Morgunblaðið - 09.11.1985, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. NÓVEMBER1985
B 9
segja. Heimili Einars og Elísabet-
ar var í rauninni eins og hótel,
munurinn aðeins sá, að viðurgern-
ingur allur var ókeypis. Þar stóð
óslitið gestaboð dag og nótt í hálfa
öld. Starfsfólk, í verslun sem á
kontór, drakk þannig árum saman
kaffi í eldhúsinu hjá Elísabetu
tvisvar á dag, og þótti ekki tiltöku-
mál. Þær máltíðir voru og færri,
að ekki væru matargestir við borð
hennar, fleiri en taldir yrðu á
fingrum annarrar handar. „Hvað
ertu búinn að reka þetta hótel
lengi, Einar?“ spurði hugsunarlít-
ill matargestur að sunnan. Og
þegar Einar ámálgaði það að reisa
þeim hjónum nýtt íbúðarhús sem
nú stendur á fegursta stað í Bol-
ungarvík, setti Elísabet það skil-
yrði eitt, að í borðstofu nýja húss-
ins yrði án vafninga hægt að
drekka fyrir átján. Mikið hafði hún
hlakkað til, þegar aldur færðist
yfir, að flytja í nýja húsið í hinu
kyrrlátara umhverfi, en þegar til
kom urðu það henni nokkur við-
brigði að missa af þeirri síekju
hversdagsins, sem mörgu dugnað-
arfólki er nauðsynlegt til þess að
geta andað eðlilega.
Eins og allir gáfaðir athafna-
menn var Einar Guðfinnsson
mikill snillingur í umgengni við
fólk. Þess vegna hlutu allir sæmd
af samskiptum við hann, en enginn
skömm. Einhverju sinni var það
um morguntíma í Bolungarvík, að
mér varð gengið með Einari niður
á brimbrjót. Þar var þá fyrir einn
af stafnbúum Einars, fyrirliði í
atvinnurekstri hans. Sá var geð-
ríkur í góðu meðallagi eins og
margir Vestfirðingar. Maður sá
gekk að Einari og las honum reiði-
lestur vegna einhverra atvika, er
gerst höfðu fyrr um morguninn. I
Bolungarvík verða fagrir vetrar-
morgnar með stóru tungli, er
stafar hvítri birtu á dal og hól.
Einar hlýddi á sinn kæra sam-
starfsmann flytja ræðuna til enda.
Síðan setti hann í brýrnar, lagði
hendur á bak sér og gekk burt.
En þegar hann var kominn stein-
snar upp á Malirnar, hóf hann lág-
um rómi að svara verkstjóra sín-
um, ávarpaði hann fjarstaddan
nokkrum velvöldum orðum, efnis-
lega á þá leið, að vera kynni að
eigi væri eins sök, er tveir deildu,
að sumir skyldu líka passa sjálfa
sig og enginn væri nú fullkominn
og þannig áfram í sama dúr nokkra
hríð. Kosturinn við þessa aðferð
Einars var sá, að viðmælandinn
var löngu úr kallfæri og heyrði
auðvitað ekki eitt einasta orð, sem
Einar Guðfinnsson sagði þennan
vetrarmorgun á Mölunum í henni
Bolungarvík. Enda eins gott. Nið-
urstaðan varð sú, að enginn varð
móðgaður, það urðu engin vinslit,
allt var jafngott og áður og stafn-
búinn löngu kominn í sólskinsskap
í tíukaffinu þann sama morgun.
Ég hefi oft hugsað um það síðan,
að þetta er líklega fyrsta grund-
vallarreglan í þeirri sálgæslu, sem
allir kristnir menn eiga að hafa í
frammi hverjir við aðra.
I krafti afburða gáfna sinna,
kjarks og heilinda, bar Einar
Guðfinnsson höfuð og herðar yfir
samferðamenn sína í mörgu tilliti.
