Morgunblaðið - 16.01.1992, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ VIÐSKIPTI/ATVINNVLÍF FIMMTUDAGUR 16. JANÚAR 1992
B 11

ÍMYNDIN
Frábær
frammistaða
flugstjórans Stefans Ras-
mussen, sem
bjargaði 129
mannslífum þeg-
ar flugvél hans
nauðlenti við
Stokkhólm á
dögunum, og
framkoma hans
í fjölmiðlum eftir slysið hefur bætt ímynd SAS til muna í augum
almennings.
Almenningsálit
Flugslys bætir ímynd SAS
STEFAN Rasmussen, hinn 44 ára g-amli flugstjóri SAS-flugvélar-
innar sem nauðlenti norðan við Stokkhólm á dögunum bjargaði
ekki aðeins 129 mannslífum, heldur hefur hann einnig með
frammistöðu sinni í fjölmiðlum eftir slysið bætt ímynd flugfélags-
ins í augum almennings.
Reyndir auglýsingamenn álíta
að Rasmussen hafi með fram-
komu sinni aukið mjög tiltrú al-
mennings á starfsfólki SAS, eink-
um meðal þeirra sem sáu hann í
sjónvarpi fáum klukkustundum
eftir slysið.
Stefan Rasmussen kom fram á
fréttamannafundi skömmu eftir
slysið. Þar var framkoma hans
róleg og æðrulaus, en umfram
alit opin og heiðarleg. Hann var
hann sjálfur. Það, ásamt opnu
viðmóti SAS, fær hæstu einkum
hjá auglýsingamönnum. Almenn-
ingur hefur enn mikla tiltrú, jafn-
vel meiri en áður, á SAS og starfs-
fólkinu þrátt fyrir að ýmislegt
bendi til að slysið hafi orsakast
af mannlegum mistökum.
Ákvörðun stjórnar SAS um að
mála yfir nafn félagsins á flugvél-
unum sem og einkennisstafi strax
daginn eftir slysið virðist þannig
hafa verið óþörf. í öllu falli hefur
það sem stjórnin óttaðist mest,
það er að segja að farþegum hafi
fækkað, ekki gerst. Nær undan-
tekningarlaust þegar flugslys
verða fækkar farþegum og bók-
unum hjá viðkomandi flugfélagi
verulega, en engin merki þess
hafa sést hjá SAS. Enn má hér
að einhveiju leyti þakka vasklegri
framgöngu Stefans Rasmussen
flugstjóra.
verslun
LEGO eykur umfang
sitt í Bandaríkjunum
Á árinu 1991 jókst umsetning LEGO í Bandaríkjunum um 20
til 25% þrátt fyrir efnahagslægðina í Bandaríkjunum. Stjórn LEGO
býst við að á þessu ári muni umsetning einnig aukast um svipaða
stærðargráðu.
Þessi markaðsaukning gerir það
að verkum að LEGO telst vera
orðinn næst stærsti framleiðandi
og seljandi á bandaríska leik-
fangamarkaðnum, á eftir fram-
leiðanda Barbie-dúkkanna. Þessi
árangur LEGO verður að teljast
mjög góður í ljósi þess að í kjölfar
efnahagskreppunnar í Bandaríkj-
unum hefur sala leikfanga minnk-
að all verulega.
LEGO hefur þó ekki farið var-
hluta af kreppunni. Margir við-
skiptavina þeirra hafa lent í
greiðsluerfiðleikum þannig að nú
fylgjast forsvarsmenn LEGO
grannt með fjármálastöðu við-
skiptavina sinna og stöðva um-
svifalaust afgreiðslu til þeiira sem
ekki greiða á réttum tíma. En eins
og margir stórir framleiðendur er
LEGO svo heppið að vera í þeirri
stöðu að allir helstu viðskiptavinir
þeirra eru stórmarkaðskeðjur sem
flestar standa styrkum fótum.
I kjölfar þeirrar ágætu stöðu
sem fyrirtækið hefur náð í Banda-
ríkjunum kanna LEGO-menn nú
möguleikann á að færa út kvíarn-
ar með því að hefja sölu á barna-
fatnaði. Þá er um að ræða að leyfa
tilteknum traustum barnafata-
framleiðendum að framleiða vörur
með LEGO-vörumerkinu. Slík sala
myndi þá hefjast á næsta ári, en
kannanir benda til að fatnaður
með LEGO-vörumerkinu gæti náð
sölu upp á 3 til 6 milljarða króna
á fáum árum.
