Morgunblaðið - 19.02.1969, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19, FEBRÚAR 1969.
13
MMIM
Ríkisstjdrnin lét einskis
ófreistað til að
leysa deiluna
— átti hlut að samkomulaginu um
veigamesta deiluatriðið
— frumvarpið um lausn verkfallsins
að lögum
FRUMVARP ríkisstjórnarinnar
um lausn á deilum sjómanna og
útvegsmanna var afgreitt sem lög
frá Alþingi um kl. 4 í fyrrinótt,
eftir miklar umræður í neðri
deild. Eins og fram hefur komið
lýstu Framsóknarmenn yfir því
að þeir mundu ekki standa í vegi
fyrir frumvarpinu og sátu þeir
aliir hjá við atkvæðagreiðsluna.
Svipaða afstöðu tók Hannibal
Valdimarsson og sat einnig hjá
við atkvæðageriðsluna. Fimm
þingmenn Alþýðubandalagsins
greiddu atkvæði gegn frumvarp-
inu og lausn deilunnar. Voru það
Lúðvik Jósepsson, Geir Gunnars
son, Magnús Kjartansson, Stein-
grímur Pálsson og Eðvarð Sig-
urðsson. Var frumvarpið endan-
lega afgreitt með 19 atkv. gegn
5.
Eggert G. Þorsteinsson sjávar-
útvegsimálaráðiherra fylgdi frum
varpinu úr hlaði í neðri deild,
og við fyrstu umræðu málsins
töluðu auk hans Lúðvík Jóseps-
son, Þórarinn Þórarinsson, Hanni
bal Valdimarsson, Eðvarð Sig-
urðsson og Magnús Kjartansson.
Sjávarútvegsnefnd deildarinnar
fjallaði síðan um málið og komu
fram þrjú nefndarálit. Guð-
laugur Gíslason mælti fyrir
nefndaráliti meirihluta nefndar
innar, Björn Pálsson fyrir áliti 1.
minnihluta nefndarinnar og Lúð
vík Jósepsson fyrir áliti 2. minni
hluta nefndarinnar.
Við umræðuna flutti Bjarni
Benediktsson ræðu og kom m.a.
fram í henni að við lausn deil-
unnar gerði ríkisstjórnin það
sem í hennar valdi stóð til að
koma á sáttum, og fékk lausn á
mikilvægasta atriði deilunnar,
matarpeningunum. Fer hér á eft-
ir útdráttur úr ræðu ráðherra.
í ræðu sinni sagði forsætisnáð-
herra m.a.: Stjórnarandstæðing-
ar hafa gagnrýnt að stjórnar-
flokkarnir hafa ekki tekið mik-
inn þátt í þessum umræðum, og
sumum öðrum svipuðum. Það er
rétt að upplýsa, sem raunar mun
hafa komið fram í umræðunum
áður, að ég átti í dag tal við for-
menn stjórnarandstöðuflokkanna
um afgreiðslu þessa máls, og 'icr
þess á leit að greitt yrði fyrir
því að málið fengist afgreitt í
dag eða nótt, og voru höfð góð
orð um það.
Við sem kunnugir erum þing-
störfum, þekkjum að til þess að
mál nái skjótum framgangi verð
ur ríkisstjórn og stuðningsflokk-
ar hennar að taka tiltölulega lít-
inn þátt í umræðum. Þetta er
gömul reynsla, ekki aðeins frá
núverandi stjóm, ég minnist þess
t.d. að Hermann Jónasson hafði
orð á þesisu á sínum tíma, bæði
á hans stjórnartímabili og
vinstri stjórnar árunum. Til þess
ber einnig að líta, að ég skil það
svo, að samkomulag hafi orðið
milli mín og forustumanna
stjómarandstöðuflokkanna, að
núueinhvern næstu daga yrði al-
mennar umræður um vanda
efnahagímálanna, og þá einnig
þennan þátt þeirra. Ég tel því
eðlilegt að menn bíði með al-
mennar umræður þangað til, og
reyni að greiða fyrir þessu m'áli.
