málunum á Akranesi, og voru
kosningarnar mikill sigur fyrir
Sjálfstæðisstefnuna þar í bæ; og
þó sérstaklega, þar sem hún átti
nú við hina þrjá vinstri flokka
sameinaða að etja. En að kosn-
ingasigri Sjálfstæðisflokksins í
bæjarstjórnarkosningunum á
Akranesi í vetur er nokkuð lang
nær 50 prösen
áirek vinslri stjórnarinnar koma í !jé$.
nesingar stundað landbúnað,
erjað jörðina fyrst niður í sjálf-
um skaganum, en síðar eftir því
sem byggðin færðist ofar, fyrir
ofan kaupstaðinn. Allsstaðar hef
ur hinn vinnandi einstaklingur
verið að verki. Einstaklingsfram-
takið hefur allsstaðar sett sinn
svip á bæinn frá því fyrsta og
allt fram til þessa dags. Að starfa
og vera sjálfum sér nógur, hefur
verið kjörorð Akurnesinga, og
þeir hafa ekki aðeins verið sjálf-
um sér nógir, heldur hafa þeir
einnig getað tekið á móti hundr-
uðum innflytjenda úr öðrum
byggðarlögum, sem hafa kosið að
koma til Akraness og setjast þar
að. Eðli sjálfstæðis og framfara
hefur því ætíð verið ríkt í Akur-
nesingum, því hefur frá upphafi
yrði hér upp að telja. En alls-
stærsti hluti íbúanna fylgt að
málum þeim íslenzka stjórnmála
flokki, sem haft hefur frelsi og
framtak einstaklingsins efst á
sinni stefnuskrá, Sjálfstæðis-
flokknum.
í nærri fjóra áratugi hefur
Pétur Ottesen verið þingmaður
kjördæmisins. Á þessum tíma
hafa Sjálfstæðismenn einnig
nærri óslitið farið með völd
byggðarlagsins, fyrst skipað
meirihluta hreppsnefndar og síð-
an bæjarstjórnar eftir að Akra-
nes öðlaðist kaupstaðaréttindi.
Allir þekkja þær öru framfarir,
sem orðið hafa á Akranesi á
ist dag frá degi, og að lokum sávi
þeir sér þann veg einan til björg-
unar að fara allir þrír, kommai,
kratar og Framsóknarmenn sam-
an á einn lista. Höfðu þó margin
svarið fyrir að slíkt gæti skeð,
en hverju getur ekki trylltur ótt -
inn við ltjósendur til leiðar kom
ið. Fannst mörgum manninum
þaff táknrænt og þó harla bros-
leg sjón aff sjá þá svona hliff vidf
hlið „vinina“ Hálfdán Sveinsso.x
og Sigurdór Sigurðsson, aí?
Bjarna gamla Theódór ógleymd-
um. Minntust þá margir orff-
anna: „Á þesm degi urffu þeif
Píiatus og Heródes vinir“. Eix
hvað er að fást um slíkt, kosn-
ingarnar fóru fram og í þetta.
sinn varð óhamingja Akranesí*
allt að liði. Þrífóturinn, en svo
nefndu bæjarbúar vinstri flokk-
ana þrjá eftir samrunan, féklc
kjörinn meirihluta.
Síðan hefur flest farið eins og;
fyrir var spáð næði hinn halli
þrífótur meirihluta, þó hefur
sumt jafnvel farið á verri veg:
fyrir bæjarbúum, en nokkurrn
renndi grun í, og á það þó sér-
staklega við um hin háu útsvör,
sem lögð eru á alveg án tillits.
til greiðsluþols bæjarbúa.
NYR BÆJARSTJORI
RÁÐINN
Svo sem við var að búast, þá
var það fyrsta verk hins nýja
um. Hún heldur því að mestu ur aðdragandi, og að baki hans
kyrru fvrir í stofunni sinni í
Tjarnargötu 47, og nýtur þar frá
liggur löng athyglisverð saga,
þróunarsaga kaupstaðarins síð-
bærrar umönnunar yngstu dóttur ustu árin Þessi saga er öllum
sinnar og tengdasonar. Unir hún
sér vel við prjóna sína og bók-
lestur, því að Guðrún er ágæt-
lega gefin til munns og handa.
Gestrisni hennar er söm og áður,
þótt hún eigi nú erfiðar með
: snúninga og samræður. Guðrún
Akurnesingum vel kunn og ef til
vill mörgum öðrum landsmönn-
um, en hún skal ekki rakin hér
nema að litlu leyti og aðeins
drepið á það helzta.
Akranes er fyrst og fremst út
vegsstaður, sem byggir afkomu
I horfir glöðum nuga yfir farin sina á sjánum 0g hans afurðum.
veg og ókvíðnum fram til kom-
j andi tíða. Hún nýtur þeirrar gæfu
að muna betur allt það, sem vel
I var, en hitt sem móti blés. Hygg
• ég, að hún sé sátt við sjáJfa sig,
j og allt samferðafólkið á langri
j lífsleið, enda þótt hún sé ekki
j er.nþá komin á raupaldurinn.
