Morgunblaðið - 22.11.1989, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBIíAÐIÐ MIÐVIKUOAGUR 22. NQVEMBER 1989 ;
Þetta leikhús á að ráðast
í sífellt meiri nýsköpun
Fyrsta verkefhi Leikfélags Akureyrar á þessu starfsári er „Hús
Bernörðu Alba“. Jafnframt er það fyrsta verkefiii nýs leik-
hússtjóra á Akureyri, Sigurðar Hróarssonar. Sigurður var ráð-
inn til leikfélagsins síðastliðið vor, en hann hafði um nokkurra
ára skeið starfað sem leikhúsritari hjá Leikfélagi Reykjavíkur.
Það hefúr vakið athygli manns, að þrátt fyrir metnaðarfiillt
verkefiiaval á síðustu árum, hefúr Leikfélagi Akureyrar ekki
tekist að laða Akureyringa í leikhúsið sem skyldi. Fjárhags-
staða félagsins hefúr löngum verið með verra móti og óhjá-
kvæmilega vakna upp spumingar um það hvað Akureyringar
vilja sjá, ef þeir þá vilja yfir höfúð hafa atvinnuleikhús á staðn-
um. Þegar ég hitti nýja leikhússtjórann, Sigurð Hróarsson, virt-
ist hann bjartsýnn á framtíðina, svo ég spurði hvemig gengið
hefði að fjármagna nýbyijað leikár.
Það eina sem hefur verið
virkilega erfitt er að eiga
við þá sem ráða yfir fjár-
magni þjóðarinnar,"
sagði Sigurður. „Ég er
búinn að fara í margar heimsókn-
ir í ráðuneytin og til bæjarstjóm-
arinnar hér. Mér fínnst ég hafa
mætt skilningi og velvild bæði í
menntamálaráðuneytinu og hjá
bæjarráði Akureyrarbæjar — sem
augljóslega þykir vænt um leik-
félagið sitt. Því til stuðnings get
ég nefnt að hlutfall framlags
Akureyrarbæjar er hærra en
framlag Reykjavíkurborgar til
Leikfélags Reykjavíkur. 0g allt
sem Svavar Gestsson, mennta-
málaráðherra, héfur boðist til að
gera, hefur hann gert og fylgt
því eftir. En í fjármálaráðuneytinu
hef ég hingað til yfirleitt komið
að lokuðum dyrum.“
— Er ekki eðlilegt að lítili
áhugi ríki í fjármálaráðuneytinu
á fyrirtæki sem jafnvel Akur-
eyrarbúar sýna ekki mikinn
áhuga? Er einhver grundvöllur
fyrir rekstri atvinnuleikhúss hér?
„Já, það er grundvöllur fyrir
rekstri atvinnuleikhúss hér á Ak-
ureyri. Það hefur reyndar sýnt sig
í gegnum tíðina, að það er erfitt
að koma þeim tekjum sem eru af
miðasölu upp fyrir 20% af rekstr-
arkostnaði, jafnvel þótt uppselt
sé á allar sýningar — vegna þess
hve markaðurinn er lítill."
RÆTT VIÐ SIGURÐ
HRÓARSSON LEIKHÚS-
STJÓRA Á AKUREYRI
— Hver er skýring þín á
áhugaleysi Akureyringa?
„Það er erfitt fyrir mig að full-
yrða neitt um það hvað bæjarbú-
um finnst, en vissulega mættu
Akureyringar koma meira í leik-
húsið en þeir gera. Þeir mættu
líka gera sér grein fyrir því að
leikhús er ekki bara til að
skemmta fólki — ekki bara til að
láta fólk hlæja. Það verður að
segjast eins og er, að hér hefur
gengið illa, þegar upp eru sett
sígild verk, eða verk í þyngri kant-
inum, þótt ég viti _
svosem ekkert ®
vort það sé verra
en á höfuðborg-
arsvæðinu. Þó
grunar míg það
— og mig undrar
að hingað skuli
koma fimm sinn-
um fleiri áhorf-
endur á erlenda
söngleiki en á
sígilt bókmenntaverk.“
— Eru það ekki skýr skilaboð
um hvað bæjarbúar vilja sjá?„
„Auðvitað verður leikfélagið að
taka mið af þessu að einhverju
ieyti. En það er ekki síður hlut-
verk leikhúss að móta smekk en
að mæta þeim smekk sem fyrir
er. í leikhúsi, eins og í öðrum list-
greinum, verður að taka tillit ti
allra, ekki síður þeirra sem eru í
minnihlutanum.“
— Hafið þið efni á því?
„Fyrir afkomu leikhússins
skiptir aðsóknin ekki höfuðmáli.