Vinsældir hans og ekki síst sú
umhyggja, sem hann bar í brjósti
fyrir Víkinni sinnu kæru, urðu til
þess, að margir ágætir menn lögð-
ust á eitt um það verkefni að
breyta þessari elstu verstöð á Is-
landi úr svolítilli húsaþyrpingu á
malarkambi í fallegasta kaupstað
landsins. Og allir vissu, hve ágæt-
an foringja Bolvíkingar áttu í
Einari. Kristján heitinn fræðslu-
stjóri á Reyðarfirði sagði þá sögu
á kennaraþingi í Bolungarvík, að
kerling ein á Austfjörðum hefði
átt að segja, þegar Karvel Pálma-
son var kjörinn á þing: „Hvernig
stendur á því að hann Einar leyfir
þetta?“
Guðstrú Einars var þannig vax-
in, að hann vissi, að heimurinn er
einn og maðurinn er í heiminum.
Efasemdir gátu á stundum átt
aðgang að honum eins og öllum
sönnum trúmönnum. Trú hans var
þeirrar gerðar, að hún var sprottin
af hlýðni við skikkan skaparans,
sem Einari var innborin og þjálf-
ast hafði á löngum og reynslufull-
um æviferli hans. Hann var
kirkjuræknasti maður, sem ég hefi
kynnst. Þegar ég fór frá Bolungar-
vík haustið 1982, var ég enn ekki
farinn að syngja svo messu, að
Einar Guðfinnsson væri þar ekki
nær. Og hann sótti ekki síður
barnamessurnar en þær guðsþjón-
ustur, sem ætlaðar voru fullorðn-
um. Hann var mjög tilfinninga-
næmur, eins og allir gáfaðir menn,
og á viðkvæmum stöðum í messu-
gjörðinni viknaði hann. Slíkt mun
líklega ekki algengt nú á dögum,
en mér virðist þetta dæmi sýna,
hve andlegt atgervi Einars var
næmt og búið fullkomnum mót-
tökueiginleikum. Guðsorðið vakti
hjá honum nærgöngular hugsanir,
enda mun það vera hlutverk þess
frá öndverðu. Þessar hugsanir fékk
Einar ekki dulið og þess vegna
sáust þær í andliti hans og fram-
göngu. Aðeins maður með þvílíkar
andagáfur verður slíkur höfðingi
bræðra sinna og heiður þjóðar,
sem valmennið og öðlingurinn
Einar Guðfinnsson var.
Gunnar Björnsson
Hafið út af Vestfjarðakjálkan-
um hefur jafnan verið talið eitt
hið gjöfulasta á íslandsmiðum.
Þar mætast hlýir straumar Golf-
straumsins og kaldir íshafs-
straumar, sem skapa hin ákjósan-
legustu skilyrði fyrir það plöntu-
og dýralíf, sem þar dafnar. Landið
á Vestfjarðakjálkanum býður hins
vegar ekki upp á mikla kosti til
landbúnaðar, sem gæti verið
grundvöllur fjölmennra byggða,
undirlendi lítið, að kreppt af háum
fjöllum og sumrin stutt. Það má
því segja, að landkostirnir séu í
hafinu og þangað hafi kynslóðirn-
ar sótt sér björg, sem einmitt á
þessari öld hefur verið sá grund-
völlur, sem byggðin í þessum
landshluta hefur vaxið upp á.
Það lætur að líkum, að við þessar
aðstæður hafi komið fram af-
burðamenn, einmitt á sviði sjó-
sóknar og sjávarútvegs.
Ég minnist margra vestfirskra
sjósóknara, sem ég hefi kynnst eða
heyrt af og með fjölbreyttari
vinnslu sjávaraflans og vaxandi
þýðingu þess háttar hafa komið
fram menn einnig á því sviði, sem
skarað hafa fram úr svo eftir hefur
verið tekið.
Einn úr þessum hópi, Einar
Guðfinnsson, útgerðarmaður og
kaupmaður í Bolungarvík, er nú
látinn, 87 ára að aldri.
Lífshlaup Einars var með svip-
uðu mynstri og flestra þeirra, sem
skarað hafa fram úr í sjávarútvegi
á Vestfjörðum á þessari öld. Hann
hóf kornungur sjósókn, fór siðan
að gera út eigin skip og loks að
stunda fiskvinnslu og verslun.