Það er rétt, sem ég tók fram
við samkomu þingsims eftir
jólafrí, að í þessari deilu virðist
hafa borið mun minna á milli,
heldur en fyrirfram hefði mátt
ætlá eftir ummælum stjórnarand
stæðinga, bæði fyrir áramótin
og öðru hvoru mú. Menn geta
haft og hafa mismunandi afstöðu
til sjávarútvegslaganna, ®em sett
voru í desember, en það verður
að viðurkenna, að samningarnir
og samningaumleitanirnar, se.m
nú hafa átt sér stað, eru allar
innan ramma þeirra laga og meg
inatriði þeirra laga eru grund-
völlur þessara viðræðna. Það er
ekki verið að reyna að brjóta
þau lög á bak aftur með þessum
samningum og heldur ekki með
kröfugerð.
Hitt er svo anmað mál, og ég
legg á það áherzlu, að þetta er
mjög þýðingarmikið atriði, og
sýnir — ein-s og ég sagði á dög-
unum — almennari skilning á
erfiðleikunum, heldur en ýmsir
virðast halda að sé fyrir hendi.
En með þessu er auðvitað ekki
allur vandi leystur. Eftir sem áð-
ur stendur það .eilífa vandamál,
hvar séu mörkin milli þess, sem
atvinnurekendur telja sér fært
að greiða, og þess, sem verka-
fólkið telur sér nauðsynlegt að
fá. Hvorug skoðunin þarf að
veraaf nokkrum illvilja. Hvort
tveggja getur verið sett fram í
fullkomlega góðri trú, en þarna
eru venjulega mismunandi skoð-
anir fyrir hendi, sem getur tek-
ið langan tíma að komast að nið-
urstöðu um. Það er rétt, að ef
sjávarútvegslögin hefðu ekki ver
ið sett í desember, þá mumdi
vandi okkar vera miklu meiri
en hann er nú. Þá væri enginn
fjánhagslegur grundvölluir fyrir
útgerð hér á landi yfirleitt, og
það sem nú er um deilt er auð-
vitað smáræði miðað við það,
sem þá var leyst.
En engu að síður liggur það
nú fyrir, að aðilar hafa haft
mjög ólíkar skoðanir á því, hvað
hægt vaeri að greiða. Ég tel sjálf
ur, að það hafi verið hægt að
komast að samkomulagi í þess-
ari deilu fyrr, og ég hef marg
lýst því yfir, að ég hafi haft trú
á því að þarna ætti að vera hægt
að finna lausn.
Það má segja, að með meiri
atorku, hefði verið hægt að
knýja fram lausn fyrr, ef til vill
með skipun sáttanefndar, eins
og sumk hafá nefnt hér nú. Við
töldum samt, að eftir atvikum,
þá mundi það ekki hafa þýð-
ingu. Og við getum sagt það, að
öllum öðrum ólöistuðum, þá muni
enginn íslendingur þekkja betuT
til sáttastarfs, eða sé hæfari til
þess að leiða aðila í deilum til
sameiginlegrar niðurstöðu, held
ur en Torfi Hjartarson, sem að
þessi vann nú af sínu vanalega
þolgæði og hafði sér við hlið
ágætan mann með nokkra
reynslu að baki.
Ég tel mig muna það rétt að
Torfi Hjartarson hafi sagt í við-
tali við eitt blaðanna, að mál
Bjarni Benediktsson
þetta hafi verið í hálfgerðum
baklás alla tíð. Ef til vill hafa
stjórnarandstæðingar eitthvað
fyrir sér í því að sjávarútvegs-
lögin hafa skilið eftir nokkra
þrjósku í hugum sumra manna,
þrátt fyrir nauðsyn þeirra, og
hafi þess vegna átt óbeinan þátt
í því, að erfiðara hefur vérið að
fá lausn á ýmsu í þessari deilu,
sem okkur virtist ekki hafa ýkja
mikla þýðingu.
