Morgunblaðið - 22.02.1967, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐMIKUDAGUR 22. FEBRUAR 1967.
3
HANN lætur ekkl mikið yf-
ir sér níræður bændahöfðing-
inn, lávaxinn og rólegur. En
augun eru -snör og skær og
hreyfingamar mjúkar og ung
legar. Hann er líka ungur í
anda hann Einar Jónsson, frá
Reykjadal í Hrunamanna-
hreppi og sat á Mímisbar eins
og hann ætti Hótel Sögu enda
mun sú raunin eftir því sem
þeir segja Þingeyingar Suður
lands.
Hann átti níræðisafmœli í
gær, Einar, og í tilefni þess
buðu sveitungar hans honum
að eyða deginum á Hótel Sögu
eða bændahöllinni eins og þeir
gjarnan nefna húsið.
Það er siður hjá þeim sveit
ungunum, tiltölulega nýr sið
ur, að bjóða níræðum bændum
til Reykjavíkur og láta þá
dvelja í yfirlæti að Hótel
Sögu. í>ar er líka glatt á hjalla
og það er eins og þessir vörpu
legu bændur hafi aldrei annað
Einar þriðji frá vinstri í hópi vina. Lengst tv. er Sigmundur Sigurðsson frá Syðra-Lang-
holti, faðir hans Sigurðar Sigmundsson og lengst til hægri erséra Sveinbjörn Sveinbjörnsson
í Hruna. — (Myndir: Sv. Þ.)
Níræður frændi Fjalla-Eyvindar
hélt npp d daginn d Hótel Sögu
gert en að sitja samkvæmi,
þeir eru orðnir heimsmenn í
einni svipan.
Við, króum Einar af úti í
horni og setjumst að honum.
Hann hlýtur að vekja athygli
hvar sem hann fer maðurinn,
og af ræðusnilli hans gæti
hver alþingismaðurinn verið
hreykinn.
— Mikið eyðir þú af filmum
til einskis væni minn segir
hann við Svein, sem gerir
allt nerna standa á haus til að
ná góðri mynd.
Elnar í Reykjaðal, heldur
ræðu í samkvæminu.
Það er glampi í augunum
og við munum aðvaraðir um
að hann sé hinn mesti háð-
fugl.
Það var lfka glampi í aug-
um hans þegar hann flutti
ræðu skömmu áður. Þá hafði
verið rætt um Bændahöllina
og að sumir vildu selja húsið.
Einar var því mótfallin.
„Þetta verður ávallt minnis
merki um fraimtakssemi
bænda tuttugustu aldarinnar,
hver svo sem kemur til með
að njóta, Og ég er sannfærður
um reyndar, að okkur mun
takast að halda £ hjallinn".
— Ég ólst upp á Högnastöð
um í Hrunamannahreppi, seg-
ir hann, frá því að ég fæddist
1877 og þartil ég varð tuttugu
ára eða svo. Þá fór ég að
Reykjadal ásamt foreldrum
mínum og var þar. Ég fór svo
til Grindavíkur til að gifta
mig, það vildi mig engin þarna
í sveitimni. Og ég var orðinn
tuttugu og níu ára þgar ég
byrjaði að búa til börnin mín
tólf.
— Þeir voru að segja mér
vinir þínir að þú værir frændi
Fjalla-Eyvindar?
— Það er rétt, mikið rétt,
Jón í Skipholti var bróðir
Eyvindar og átti Grím stúdent
að son. Grímur átti dóttur
sem hét Valdís og Valdís aft
ur Jón sem var faðir minn.
— Svo að þú ert af fræg-
ustu útilegumannaættum á Is
landi.
— Hoh, jájá.
— Enda mikill útilegumað-
ur sjálfur, segir Séra Svein-
björn í Hruna, farið margar
fjallaferðir og útilegur. Á
síðasta ári gekkst hann fyrir
því að reist var minnismerki
um einn gamlan vin hans,
Eirfk Jónasson frá Efra Lang
holti. Eiríkur var fjallkóngur
Hrunamanna í ein 46 ár og
þeir fóru margar göngur sam
an þeir Einar. Hann er mikið
fyrir minjar, til dæmis á hann
lykilinn að síðustu kirkjunni
í Reykjadal. Það eru á annað
hundrað ár síðan hún var
lögð niður.
— Þetta er mikill lykill seg
ir Einar, og merktur síðasta
prestinum Jóni Steingríms-
syni.
— Hefur þú alltaf búið í
sveit?
— Já búið þar, hinsvegar
hefi ég sótt sjóinn og þykist
heppinn að hafa sloppið lif-
andi úr þeirri raun. Já, fjand
inn hafi það þetta var oft
versta basl. Ég réri sex ver-
tíðar og eitt sinn sem oftar er
við komum inn til Þorláks-
hafnar á teinæringnum var
hið versta veður. Við fengum
á okkur ólag og skipinu sló
flötu. Árarnar brotnuðu eins
og sprek og skipið brotnaði
líka, en við gengum _ svotil
þurrum fótum í land. Ég var
þá bara sautján ára strákling
ur.