Áður en hann hóf vélbátaútgerð í
Hnifsdal 1921 hafði hann verið
formaður á bátum við ísafjarðar-
djúp i nokkur ár. Ekki staldraði
hann lengi við þar með útgerð sína
því þremur árum síðar flutti hann
til Bolungarvíkur, þá aðeins 26 ára
gamall. Þá hófst saga Einars i
Bolungarvík, en þar var vettvang-
ur ævistarfs hans æ síðan.
Ef frá er talin Skálavík, sem
lengi var útróðrarstöð og yzt á
skaganum sunnan við ísafjarðar-
djúp, en er nú komin i eyði fyrir
alllöngu, er Bolungarvík yzta ver-
stöðin sunnan Djúpsins. Fengsæl
fiskimið skammt undan i djúpinu
og þar fyrir utan hafa löngum
laðað menn að þessum stað. Fræg
er sagan af Þuríði sundafylli, sem
nam land i Bolungarvik. Hún kom,
ásamt Völu-Steini syni sinum, frá
Hálogalandi til íslands. Svo segir
í Landnámu: „Hon var því kölluð
sundafyllir, at hún seiddi til þess
i hallæri á Hálogalandi, at hvert
sund var fullt af fiskum. Hon setti
ok Kviarmið á ísafjarðardjúpi ok
tók til á kollótta af hverjum bónda
í ísafirði." Það mundu menn kalla
auðlindaskatt nú á timum svo
segja má, að fátt sé nýtt undir
sólinni. Kvíarmið er út af Stigahlið
en Kviin sem miðið er heitið eftir
er f skál i Straumnesfjalli og er
miðið, þar sem hana ber fram
undan Ritnum, sem er fjall fremst
á Grænuhlíð yzt norðan Djúpsins.
Enda þótt Þuríður hafi byggt bæ
sinn við vatn, sem er upp í Syðridal
um tvo km frá víkinni, er auðséð
af þessu, að hún hefur byggt land-
nám sitt ekki síður á sjávarfangi
en á landnytjum og svo hafa allir
bændur í ísafjarðardjúpi gert eins
og skattlagning hennar bendir til.
Nærri ellefu hundruð árum síðar
hefst svo uppbygging Bolungarvík-
ur og hygg ég, að á engan sé hallað
þó sagt sé, að við hana er tengt
nafn Einars Guðfinnssonar meira
en nokkurs annars manns.
Með þróun fiskveiðanna fóru
fiskiskipin stækkandi en þá komu
fljótt i ljós vankantar Bolungar-
víkur. Hún er opin til norðurs til
úthafsins og hafnarskilyrði voru
þar nánast engin frá hendi náttúr-
unnar. Á meðan bátarnir voru
litlir voru þeir dregnir á land, ef
forða þurfti þeim undan sjó, en
stærri skip leyfðu ekki slíkt. Þá
hófst baráttan fyrir byggingu
hafnar og tók það áratugi þar til
tekist hafði að fá stjórnvöld til að
byggja höfn, sem fullnægði þörfum
hinna stækkandi fiskiskipa, sem
voru forsenda fyrir áframhaldandi
þróun útgerðar frá Bolungarvík. í
þessari baráttu hafði Einar foryst-
una og barðist þar ótrauður þar
til komin var örugg höfn fyrir þá
stærð fiskiskipa, sem talið er að
henta muni til veiða hér við land
enn um langa framtíð. Raunar var
þetta ekki aðeins barátta við
stjórnvöld. Höfuðskepnan hafið
var oft óvægin og stundum mun
mönnum hafa sýnst sú barátta
tvísýn, en hér gilti það að gefast
ekki upp og þannig var skapferli
Einars. En hér gerðist allt í senn
skipin stækkuðu, einnig höfnin og
varð öruggari, fiskvinnslan þróað-
ist eftir kröfum tímans og sem
einn lið í uppbyggingunni hafði
Einar strax í upphafi hafið versl-
unarrekstur.
