Morgunblaðið - 23.09.1989, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGAKDAGUR 23. SEPTEMBER 1989
Rætt við
Bergljótu
Jónsdóttur,
framkvæmda-
stjóra
íslenskrar
tónverka-
miðstöðvar
mjög fína sýningarbása, sem búið
er að hanna og greiða fyrir.
Hluta íslands hefur hinsvegar
verið skipt á milli hinna Norðurland-
anna íjögurra, Noregs, Svíþjóðar,
Danmerkur og Finnlands. Við höfum
ekki heldur efni á að senda fulltrúa
til að kynna íslenska tónlist, þannig
að það verða Danir sem koma til
með að gera það. Við erum þarna í
mjög dapurlegri stöðu sem ekki er
mjög hvetjandi fyrir okkur. Og auð-
vitað verðum við að hafa efni svona
sýningu — útgefið efni. En við eigum
of lítið af útgefnu efni, til að geta
staðið með sæmilegri reisn að svona
sýningu. Það vantar töluvert upp á
að þetta efni sé nægjanlegt.
Það er alltaf verið að tala um að
það sé nauðsynlegt að gera átak til
að styrkja og vernda íslenska tungu
og það er talað um að nauðsynlegt
sé að styrkja hina ungu listgrein,
kvikmyndagerð. Ég er alveg sam-
mála því. En mér finnst jafn mikil-
vægt að veita fjármunum í að varð-
veita og vernda íslenska tónlist. Það
er ekki hægt að ætlast til þess að
þau tónskáld sem hér starfa, geti
rekið safn og tryggt það að tónlistar-
menning okkar glatist ekki, rekið
útgáfufyrirtæki og séð um að kynna
íslénska tónlist hér heima og erlend-
is. Það bara gengur ekki upp.
Ég held að við hljótum að vera
komin að þeim tímamótum, að taka
ákvörðun um það með hvaða hætti
íslensk tónlist er hluti af íslensku
menningarstarfi og menningararf-
leifð.
Ég er ejdd að segja að ríkið eigi
að taka íslenska tónverkamiðstöð
yfir, en ég held að það sé fyllilega
tímabært að stjórnvöld leggi meira
af mörkum en hingað til hefur ver-
ið, því það sem við erum að gera
hérna, er ekki okkar einkamál."
Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir
Ursölum Listasafns Islands:
Jón Stefánsson,
Sumarnótt — Lómar við Þjórsá
Sumarnótt. Lómar við
Þjórsá er eitt af öndvegis-
verkum Jóns Stefánsson
sem eru í eigu Listasafns
íslands. Þetta er olíumál-
verk, 100x130 sm að stærð, frá
árinu 1929 og var það keypt til
Listasafnsins ári síðar. Það var eitt
þeirra verka sem voru á myndlist-
arsýningu sem haldin var í tilefni
Alþingshátíðarinnar 1930 og var
énn fremur á íslenskri listasýningu
í Noregi og Svíþjóð árið 1932.
Margir munu þekkja verkið af eftir-
prentun Helgafells sem prýtt hefur
mat'gan vegginn á íslenskum heim-
ilum og í stofnunum, en færri höfðu
séð málverkið þar til fyrir nokkrum
árum er það var flutt aftur í Lista-
safn íslands frá Bessastöðum, þar
sem það hafði prýtt bústað forseta
Islands í mörg ár.
í þessu verki hefur Jón túlkað
kyrrð íslenski'ar sumarnætur. Eins
og jafnan í landslagsmyndum
sínum hefur hann valið sér ntynd-
efni inni á öræfum íslands, þar sem
auðnin og víðáttan blasa við og
kyrrðin er alger. Þótt kveikjan að
myndefninu hafi verið út' náttú-
runni, vann Jón myndina síðan að
öllu leyti á vinnustofunni og sveigði
myndefnið undir túlkun á hughrif-
um sínum. Til að leggja áherslu á
hið kyrrstæða byggir hann mynd-
ina á láréttum línunv Fremst er
árbakki nteð tveim fuglunt, þá
spegilslétt áin og loks ijall sem rís
eins og klettaborg handan árinnat'.
Spegilmynd fjallsins eykur mátt
þess og jafnframt dýpt myndarinn-
ar, en bjarminn yfir því gæðir
myndina vídd og endurkast hans
frá vatninu lýsir allan flötinn. Svöl
birtan og speglunin í vatninu ljá
verkinu blæ djúprar íhygli og
áhorfandinn skynjat' þá kyrrð sem
er tjáð. Fuglarnir tveir í forgrunni
ntynda hallandi og lóðréttar línur
til mótvægis við láréttar línur
landsins og ávalir búkar þeirra eru
mótaðir með hlýjum litum andstætt
hinum svölu litatónum, sem eru
ríkjandi, og skapa þannig nálægð
i þeirri víðáttu sem við blasir. Fugl-
arnir leita inn í mynddýptina, í átt
til tignarlegs fjallsins, og augu
áhorfandans fylgja þeim eftir. Ná-
vist þeirra eykur enn á hinn djúp-
hugula andblæ verksins þar sem
þeir verða eins konr staðgenglar
mannsins í náttúrunni, en nátengd-
ari henni. Þeir eru hið eina kvika
í myndinni og í huga þess, sem á
horfir, verður hún ímynd íslenskrar
sumarnætur þar sem ekkert heyrist
nema kvak fulgla.