Frá alda öðli hafa sjómenn stað-
arins sótf gull í greipar Ægis,
og borið björg á land, bú sin og
heimili til handa. Jafnhliða sjó-
sóknum hafa fjölmargir Akur-
Guðrún hefur i ríkum mæli finnst ég gera mikið úr sjálfri
þessum tíma. Unnið hefur verið meirihluta að afla sér nýs bæj-
að stórfelldum hafnarfram- j arstjóra. Gekk það að vonum
kvæmdum, þó enn sé þeim eigi lengi vel illa, þar sem menn.
full lokið, reist hafa verið frysti-
hús og beinamjölsverksmiðja,
keyptir og gerðir út stórir vél-
bátar og nú á síðari árum tveir
glæsilegir nýsköpuartogarar, raf
magn er fengið frá Andakilsár-
fossum, sjúkrahús og barnaskóli
hafa verið reist og svo margt,
margt fleira, sem of langt mál
yrði hér upp að telja. En alls-
staðar hafa Sjálfstæðismenn haft
forystuna um framkvæmdir,
hvort svo sem það hefur verið á
;vegum bæjarins eða hjá einstakl-
ingum. Því verður það með sanni
sagt, að Akranes er og verður
fyrst og fremst bær einstaklings-
framtaksins.
STJÓRN VINSTRI FLOKK-
ANNA Á AKRANESI
En Akurnesingar hafa einnig
haft nokkuð að segja af stjórn
vinstri flokkanna. Þeir unnu
meirihluta í bæjarstjórnarkosn-
ingunum 1950. Stjórn beirra
reyndust ekki gin keyptir fyrir
að taka við forystu hins sundur-
leita þrífótar. Þá var það að
Framsóknarmenn í Reykjavík.
sáu sér leik á borði að losa sig;
við mann, sem valdið hafði þeim.
mi/klum erfiðleikum með ráð-
ríkni sinni og stórkarla látum,
Sérstakan skaða hafði maður
þessi valdið þeim í tvennum
undanfarandi kosningum, en.
hann hafði einmitt haft á hendi
hlutverk kosningastjóra Fram-
sóknarflokksins bæði í Alþingis
og bæjarstjórnarkosningunum i
Reykjavík. Allir þekkja þær
hrakfarir, sem Framsókn fór í
Reykjavík við báðar þessar kosn-
ingar, Rannveig Þorsteinsdóttir
kolféll við albingiskosningarnar
og í bæjarstjórnarkosningunum
hálfu ári siðar tapaði Framsókn.
300 atkvæðum frá Alþingiskosn-
ingunum. Kosningastjórinn átti
án efa sinn þátt í þessum ósigri,
og þar með var mælirinn fullur,
varði í eitt ár, og hún mótaðist forráðamenn Framsóknar í
af aflleysi, vilja og skilningjsleysi Reykjavík sáu að nauðsynlegt
á þörfum ibúanna. Aff einu ári var að losna við þennan ólukku
loknu gáfust þeir upp viff aff fugl, hvað sem það kostaði. Þv£
stjórna bænum, enda höfffu þeir, voru leitarmennirnir frá Akra-
þá þegar unnið honum stóran nesi, sem voru að leita að nýjum
i hlotið mannkosti og atgerfi á-
! gætrar ættar, og nýtur þeirrar
i blessunar að hafa miðlað því á-
þér, en samt hef ég þar hlíft þér
meira en efni standa til.
En ég gat ekki steinþagað i þetta
| fram til aíkomenda sinna, eign- skipti.jgg verður þú að fyrirgefa
[astj þjó$kúnifar jilætjjir, agætlega ’það .efns 'ogýsvo maí'gan annan
'geijn barnn!)örn,Sog nianhvænleg ,átJp|Æng/!Ei| það s£|l'|erj okk-
born þeirrá. ' ur’ báðum ’Bót í t>essú efni, að
Kæraj vinkona hjwi,- frá, Alda- allj; .okkar bezta guð og þögnin
minni,‘þu s’kélÍir sjálfáagtT g'orn, ' geymirí
þcgar þú lest þessar línur og Bjarrri M. Jónsson.
skaffa. Þeir réttu eins og drukkn-
andi menn fihgurgómana í átt-
ina til Sjálfstæðismanna og báðu
þá, sem guð sér til hjálpar um að
sýna sér nú þá líkn að taka við
stjórn bæjarins og bjarga því,
sem bjargað yrði. Sjálfstæðis-
menn urðu loks við beiðni þeirra,
og það sem eftir var kjör.tíma-
bilsins stjórnuðu þeir bænum
ásamt Alþýðuflokksmönnum og
Framsókn.
Er leið að lokum kjörtímabils-
ins tók að bera á þunglyndi hjá
foringjum vinstri flokkanna, og
þó sérstaklega hjá þeim, er i
bæjarstjóra, þeim kærkomnir,
því þar var gullvægt tækifæri
fyrir Framsóknarmenn í Reykja
vík að losna við hinn fyrirferða-
mikla sjálfbirgjung. Þeir náðu
því tali af vinstri meirihlutan-
um, sem orðinn var næsta von-
lítill með að fá nokkurn bæjar-
stjóra, og buðu þeim manninn.
Þeim kom saman um að líta á
hann, enda víst ekki í önnur hús.
að venda, og þeir sáu, að hér
var að minnsta kosti um stóran.
og mynarlegan mann aff ræffa,
hvað sem öðru leið, og þeir fast
réðu manninn þegar í' stað, og
bæjarstjórn sátu. Sáu þeir nú, að þar með var Daníel Ágústínus-
framundan beið þeirra dómur
kjósenda og óttuðust þeir niður-
stöður hans. Skal þéim það sizt
! láð svo mjög, sem þeir höfðu
! brugðist kjósendum sínum á all-
! áh hátt.
Æeið svo fram að jólum og
! ekkert gerðist annað en ótti
Heirra við kosningarnai magnað-
son orðinn bæjarstjóri á Akra-
nesi.
Það er vlst ekki öft, sem Fram-
sóknarmenn í . Reykjavík geta
hrósað happi, frekar en annars
staðar. En þeir glottu af ánægju,
er þeir fréttu sig lausan við
Daníel Ágústínusson, og það jafn
Framh. á bls. 9