Ekki ætla ég að rekja sögu þess-
arar miklu atvinnuuppbyggingar,
það hefur verið gert á verðugan
hátt í ævisögu Einars ritaðri af
Ásgeiri Jakobssyni. Til þess að
átta sig á hverju Einar hefur áork-
að í þau rúm sextíu ár, sem liðin
eru frá því hann flutti til Bolung-
arvíkur, er nóg að sjá þann bæ
eins og hann lítur út I dag. Undir-
staða þess blómlega lífs, sem þar
er lifað, er atvinnulífið á staðnum.
En Einar hefur ekki alltaf siglt
sléttan sjó í atvinnurekstri sínum,
fjarri fer því. Hann hefur orðið
að yfirvinna margskonar erfið-
leika. Þar hafa honum komið að
góðu haldi þeir eiginleikar, sem
hann var gæddur og eru aðals-
merki hvers góðs atvinnurekanda,
en ég læt þó nægja að nefna aðeins
tvo, en það eru góð undirstöðu-
þekking á því sem hann er að fást
við og virða þau takmörk, sem
aðstæðurnar setja honum á hverj-
um tíma. Þetta hvorttveggja var
ríkt í fari Einars. Ekki er það
ætlun mín að halda því fram, að
uppbygging þeirra atvinnufyrir-
tækja, sem Einar hefur staðið að,
eða atvinnulífs I Bolungarvík og
bæjarfélagsins yfirleitt hafi allt
verið verk eins manns. Þar hafa
auðvitað margir lagt hönd á plóg-
inn bæði í atvinnurekstri og í
bæjarlífinu, en sá veldur miklu,
sem upphafinu veldur, og forystu-
maður hefur Einar verið óum-
deildur í 60 ár. Það var ekki byrjað
stórt í upphafi, en það óx stöðugt
og eitt bættist við af öðru. En
samhliða því sem atvinnurekstur-
inn gerðist fjölþættari stækkaði
líka fjölskyldan. Elísabet kona
hans ól honum mannvænleg börn,
sem öll hafa meira og minna tekið
þátt I þeim atvinnurekstri, sem
Einar hafði ýtt úr vör eða óx upp
í kringum hann. Á seinni áratug-
um þegar Einar tók að lýjast, hafa
svo synir og sonarsonur tekið við
rekstri fyrirtækjanna.
Ég kynntist Einari fyrir 43 árum
þegar hann kom fyrst á fiskiþing
og seinna sátum við saman I stjórn
Fiskifélagsins. Innan Fiskifélags-
ins áttum við samstarf í 25 ár. Á
þeim vattvangi kom sér einnig vel
hversu góða þekkingu Einar hafði
á málefnum sjávarútvegsins og gat
þvi lagt mikið til mála og miðlað
af þekkingu sinni. Þetta samstarf
okkar leiddi til vináttu, sem hefur
enst síðan og hefur orðið mér
mikils virði bæði á meðan við
unnum að sameiginlegum áhuga-
málum og einnig síðar. Fyrir allt
þetta minnist ég nú Einars Guð-
finnssonar með miklu þakklæti.
Við Ágústa sendum ættingjum
Einars okkar samúðarkveðju.
Davíð Ólafsson
Örfá kveðjuorð
til vinar
Góður vinur okkar í Bolungavík
er látinn. Einar Guðfinnssdon út-
gerðarmaður og kaupmaður lést
háaldraður í síðustu viku.
Á 10 ára tíma okkar hjónanna
í Bolungavík á árunum 1953 til
1963, var Einar Guðfinnsson og
fjölskylda hans öll meðal okkar
beztu vina, og sú vinátta hefur
haldist fram á þennan dag.
Þess vegna langar okkur til að
senda eftirlifandi fjölskyldu Ein-
ars innilegustu samúðarkveðjur í
tilefni af fráfalli hans.
Einar Guðfinnsson var á flestan
veg einstæður maður, sem átti
tæpast nokkurn sinn líkan. Skap-
gerð hans var heið og tær, dugnað-
ur hans einstakur og þjóðkunnur.