— Jæja, nú tala ég ekki
meira við þig, hérna má segja
amen eftir efninu eins og And
rés Kristjánsson sagði . Jón á
Hlíðarenda lá úti í Þorláks-
höfn þegar bátarnir voru að
koma inn í óveðrinu og valdi
lögin fyrir þá. Hann þekfcti
allar aðstæður vel og var far
inn þegar við komum. Ert þú
annars með helvítismaskínu i
erminni?
Ég hefi heyrt að blaðamenn
séu gjarnan með það, og taki
niður í tali allt sem menn
segja. Svo koma þeir auðvitað
saman og hlusta á hver hafi
sagt mesta vitleysuna. Ég
heyrði í gömlum bónda í út-
varpinu um daginn, sem tal-
aði inn í svona helvítismask-
ínu. Hann sagði að til þess
að ná svo háum aldri þyrfti
maður fyrst og fremst að lifa
nógu lengi. Mér fannst það
góð speki.
Það eru margar ræður
haldnar til heiðurs afmælis-
barninu, og allir eru sammála
um að bændur hafi aldrei haft
það svona gott. Þeir eru ein-
huga um að eiga Hótel Sögu
áfram: „Við eigum jú allt land
ið nema þennan suðurkjálka,
og það er f j . : . hart ef við
getum ekki haldiö í einn kofa
hér. Auk þess gekk efcki svo
lítið á þegar við vorum að
byggja hér. Þá kom t.d. mað-
ur til Gunnars Thoroddsen
sem þá var borgarstjóri og
sagði það ófært að bændur
fengju þessa glæsilegustu lóð
í bænum. „Eigum við ekki að
taka lóðina af þeim“, sagði
hann, „við getum það áreiðan
lega“. „Nei“, sagði Gunnar,
„ef bændurnir geta byggt
höl'lina þá hlýtur Reykjavík
að geta tekið við henni. Við
ættum því að geta haldið höll
inni okkar núna, þegar mestu
erfiðleikarnir eru að baki“.
Samkvæmið er enn í fullum
gangi þegar við yfirgefum, og
hinn níræði frændi útlagans
er þar hrókur alls fagnaðar.
l
Þingsályktunartilaga Sigurðar Bjarnasonar o.fl.:
Þaraþurrkstöö á Reykhólum
— Vinni 1000 tonn af þara
BYGGING þaraþurrkstöðvar á
Reykhólum, sem vinni 1000 tonn
af þurrum þara á ári„ er megin-
efni þingsálykunartillögu sem
Sigurður Bjarnason, Matthías
Bjarnason og Birgir Finnsson
hafa flutt í Neðrideild Alþing-
is. Skv. tillögunni er skorað á
ríkisstjórnina að hraða undir-
búningi að byggingu slíkrar
stöðvar jafnframt því sem und-
irbúin verði löggjöf um stofn-
un og rekstur fyrirtækisins.
Um langt skeið hefur verið
rætt um hagnýtingu og upp-
bygginu hins forna höfuðbóls,
Reykhóla á Reykjanesi í Aust-
ur-Barðastrandasýslu. Nefndir
hafa verið settar á laggirnar og
sóknar- og undirbúningsstarf.
En lítið hefur orðið úr fram-
kvæmdum, þegar undan er skil-
in tilraunastöð í jarðrækt, sem
þar hefur verið reist. Nú hef-
ur einnig verið ákveðið, að reist
ur skuli heimavistarunglinga-
skóla á Reykhólum fyrir byggð-
ir Austur-Barðastrandasýslu og
ferjubryggja byggð á Stað á
Reykjanesi. Loks hafa byrjun-
arframkvæmdir verið hafnar við
byggingu mjólkurbús.
í tillögum Reykhólanefndar,
sem skilaði áliti árið 1965, er
m.a. lagt til, að lokið verði rann
sóknum á skilyrðum þaravjnnglu
á Reykhólum. Hefur Sigurður
V. Hallsson verkfræðingur unn
ið að slíkum rannsóknum og
tilraunum af miklum dugnaði
og ósérplægni. Fylgir yfirlits-
skýrsla hans með grg. tillögu
þessarar. Var hún samin að til-
hlutan Reykhólanefndar. Sam-
kvæmt áætlun hans, sem þó er
ekki endanleg, er kostnaður við
þaraþurrkstöð, með 100 tonna
ársframleiðslu af þurrkuðum
þara, um 3 millj. kr., en bor-
kostnaður vegna jarðhitafram-
kvæmda 500-600 þús. kr.