Hugmyndin að því að hefja sölu
á bamafatnaði kom í kjölfar leik-
fanga auglýsingar þar sem fram
kom sölumaður klæddur í jakka
með LEGO-merkinu. Eftir auglýs-
inguna kom í ljós mikill áhugi
barna á að eignast slíkan jakka.
Miklar líkur eru því á að þessum
áformum verði hrint í framkvæmd
og mun þá umsetning LEGO í
Bandaríkjunum enn aukast í sam-
ræmi við það.
Tölvur
Marinó G. Njálsson
Umbrot á íslenska tölvumarkaðnum
Hvers vegna keypti Örtölvutækni-Tölvukaup hf. Tölvutækni af Hans Petersen hf.?
Skyndileg sala Hans Petersen hf.
á tölvusöluhluta fyrirtækisins,
Tölvutækni, kom mörgum á tölvu-
markaðinum mjög á óvart. Ekki var
vitað annað en að Tölvutækni væri
búin að skapa sér það fastan sess,
að fyrirtækið myndi lifa af efna-
hagsþrengingarnar. Fyrirtækið
hafði umboð fyrir mörg mjög traust
og þekkt merki, sem eru sum með-
al þeirra bestu og þekktustu á
markaðnum. Eins hafði Tölvutækni
verið hluti af undirbúningi Hans
Petersen hf. fyrir öflugri tölvuvæð-
ingu í ljósmyndaiðnaðinum. Hvaða
verð Örtölvutækni-Tölvukaup hf.
greiddu skiptir ekki máli, en með
kaupunum skaut fyrirtækið öflugri
rótum undir starfsemi sína og los-
aði sig við hættulegan keppinaut.
Aðdragandinn að kaupum Ör-
tölvutækni-Tölvukaupa hf. (ÖTT) á
Tölvutækni Hans Petersen hf.
(TTHP) var skammur, aðeins örfáir
dagar og kaupin gengu hratt og
vel í gegn. Meira að segja svo hratt
að starfsmenn TTHP fréttu ekki
af undirskrift kaupsamninga fyrr
en mörgum tímum eftir að nýir eig-
endur höfðu tekið við. En hugmynd-
in að sameiningu TTHP við önnur
tölvufyrirtæki á sér lengri sögu.
Fyrir þremur árum átti ekkert
eftir nema skrifa undir samninga
við Microtölvuna og hafði meira
segja birst frétt í Morgunblaðinu
um sameiningu þessara fyrirtækja,
þegar allt gekk til baka. Litlu mun-
aði að TTHP og Sameind gengju í
eina sæng á sínum tíma. TTHP
gerði tilboð í Boðeind, sem hafn-
aði, og þegar Jón Ólafsson seldi
hlut sinn í ÖTT fyrir ári leitaði
hann m.a. til Hans Petersen hf. Það
er því kaldhæðni örlaganna að ÖTT
skyldi nú kaupa TTHP. Samt er
ljóst að TTHP gat ekki þrifist á
tölvumarkaðnum nema með sam-
runa við eitthvert annað tölvufyrir-
tæki.
íslenski tölvumarkaðurinn hefur
undanfárin tvö til þrjú ár verið að
þróast út í mjög harða verðsam-
keppni. Gömlu stórtölvufyrirtækin
(IBM, KÓS og Heimilistæki) hafa
smátt og smátt verið að missa
markaðshlutdeiid á kostnað einka-
tölvunnar. Appletölvurnar hafa náð
góðri fótfestu hérna og PCrtölvum
hefur fjölgað gífurlega. Ógrynni
tölvumerkja er fáanlegur og kaup-
endur gerðu sér snemma grein fyr-
ir að það er meira og minna það
sama undir lokinu á þeim flestum.
Þannig hafa ýmis „klassamerki" átt
erfitt uppdráttar hér á landi eða
ekki numið land nema að takmörk-
uðu leyti. Má þar nefna Compaq,
Siemens og Everex. Önnur hafa
ekki notið eins mikillar hylli eins og
í Bandaríkjunum eða Evrópu (IBM
og HP). Og enn öðrum hefur skotið
á stjörnuhimininn hér en verið með-
aljónar eða þaðan af lægra skrifað-
ir annars staðar.