Ég verð að játa, að það hefur
raunverulega ekki verið hægt að
festa hendur á hvað það er sem
raunverulega beir á milli í deilu
yfinmanna og útgerðarmanna,
eftir að hásetar sömdu. Og það
er athyglisvert, að í sjónvarps-
viðtali sl. föstudag sagði einn
mannanna, sem lagt hafði sig
Oraunhæfar tillögur um
lækkun útflutningsuppbóta
gjaldeyristekjur af útfluttum land-
búnaðarafurðum námu 541 millj. sl. ár
Töluverðar umræður urðu á
Alþingi í gær og fyrradag um
frumvarp er Bragi Sigurjónsson
hefur borið fram um breytingu
á lögum um framleiðsluráð land
búnaðarins oig fl. Vill Bragi með
frumvarpi sínu, að útflutnings-
uppbætur á landbúnaðarafurðir
verði lækkáðar til mikilla muna,
og sagði hann í framsöguræðu
sinni, að á undanförnum árum
hefðu íslenzkir bændur fram-
leitt til útflutnings verulegt
magn landbúnaðarvara sér og
þjóðarheildinni til óhagræðis.
Mundi láta nærri að ríkissjóður
þyrfti að greiða á næsta ári um
300 milljónir króna tig bænda
vegna þessarar útflutningsfram-
leiðslu.
Þeir Bjartmar Guðmundsson
og Pálmi Jónsson mótmæltu frum
varpi þessu harðlega. Sögðu þeir
að hér væri um að ræða ómak-
lega árás á bændur, sem bæri
þess vitni að flutningsmaður
hefði ekki gert sér grein fyrir
mikilvægi landbúnaðarins, sem
hefði verið, væri og yrði ein af
helztu máttarstoðum íslenzks
þjóðfélags. I sama streng tók
einnig Stefán Valgeirsson.
Pálmi Jónsson kvaðst mundi
greiða því atkvæði að frumvarp
þetta kæmi fyrir nefnd, en
lengra næði sinn stuðningur ekki
við þáð. Frumvarpið fæli í sér,
að fé til útflutningsuppbóta yrði
skorið niður um hekning. Öllum
ætti að vera ljóst hversu slík til-
laga væri óraunhæf, ekki sízt
þar sem landbúnaðurinn hefði átt
við örðugleika að etja undan-
farin 2 ár, sökum afar óhag-
stæðs tíðarfars. Pálmi mótmælti
þeim ummælum flutningsmanns
frumvarpsins, að bændur væru
ráðvillt stétt, sem fyndu jörð-
ina skrfða undan fótum sér.
Sagði Pálmi að urnmæli þessi
væru alls ómakleg. Bændastéttin
hefði jaifnan unnið að því að
bæta landið og gera það byggi-
legra. Hún væri þjóðholl stétt,
sem hefði framleitt til mikils
hags fyrir þjóðarbúið. Það væri
einniig óraunhæft áð deila á
bændastéttina fyrir offram-
leiðslu, þar sem nú lægi fyrir
að mjólkurframeiðsan heflði dreg
izt svo mikið saman, að flytja
yrði mjólk a-lla leið frá Húsavík
til höfuðborgarsvæðisins. Það
væri rétt, að framleiðsla sauð-
fjárafurða væri 13-14% fram
yfir innanlandsneyzlu, en þá
bæri einnig að líta til þess, að
eftir gengisfellinguna hefði verð
hluitfall breytzt þannig að á er-
lendum mörkuðum fenigist allt
að 80% af innanlandsverði. Á
síðasta ári hefði verið fluttar út
landbúnaðarafurðir fyrir 541
millj. króna, og sagði Pálmi, það
augljóst, að nokku'ð mundi sjá á
fyrir þjóðarbúið ef það yrði af
þessuim gjaldeyristekjum.
Bjartmar Guðmundsson sagði,
Pálmi Jónsson.
að svo virtist sem flutningur
þessa frumvarps og siú stefna
sem fram kæmi hjá fluitnings-
manni þess, væri angi af þeim
boðskap sem fluttur hefði verið
af einstökum mönnum nú í seinni
tíð, þótt þetta væri í fyrsta sinn
sem hún kæmist inn á Allþingi.
Kenningin væri sú, að á íslandi
væru of margir bændur og þar
af leiðandi væru þeir baggi á
þjóðinni.