Með tillögu þessari er lagt
til, að hraðað verði undirbún-
ingi þaraþurrkstöðvar á Reyk-
hólum, er framleiði a.m.k. 1000
tonn af þurkujðum þara til út-
flutnings. Er markaður talinn
öruggur fyrir þessa framleiðslu.
Síðar mætti auka afkastagetu
þurrkstöðvarinnar upp í t.d. 2
þús. tonn. Fyrir öllum þessum
atriðum er gerð glöjag grein
í skýrslu Sigurðar V. Hallsson-
ar.
Mjög þýðingarmikið er, að
hafizt verði handa um slíkan
iðnað á Reykhólum. Mundi það
eiga verulegan þátt í að treysta
byggðina í þessum héruðum, en
stuðla jafnframt að nokkurri
nýbreytni í atvinnulífi þjóðar-
innar. Þess vegna er þessi til-
laga flutt.
r*»
Olvaður v/ð akstur
KEFLAVTKURLÖGREGLAN
handtók í fyrrinótt ungan mann,
sem grunaður var um ölvun við
akstur.
ökumaður var ekki frá Kefla-
vík, heldur Akureyri.
>
staksteTívar
Þjóðnýting og
jafnaðarmenn
Jafnaðarmenn í flestum lönd-
um Vestur-Evrópu hafa fyrir
alllöngu varpað fyrir borð kenn-
ingum sínum um þjóðnýtingu
atvinnugreina. Lengst hefur -
slíkt loðað við jafnaðarmenn i
Bretlandi og Þýzkalandi, eo
þýzkir jafnaðarmenn gjör-
breyttu um stefnu fyrir nokkr-
um árum og mjög hefur dregið
úr þjóðnýtingaráhuga Verka-
mannaflokksins brezka þótt
hann teldi sér nauðsynlegt aS
þjóðnýta stáliðnaðinn í landinu
í samræmi við kosningafyrir-
heit þess efnis. En einkennilegt
er, að þjóðnýtingarkenningin á
enn mjög ríkan hljómgrunn i
hugum jafnaðarmanna á ÍslandL
Þessi þjóðnýtingaráhugi kemur
greinilega fram í forustu-
grein Alþýðublaðsins í gaer, þar
sem miklast er yfir þeim at-
vinnufyrirtækjum, hér á landi, *
sem rekin er af rikinu. Ástæðu-
laust er fyrir Alþýðuflokkinn að
hafa stór orð um þá þjóðnýt-
ingu, sem enn er við lýði hér á
landi og hún hefur ekki gefið
svo góða raun að tilefni sé ttl
til þess, en hér er einmitt dregin
fram í dagsljósið grundvallar-
munurinn á stefnu Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur jafn-
an litið svo á, að atvinnurekst-
urinn væri bezt komin í höndum
einstaklinga og f élagssamtaka
þeirra og á síðustu árum hefur
hugmyndin um almennings-
hlutafélög rutt sér mjög til rúms,
og er nú óðum verið ýmist að
stofna almenningshlutafélög eða
breyta gömlum hlutafélögum í
opin hlutafélög, sem selja hluta-
bréf sín á opnum markaði. Engin
vafi er á því að það er það sem
koma skal og smátt og smátt
munu ýmis stór atvinnufyrir-
tæki, sem enn eru rekin af rík-
inu verða afhent almenningi
formi 'dutabréfasölu á opnum
markaði.
„Blindur er bóklaus
maður" ?
Stöðugt berast nýjar fregnir af
menningarbyltingunni í Kína og
eru sumar þeirra æði kúnstugar.
Einhverntíma á síðastliðnu árl
var t. d. sagt frá því, að rektor
Pekingháskóla hefði verið rek-
inn frá völdum og settur til að
moka kolum. — Nú um helgina
birtist svohljóðandi frásögn i
einu af dagblöðum borgarinnaiT*
undir fyrirsögninni „Bókum út-
rýmt.“
„Rauðir varðliðar hafa tekff
að sér stjórn stærstu verzlunar-
innar í Peking og sett fyrrver-
andi yfirmenn stofnunarinnar i
að þvo gólf og gera hreint i
byggingunni.
Tass hermir, að Rauðu varð-
liðarnir í Kína haldi áfram að
eyðileggja erlendar bókmenntir
í stórum stíl. Fólk, sem nýkomið
er frá Peking kveðst hafa séð
endalausar raðir burðarkerra
fullar af bókum eftir Púsjkin,
Sjolovkov, Balzac, Romain Roll-
land og Dickens. ÖUum bókun-
um var ekið til pappaverk- ,
smiðju.
Útgáfu allra hóka nema verka
Maos hefur verið hætt í Kina.
Lesendum er aðeins boðið upp
á andsovézka pésa, ögrandi flugu
miða og spjöld, segir Tass“.
Það fer vissulega vel á að slík-
um aðgerðum skuli hafa verið
valið heitið .menningarbylting"!