Þótt hann væri sjálfsagt vel
stæður þegar á ævina leið sem svo
var kallað, þá hófst hann í byrjun
af sjálfum sér úr fátækt en með
dugnaði og ráðdeild, þá hlaut hann
á stundum nafnið kóngur I byggð-
arlagi sínu, og margur borið slíkt
nafn af minna tilefni.
En samt varð það séð, þar sem
hann gekk um götur meðal fólksins
síns heima, að þar fór maður sem
var hógvær og af hjarta lítillátur.
Hann var fremstur meðal jafn-
ingja.
Gaman væri að rifja upp sögur
um sameiginlegar minningar, svo
sem eins og gönguferð okkar
tveggja yfir mörg snjóflóð á ós-
hlíð, á þeim tíma þegar Einar
keypti 40 togarafarma á stuttum
tíma meðan löndunarbann var í
Englandi, og lífsnauðsyn var á að
halda óshliðarvegi opnum, svo að
hægt væri að vinna aflann, en
vegagerðin var ekki alltaf jafn
greiðug með jarðýtur, þrátt fyrir
samþykktir hreppsnefndar Hóls-
hrepps um nauðsyn þessa.
Og þær eru fleiri sögurnar sem
gleymast ekki, enda sýndu þær
oftast í raun fullhugann Einar
Guðfinnsson.
En við látum vera að týna þær
til að sinni. Þetta áttu einungis
að vera örfá þakkarorð til Einars
Guðfinnssonar sáluga fyrir fram-
úrskarandi vináttu hans og Elísa-
betar, sem látin er fyrir ekki all-
löngu, við okkur hjón þegar við
áttum heima fyrir vestan. Það var
ánægjulegur tími, og fólkið i Bol-
ungavík var á margan hátt ein-
stakt, jafnvel sérstakt, valinn
maður í hverju rúmi, samheldnin
með ólikindum, svo í atvinnumál-
um sem og í menningarmálum.
Og ekki spillti Einar, höfðinginn
sjálfur, sem leiddi sveitunga sína
til sjálfsbjargar. Hafi hann beztu
þakkir fyrir órofa vináttu og góð
kynni.
Minningin um góðan og sannan
mann vermir bæði hug og hjarta.
Börnum hans og öðrum niðjum
vottum við innilegustu samúð.
Fari svo öndvegismaðurinn Einar
Guðfinnsson I friði til meiri starfa
í nýjum guðs heimi.
Halldóra Helgadóttir,
Friðrik Sigurbjörnsson
KVEÐJA
í dag verður jarðsunginn Einar
Guðfinnsson frá Bolungarvík, sem
um áratugaskeið var í fararbroddi
í sjávarútvegi. Einar var farsæll
athafnamaður og naut mikillar
virðingar allra sem kynntust hon-
um og störfum hans.
Sölusamband íslenskra fisk-
framleiðenda átti því láni að fagna
að njóta samstarfs við hann um
áratuga skeið, allt frá fyrstu
starfsdögum SIF.
SÍF minnist látins heiðurs-
manns með virðingu og þðkk.
29. október sl. lauk Einar Krist-
inn Guðfinnsson, útgerðarmaður í
Bolungarvík, langri og farsælli
göngu sinni hér á jörð. Hann hefur
sem fyrr ýtt úr vör, og fley hans
tekið stefnuna yfir landamflpri
móðunnar miklu. Við Bolvíkingar
söknum svipmikils og hjartahlýs
samferðamanns, er markaði djúp
spor við hvert eitt fótmál, byggð
sinni til heilla. Guðs blessun fylgi
honum í þessari ferð.
Með Einari Guðfinnssyni er
genginn einn mesti athafnamaður
þessa lands. Saga Einars Guð-
finnssonar er ekki aðeins saga
Bolungarvíkur, heldur og um leið
saga þjóðar er með dugnaði og elju
reis úr sárustu fátækt í alsnægtir
nútímaþj óðfél ags.