Það sem skiptir mestu máli, þegar
afkoman er skoðuð, er að fá fjár-
hagsaðstoð frá opinberum aðilum,
til að geta sinnt þörfum áhorfenda
— líka þeirra sem eru í minni-
hluta. Þegar settar eru upp dýrar
sýningar, með miklum kvöld-
kostnaði, er meira tap á sýningu
eftir því sem hún er sýnd lengur,
því það sem kemur inn í kassann
— þótt alltaf sé uppselt — dugar
ekki fyrir kostnaðinum. Þetta er
ein af fáránlegu þverstæðunum
sem við eigum við að glíma. En
þar fyrir utan skiptir það leik-
húsið auðvitað mjög miklu máli
að fá fólk inn í húsið. Það er stað-
reynd sem aldrei breytist."
— Hvernig hafið þið hugsað
ykkur að leysa þennan vanda?
„Mín skoðun er sú, að það sem
þetta leikhús á að gera, er að
ráðast í sífellt meiri nýsköpun;
setja upp ný íslensk verk, fólkið
innan leikhússins á sjálft að fá
hugmyndir og ráða til sín ákveðna
höfunda til að sinna ákveðnum
verkefnum, til dæmis að vinna
leikgerðir og dagskrár — og þá
ekki síst efni sem á sér einhver
Sigurður Hróarsson
tengsl við Akureyri og Akur-
eyringa."
— Leikfélag Akureyrar hefur
löngum reynt að markaðssetja
sýningar sínar fyrir sunnan. Held-
urðu að dagskrár og leikgerðir
af þessum toga yrðu til að laða
sunnanmenn norður í leikhús?
„Mér finnst að Leikfélag Akur-
eyrar eigi fyrst og fremst að
hugsa um sína heimamenn, en
jafnframt hlýtur það að vera mest
spennandi, fyrir fólk alls staðar
að af landinu, að koma hingað til
að sjá það sem er sérstaklega
gert fyrir Leikfélag Akureyrar.
Alveg á sama hátt og ef íslenskur
rithöfundur vill ná heimsathygli,
þá skrifar hann fremur um Bjart
í Sumarhúsum en kaupsýslumann
á Manhattan."
— Mótar þú verkefnavalið?
„Já, hér er sú vinnuaðferð við-
höfð, að leikhússtjóri mótar verk-
efnaval og leggur fýrir leikhúsráð,
sem gerir við það sínar athuga-
semdir, eða leggur yfir það bless-
um sína. Hinsvegar loka ég mig
ekki inni í neinum fílabeinsturni
þegar ég vel verkefni, heldur ræði
ég vítt og breitt um allar mínar
hugmyndir við fólk. — bæði hér
innan leikhússins og við bæj-
arbúa. Eins hvet ég óspart alla
að vera óhrædda við að leggja inn
hugmyndir og tillögur, jafnt leik-
stjóra sem annað leikhúsfólk —
og áhorfendur."
— Er það í samræmi við hug-
myndir þínar um hvaða hlutverki
leikhúsið eigi að þjóna í samfélag-
inu?
„Já. Mér fínnst að þeir sem
vinna í leikhúsi verði að þekkja
vel alla þá vinda sem blása í sam-
félaginu og haga sínum seglum
eftir því.“
— Og hvert finnst þér vera
hlutverk leikhússins?
„Leikhúsið hefur mjög marg-
þættu hlutverki að gegna, ekki
síst á þeim tímum sem við lifum
núna, þegar hverskyns erlent efni
— sem að miklum hluta til er
hreint og klárt rusl — á fyrirvara-
laust greiðan aðgang að lands-
mönnum, í gegnum videoleigur,
gervihnetti og hvað þetta heitir
nú allt saman, og vegur þannig
að íslenskri menningu, tungu og
hugmyndum. Þá er það ekki síst
hlutverk leikhússins að hlúa að
innlendri list og ala fólk upp í
íslenskum hugsunarhætti, svo
verðmætamat þess skaðist síður
af iðnvæddri ómenningu."
Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir
HAUST MEÐ GORKI
________Leiklist____________
Guðrún Þóra Gunnarsdóttir
Maxim Gorki (1868-1936):
Sumargestir.
Leiklestur: Frú Emilía.
Sumargestir (leikgerð Peters
Stein og Botho Strauss).
Þýðing: Árni Bergmann.
Leikstjórn: Guðjón P. Peders-
en.