íslensku tölvufyrirtækin hafa
verið mörg og flest smá. Árið 1990
komst t.d. aðeins IBM inn á lista
Fijálsrar verslunar yfir 100 stærstu
fyrirtæki íslands. Það var í 47.
sæti. Aðeins eitt annað „hreint"
tölvufyrirtæki var á meðal 214
stærstu fyrirtækjanna, þ.e. Einar
J. Skúlason hf. í 120. sæti. Og þijú
blönduð fyrirtæki voru á bilinu 112
til 143, en tölvudeildir fyrirtækj-
anna töldu varla meira en 10-30%
af veltu þeirra. Af þessari upptaln-
ingu má ráða að IBM og Einar J.
Skúlason hf. (EJS hf.) hafí verið
og séu tvö stærstu tölvufyrirtækin
hér á landi og önnur standi þeim
talsvert að baki. ÖTT og Tæknival
hf. hafa komið næst og verið ört
vaxandi, en velta þeirra samt varla
verið nema 30-40% af veltu EJS
hf. Sama má segja um Apple-
umboðið. Kaup ÖTT á TTHP er því
m.a. tilraun til að nálgast risana
tvo og þá sérstaklega EJS, sem
hefur verið að stinga aðra PC-sala
af og jafnframt viljað gnæfa yfir
PC-markaðnum. (Staða IBM er sér-
stök sem allt að því eina stórtölvu-
fyrirtækið á landinu og hefur velta
fyrirtækisins sveiflast mjög mikið
til á milli ára eftir tölvuvæðingu
annarra stórfyrirtækja.)
Hvers vegna Tölvutækni?
Það er fyrst að segja, að TTHP
var brautryðjandi með lágt tölvu-
verð. Á tölvusýningunni í Borgar-
leikhúsinu 1986 varpaði tölvudeild
Hans Petersen hf. (síðar TTHP)
sprengju inn á tölvumarkaðinn,
þegar Tandon-tölvur voru boðnar
talsvert ódýrar en aðrir tölvusalar
buðu sín merki. Aðalsmerki TTHP
var að eiga eins mikið og kostur
var milliliðalaus viðskipti við fram-
leiðendur tölvubúnaðar. Þannig
náði fyrirtækið verðinu mjög mikið
niður og gat jafnvel boðið sam-
keppnisaðilum harða diska, minn-
isstækkunarspjöld og margt fleira
á hagstæðara verði hér á íslandi,
en erlendir birgjar fyrirtækjanna
gátu gert. Fyrirtækinu tókst að ná
til sín mörgum þekktum umboðum
jafnt í vélbúnaði sem hugbúnaði.
Þ.m.t. vörur . frá Tandon (tölvur),
Everex (minnisstækkunarspjöld,
tölvur, segulbandsstöðvar o.fl.), Bor-
land (hugbúnaður), Interactive Sy-
stems (UNIX), Eizo Corporation (há-
gæða skjáir), Kyocera (geislaprentar-
ar), Kodak (disklingar o.fl.) og Conn-
er Peripherals (harðir diskaij.
Flóra ÖTT er engu lakari og
vandasamt er að sjá hvernig mörg
þeirra merkja, sem TTHP bauð upp
á, falla inn í myndina hjá ÖTT.
(Nema eitthvað hafi gerst hjá þeim,
sem við eigum eftir að sjá. Þá kem-
ur helst til greina að ÖTT hafi misst
samninga við erlenda birgja eða
þeir treysta ekki HP til að standa
nógu vel í verðsamkeppninni.) Sumt
hefur ÖTT nauðsynlega vantað, t.d.
góða harða diska, hágæðaskjái á
réttu verði, gott hugbúnaðarumboð
og „samþykkt“ UNIX-stýrikerfi.
TTHP hafði þetta allt, en líka
geislaprentara í samkeppni við HP,
tölvur í samkeppni við HP og Tulip
og netlausn í samkeppni við
Synoptics.
Ólíklegt er að yfirtaka ÖTT á
TTHP komi til með að skila sér
strax í jafnmikilli veltuaukningu og
velta TTHP hefur verið. Til þess
eru fyrirtækin of lík. En þegar fram
líður verður ÖTT miklu sterkara en
áður og ætti að geta velgt EJS
undir uggum.