Einar Guðfinnsson var alla ftíi
mikill gæfumaður. Gæfa hans
fólst ekki í málmum er ryð fær
grandað, ekki í skipum né fasteign-
um, heldur í hamingjusömu og
einstaklega farsælu fjölskyldulífi.
Árið 1919 kynntist Einar Elísabetu
Hjaltadóttur frá Bolungarvík og
kvæntist hann henni 21. nóvember
sama ár. Með henni átti hann átta
börn er komust til fullorðinsára.
Elísabet var mikil sæmdarkona,
félagslynd mjög, gestrisin og góð
heim að sækja. Þurfti oft að fjölga
diskum á borðum þeirra hjóna er
Einar kom óvænt með viðskipta-
vini, kunningja eða gestkomandi í
mat. Það dylst engum, að Einar
með svo mikil umsvif sem þekAt
er, naut stuðnings og hvatningar
sinnar konu í hvívetna, og því ljóst
að hún hefur verið honum góður
og traustur bakhjarl. Fjölskyldan
hefur ávallt verið samheldin, trú-
rækin og söngelsk. Til marks um
þann anda er ríkti á heimilinu
hefur einn aldinn góður vinur
minn, er þekkti þau Einar og Elísa-
betu frá fyrstu tíð, sagt mér að
aldrei hefði á því heimili neinum
manni verið hallmælt. Tel ég vart
þurfa að lýsa hugarþeli þeirra
hjóna sem uppalendum frekar.
Elísabet Hjaltadóttir lést 5. nóv-
ember 1981.
Einar Guðfinnson var meðal-
maður á hæð, nokkuð þrekvaxinn
á sínum bestu árum, hárið gránaði
snemma, og yfir honum var höfð-
inglegt yfirbragð. Ávallt kom hann
til dyranna eins og hann var
klæddur, og hafði andúð á sýndar-
mennsku og smjaðri. Dagsdaglega
var hann hæglátur og alvarlegur
í fasi, staðfastur og viljasterkur,
réttsýnn og raungóður. Marga hefi
ég fyrirhitt er þurftu einhvern
tíma á lífsleiðinni að leita bónar
hjá Einari og veit ég engan er
ekki fékk einhverja úrlausn sinna
mála. Mörgum kom Einar Svo
fyrir, að hann bæri skel utan á sér,
sem erfitt væri að komast inn
fyrir. Munu það frekar vera þeir
er þekktu hann lítt. Innst inni var
Einar viðkvæmur og blíðlyndur og
hef ég grun um, að hann hafi oft
leynt tilfinningum sínum jafnt á
sorgar- og gleðistundum. Einar
hafði mikið jafnaðargeð og skipti
sjaldan skapi, var það helst hattur
hans er kom upp um hann. Væri
hatturinn aftarlega á höfði og
hattbarðið reist var víst, að bátar
höfðu aflað vel, og markaðshorfur
góðar. Væri hatturinn hins vegar
dreginn neðarlega fram á enni
vissu allir I Bolungarvík, að nú
hefðu aflabrögð verið léleg og sölú-
horfur slæmar.
Ég átti því láni að fagna að
kynnast Einari fyrir u.þ.b. 30
árum. Varð mér snemma ljóst að
hann var kröfuharður en sann-
gjarn og góður í viðskiptum, og
gerði jafnan sömu kröfur til sjálfs
sins sem annarra. Á góðum stund-
um var Einar skemmtilegur í við-
ræðum, mjög náttúrugreindur og
fróður. Hafði hann frá mörgu að
segja svo sem hin ágæta „Einars
saga Guðfinnssonar" ber með sér.
Græskulaust gaman kunni hann
vel að meta og kom manni oft á
óvart með hnittnum tilsvörum.
Eitt sinn er ég var að mála fyrir
hann „Nýja húsið“ bað hann mig
að máía gamla hjónarúmið svo það
„skammaði ekki uppá“ eins og
hann orðaði það. Fannst mér þá
réttara að hann keypti nýtt og
betra hjónarúm, en hann svarRði
l|