Bjeirtmar sagði, áð sú offram-
leiðsla sem löngum væri vitnað
til heyrði nú til liðinni tíð, og
óðum færðist í það horf að fram-
leiðsla bændanna yrði aðeins
fyrir innanladsmarkað.
Hann benti einnig á það að í
skýrsiu Hagtfðinda kæmi fram
að nautgripum hefði fækkað um
7298 á árunum 1965—1967 og á
mjög fram við að leysa deiluna,
að nú yrði að taka málið allt dl
meðferðar frá upphafi. Byrja á
deilunni aftur, eins og hún stóð
í byrjun.
Það má segja, að mál þessi hafi
verið sótt af nokkru kappi, og
kann þar að ráða um, eins og
ég sagði áðan, að mönnum hef-
ur ekki líkað sjávarútvegslögin,
þótt þeir hafi fallizt á meginfor
sendur þeirra og tekið þaiu gild
sem undirstöðu. Ég vil undir-
strika það, að án sebningar þess-
ara laga þá var um algjöra og
fyrirsjánlega stöðvun að ræða,
og auðvitað var þar ekki verið
að ganga á rétt sjómannanna
efnislega, vegna þess að hvorki
þeir, né neinir aðrir, eiga rétt á
því að fá aukin hlunnindi sökum
slíkrar neyðarráðstöfunar sem
gengislækkun er. Það er eðlilegt
og sjálfsagt að ríkisvaldið, sem
ákveður gengislækkunina,
ákveði einnig hvernig þeim
hlunnindum, sem hún skapar,
sikuli skipt niður, til þess að þa/u
komi að því gagni, sem til er ætl
ast. Hitt er svo annað mál, að
segja mátti að þarna væri hart
að farið, og samningamir voru
vissulega felldir úr gildi, en
menn fengu rétt til þesis að leita
réttar síns með samningsupp-
sögn, ef þeir vildu.
Eins og oft vill verða, hefði
mátt leysa þetta m'ál ef samn-
ingsaðilar hefðu sýnt meiri skiln
ing á báða bóga. E'f útgerðar-
menn hefðu fyrr fallizt á lífeyr-
issjóðinn en þeir gerðu, og ef
það hefði verið ljósara, hvað fyr
ir nokkrum hluta samningshóp-
anna hinna vakti í raun o,g veru,
þá hygg ég, að þessari deilu
hefði verið hægt að fá lokið fyrr.
Varðandi hlut rikisstjórnarinn
ar, þá er það sannast að segja,
að hún og umboðsmenn tóku að
sér að leysa vandasamasta þátt
deilunnar, spurninguna um mat-
arpeningana, og það er siður en
svo, að þar hafi verið reynt að
leika á aðila, eins og einn stjórn
arandstöðuþingmaður hefur ver-
ið að halda fram. Tillögurnar
voru gerðar með góðu samþykki
aðila, og þegar þeir skoðuðu mál
ið, þá sannfærðust þeir um, að
Framhald á bls. 27
Bjartmar Guðmundsson.
sama tíma hefði sauðfé fækkað
um 19 þúsund. Saigði Bjartmar
að ástæða væri til að ætla að
gripunum hafi enn fækkað frá
því hámarki sem var þegar bezt
áraði.
Þá saigði þingmaður, að ein-
stökum bygg'ðarlögum væri það
Hfsnauðsyn að fólki fækkaði
ekki þar. Þeir sem hæst létu og
töluðu um of marga bændur,
gerðu sér enga grein fyrir því
hvaða ástand mundi skapast ef
fólki fækkaði í sveitunum. Þorp
og kaupstaðir úti á landi stydd-
ust áð verulegu leyti við fram-
leiðslu sveitanna og er fækkaði
í þeim mundi einnig fækka á
þessum stöðum. Taldi Bjartmar
að kenningar fluitningsmanns
frumvarpsins ætti sér litla stoð
í raunveruleikanum og sagði, áð
Islendingar þyrftu að halda vel
á tiil þess að bændastéttin yrði
ekki of fámenn og framleiðsla
hennar ónóg fyrir innanlands-
markaðinn.