Frú Emilía kom með þá ný-
breytni inn í leikhúslíf fyrir ári
síðan að kynna okkur Tsjekhov
með leiklestri á íjórum þekktum
verkum hans. Og nú í haust held-
ur hún áfram að kynna rússn-
eska skáldjöfra og taka Gorki
fyrir. Helgina 11. og 12. nóvem-
ber riðu Emilíumenn á vaðið með
leikritið I djúpinu sem er senni-
lega hans þekktasta leikrit og
sl. helgi var svo leikritið Sumar-
gestir (frumflutt 11. nóvember
1904) leiklesið. Gorki var ekki
i aðeins leikritaskáld heldur samdi
hann einnig skáldsögur, smásög-
ur, orti ljóð og skrifaði ritgerðir.
Hann átti ömurlega æsku og
kynntist snemma dekkri hliðum
mannlífsins, sem hann svo skrif-
aði um síðar. Gorki er skálda-
nafn og þýðir hinn bitri og segir
meira en mörg orð um lífsafstöðu
hans. Verk Gorkis áttu að opna
augu fólks fyrir óréttlætinu sem
það var beitt og í mörgum verka
hans eru persónurnar. málpípur
hugmynda hans. Enda taldi
Gorki raunsæi duga skáldskapn-
um best til þess að koma hug-
myndum sínum á framfæri við
almenning og leit hann þá mjög
til Tolstoy og Zola. Þrátt fyrir
það má oft kenna áhrif frá Tsjek-
hov og þau eru augljos í Sumar-
gestum. Hér eru persónurnar
fyrirfólk en ekki utangarðsmenn,
ríkt fólk sem eyðir sumrinu í
aðgerðarleysi uppi í sveit, hefur
ekkert annað að gera en að tala
og tala endalaust. Tala um ekki
neitt, flestar hveijar að minnsta
kosti og smám saman verður
okkur ljós úrkynjunin og til-
gangsleysið í lífi þessa fólks. Það
er bókstaflega að deyja úr leið-
indum. Það finnur hvorki full-
nægju í starfi né í fjölskyldulífi.
Leikaramir í Sumargestum
eru sextán talsins og hlutverkin
(að þremur frátöldum) öll nokk-
uð jöfn. Gorki er ekki að fjalla
um einstaklinga heldur hóp. Þeir
Emilíumenn hafa fengið til sín
einvalalið leikara úr öllum leik-
húsum og leikhópum, unga jafnt
sem reynda og sjóaða jaxla s.s.
Amar Jónsson og Sigurð Karls-
son. Formið á leiklestrinum er
þannig að leikararnir sitja allir
inni á sviðinu í einu, stólamir
mynda n.k. hálfhring. í fyrsta
þættinum sátu leikararnir bara
hver í sínu sæti og fluttu sína
rullu enda einkennist sá þáttur
af mjög örum skiptingum, líkt
og í kvikmyndum þar sem
myndavélin er á sífelldu flökti
milli persóna og mörg samtöl
fara fram í einu. I hinum þáttun-
um (þeir em fjórir alls) var meira
leikið úti á gólfinu og þá komu
hreyfíngar og látbragð meira við
sögu en rý. ið er lítið og persón-
umar marg enda rákust menn
Maxim Gorki
stundum á eða stigu ofan á tær
næsta leikara. En það skiptir litlu
máli, leiklestur er fyrst og fremst
flutningur texta. Leikarinn leik-
ur með bókina í höndunum, það
eru engir búningar, engin sviðs-
mynd, stöður og aðrar hreyfing-
ar eru ómótaðar. Leikarinn er
ekki bundinn neinu nema skáld-
skapnum og túlkun hans. Það
er þetta fijálsræði sem gerir leik-
lestrarform svo skemmtilegt,
ímyndunarafl áhorfandans fær
að njóta sín til hins ýtrasta, hann
fær að sauma búninga og mála
leiktjöld allt eftir sínum geð-
þótta. Þar sem áherslan er öll á
textanum hvílir mikið á fram-
sögn leikarans (líkt og í útvarps-
leikriti) og það er skemmst frá
því að segja að þessi leikhópur
komst mjög vel frá því og vekur
reyndar undrun hvað sumir voru
komnir með mótaða persónur í
hendurnar, þar sem æfíngatím-
inn er skammur. Hér verður ekki
farið út í að geta um frammi-
stöðu hvers Ieikara, slíkt yrði
gagnslaus upptalning og segði
engum neitt, en leikkonurnar
voru ótrúlega sterkar; án þess
að gera lítið úr karlmönnunum
þá voru þær, allar sem ein, stór-
fallegar á sviði og með mikla
útgeislun. Þetta voru aldamóta-
konur með glæsibrag.
Frú Emilía verður með leik-
lestur á Börnum sólarinnar næst-
komandi laugardag og sunnudg
og er óhætt að hvetja fólk til
þess að fara og kynna sér Gorki
og ekki síst þetta leikhúsform,
njóta góðs texta í bragðmiklum
flutningi margra okkar ágætustu
leikara.