1 leit að
nýrri fegurð
Sigurður Þórir myndlistarmaður
íviðtali
Sigurður Þórir myndlist-
armaður opnar tólftu
einkasýningu sína í
Norræna liúsinu í
Reykjavík í dag. Mynd-
irnar á þessari sýningu eru allar
málaðar á síðasta eina og Iiálfa
ári. Á tímabili segist Sigurður
Þórir aðallega hafa unnið pólití-
skar og realískar myndir, en
hefúr á undanfórnum árum snúið
sér í átt til rómantíkskrar stefnu,
þar sem manncskjan, náttúran
og samspil mannsins við náttúr-
una eru helstu viðfangsefhin.
Sigurður Þórir, er ástæðan fyrir
því að þú hefur snúið baki við þjóð-
félagslegri ádeilu sú að skoðanir
þínar hafa breyst?
„Nei, skoðanir mínar hafa ekki
breyst heldur viðhorf mitt til mál-
verksins. Áður var ég að reyna að
opna augu fólks fyrir því sem var
að gerast í heiminum, en mér finnst
ekki lengur nein þörf á að reyna
að lýsa ástandinu. Það væri aðeins
viðbót við það sem dynur á fólki
allan daginn í fjölmiðlum og það
er orðið ómóttækilegt fyrir.
Mér finnst meiri ástæða til að
skapa mótvægi við ástandið og
vekja fólk þannig til umhugsunar.
Mótvægið felst í því að gera falleg-
ar myndir, eitthvað sem fólk finnur
sig í og stendur því nær heldur en
efnisleg gæði.
Ég er sannfærður um að neyslan
á í framtíðinni eftir að snúast um
menninguna. Ekki veraldlega hluti.
Erlendis hafa fyrirtæki löngu
gert sér grein fyrir því að listin
skiptir máli og eyða jafn miklum
fjármunum til styrktar listum og
íþróttum.“ /
Finnst þér Islendingar hafa lítinn
skilning á listum og menningu?
„Auðvitað ekki allir, en skilning-
inn skortir víða. Við erum á eftir
tímanum. Það er alltaf verið að
fjargviðrast yfir því að menningin
kosti mikið og alltaf byijað á henni
ef skera á niður einhvers staðar.
En menningaruppeldi þjóðarinn-
ar er líká ábótavant. Hvergi á náms-
leiðinni, hvorki í grunnskóla, fram-
haldsskóla né Háskólanum, er
kennt myndmál, myndsaga eða
listasaga sem er forsenda þess að
fólk geti notið listar. Það er kennt
eitthvað smávegis um bókmenntir
en hvergi er veitt innsýn í myndlist.
Það vill líka gleymast þegar talað
er um að öll menningarstarfsemi
sé dýr, að útlenda ferðamenn, sem
hingað koma, þyrstir í menningu.
Þeir koma ekki hingað til að borða
á l'ínum veitingastöðum eða gista á
flottum hótelum. Þeir vilja fá upp-
lýsingar um listina, menninguna og
landið.
Það er vitleysa að segja að mynd-
listarmenn séu afætur á þjóðfélag-
inu. Og fáránlegt að ekki skuli vera
til neinn starfslaunasjóður fyrir
myndlistarmenn. Ekki myndi
nokkrum sjómanni detta í hug að
fara á sjó og hætta á að fá engin
laun ef ekkert er fiskað, enda hafa
þeir tekjutryggingarsjóð."
Þú ert ekkert feiminn við að
blanda saman mjög ólíkum og æp-
andi litum . ..?
„Ég er ekki haldinn neinum for-
dómum gagnvart litum, enda þýðir
ekkert að vera málari ef maður er
feiminn við liti. Það væri einskonar
frelsisskerðing ef maður væri það.
Ég mála eins og mér býr í btjósti
í það og það skiptið og reyni alltaf
að nálgast nýtt viðfangsefni með
opnum huga.
í myndirnar sem eru á þessari
sýningu nota ég mikið hátónalita-
skala, sem undirstrika mótvægið
sem ég nefndi áðan. Með dökkum
litum væri ég að lýsa drungalegu
ástandi. Ég vil koma á bjartsýni
og held að það sé hægt. Það er
ekki náttúrulögmál að allt þurfi að
fara til andskotans. Eins og til
dæmis í umhverfismálum. Það er
hægt að breyta þessu. Snúa þróun-
inni við, sem verður að gera. Það
er spurning um hugarf-ar og vilja.
Ef við höldum áfram að ganga á
auðlindir jarðarinnar þá hreinlega
losar hún sig við okkur. Maðurinn
verður að lifa í sátt og samlyndi
við náttúruna."
MEO
Sýning Sigurðar
Þóris verður
opnuð íNorr-
æna húsinu í
dag klukkan
tvö.
Morgunblaðið/Sverrii*