Hin hliðin er fyri’verandi innan-
búðarmanni hjá TTHP ekki eins
skiljanleg. Hvers vegna seldi Hans
Petersen hf. (HP hf.)? TTHP hefur
lengi vel átt að vera vaxtarbroddur-
inn hjá fyrirtækinu. Kodak hefur
verið í mikilli tölvuvæðingu og -þró-
un en HP hf. hefur verið umboðsað-
ili Eastman Kodak lengur en elstu
menn muna. Interactive-umboðið
komst í hendur TTHP vegna þess
að Kodak á/átti Interactive. HP hf.
hefur líka verið með margar prent-
smiðjur í viðskiptum og þær hafa
verið að tölvuvæðast hraðar en
auga á festir. Það, sem kemur til
giæina, er einhver óopinber stefnu-
breyting hjá Kodak, sem ekki krefst
innanhússþekkingar á tölvum,
og/eða að stjórnendur HP hf. hafa
talið rekstur TTHP fyrirtækinu of
erfiðan til að áframhaldandi starf-
semi væri réttlætanleg. Svo má
auðvitað bæta við nýjustu stjórnun-
artillögum, sem segja að skynsam-
legt sé fyrir fyrirtæki að standa sig
vel á afmörkuðum sviðum og kaupa
frekar sérfræðiþekkingu á öðrum
sviðum, þegar þess er þörf. Hver
svo sem ástæðan er, verður hún til
þess að samkeppnin á tölvumark-
aðnum á eftir að harðna og við-
skiptavinir ÖTT og TTHP standa
betur á eftir.
IBM og Skrifstofuvélar —
Sund
Ekki var greinin um kaup ÖTT á
TTHP fyrr tilbúinn, en að óstaðfest
frétt barst um, að IBM á íslandi og
Skrifstofuvélar - Sund hf. ætluðu í
eina sæng. Ef satt, er þetta mikil
stefnubreyting hjá IBM, vegna þess
að fyrir einu og hálfu ári neitaði IBM
Skrifstofuvélum - Sund hf. um að
fá að selja IBM tölvur, eftir að Skrif-
stofuvélar - Gísli J. Johnsen hf. hafði
orðið gjaldþrota. Þá ákvað IBM að
treysta Sameind hf. fyrir sölu ein-
menningstölva frá fyrirtækinu.
Stefnubreyting IBM getur þýtt
margt, en ofarlega hlýtur að vera,
að tilraunin mistókst. Sameind hf.
hefur ekki staðið undir þeim vænt-
ingum, sem IBM gerði til þeirra.
Hið nýja fyrirtæki kemur til með
að auka enn á samkeppnina á ís-
lenska tölvumarkaðnum. Verð á
IBM-tölvum mun væntanlega lækka
eitthvað, en fyrst og fremst verður
IBM nú í beinni samkeppni á PC-
tölvumarkaðnum. Það að geta boðið
lausnir í flestum stærðar- og verð-
flokkum mun örugglega gera IBM
fysilegri kost en fyrr fyrir tölvukaup-
endur. Vandi IBM hingað til er hvað
fyrirtækinu hefur haldist illa á
endursöluaðilum á Reykjavíkur-
svæðinu. Það að taka söluna í sínar
hendur ætti að leysa það mál.
Framtíðin
Líklegt er að þessi tvö mál, sem
hér hafa verið reifuð, séu upphafið
að enn þá meiri breytingum á tölvu-
markaðinum. Við erum að sjá það
sama gerast hér á landi og hefur
verið að gerast í Bandaríkjunum.
Þegar verð á tölvum hefur lækkað,
hefur verðmunur á „viðurkenndum“
merkjum og „eftirlíkingum" minnk-
að. Hagnaður minni fyrirtækjanna
hefur minnkað og jafnframt svig-
rúm þeirra til að standast verðsam-
keppni frá stærri fyrirtækjum. Af-
leiðingin getur ekki verið nema ein:
fyrirtækjum fækkar á markaðnum.
Það er ekki lengur verðið og inn-
volsið, sem skiptir mestu máli, held-
ur þjónusta og gæðaeftirlit. Nokkuð
sem stóru fyrirtækin hafa alltaf
lagt ríka áherslu á, en þau minni,
í besta falli, sloppið þolanlega frá.
Höfundur er tölvuimrfræðingvr
og mun skrifa reglulega um mál-
efni tölvumarkaðarins í viðskipta-
blaðið.