Morgunblaðið - 12.12.1992, Blaðsíða 1

88
PRENTSMIÐJA MORG UNBLAÐSINS -
SÖCI jraaí/.383(1 .21 aUOAQHAOUAJ glGAJaVlUOHOM ___
JMrognitlritoMft
MENNING
LISTIR
LA UGARDAGUR 12. DESEMBER 1992 BLAÐ
ÞAR SEM DÝR OG LAND
SPILUÐU
SINFÓNÍU
JÁ, HORFÐU á hann, sagði
hún með einkennilegri og
yfirstemmdri rödd, er var
mér algjörlega ókunn, eins
og framandi manneskja
væri komin en ekki hún.
Ég sagði ekkert og gekk
út að glugganum og horfði
út í garðinn. Það var þungt
og safamikið lauf á trján-
um og kliður í þvi í gol-
unni. Bjó eþki þannig
gróska í öllu sem fæddist
og öllu sem dó. Og dó nokk-
urntíma nokkuð til annars
en fæðast á ný og var
ástæða til að syrgja það
sem var óumflýjanlegt.
Skyldi laufið vita það var
blóðrautt í dauðanum og
aldrei fegurra en þá og á
líftindi; að dauðinn og Iífið
var sömu fegurðar; að væri
ekki líf væri enginn dauði
og lífíð meiri sorg en hann
sjálfur, þótt manneskjan
stæði eins og hundrað
metra hlaupari í startholu
á tölunni tveimur, reiðubú-
in með alla væmni síns
hjarta að vera döpur, þeg-
ar dauðinn hafði komið að
ljúka þessu.
Áttu nokkuð að drekka,
sagði hún.
jötíu og níu af stöðinni var fyrsta
bókin eftir Indriða G. Þorsteinsson,
sem ég Ias; um samband leigubíl-
stjórans Ragnars og Gógóar sem
segist vera hóra. Örlög mann-
skepnunnar á mestu umrótartím-
um aldarinnar, stríðsárunum. Hver
og einn reyndi að hafa einhveija
ánægju út úr hröðum dauðadansi
þeirra ára, hvort sem sú ánægja
var félagsleg, íjárhagsleg eða lík-
amleg. Þótt bæði sniðgangi inn—
Rætt við Indriða G. Þor-
steinsson. rithðfund, en
Reykholt hefur nýverið
gefið út ritsafn tians
grónar siðareglur samfélagsins, er
stór spurning hvort þau gerðu
nokkuð alvarlegra en að reyna að
komast af; reyna að leggja grunn
að einhverri framtíð, jafnvel þótt
henni fylgdi hvorki völd né virðing.
Ég varð mjög heilluð af þessari
sögu. Mér fannst ég þekkja persón-
umar mjög vel og aðstæðumar
sem þær þjuggu við. Kannski
vegna þess að ég er alin upp í
Keflavík og hef séð svo margar
konur litnar hornauga fyrir að
stunda Völlinn og horft á svo mik-
inn tvískinnung í afstöðunni til
Vallarins: Þeir sem dæmdu harð-
ast, kunnu oft ótrúlegustu leiðir
til að hagnast á návíginu við her-
inn, með þjónustu, smygli og jafn-
vel þjófnaði. Það hefur nefnilega
aldrei verið þjófnaður að stela frá
Kananum.
Ég réðst strax í að lesa fleiri
bækur Indriða og þá sá ég að kunn-
ugleiki persónanna í „Sjötíu og níu
af stöðinni" var ekki bara vegna
þess að þær voru á slóðum sem
ég hafði alist upp við, heldur vegna
þess að þær voru svo raunveruleg-
ar; villtar, einsýnar, breyskar, tvö-
faldar, siðspilltar, þverar, sveigjan-
legar, tryggar, góðar, trúaðar,
blíðar. Þær vildu gera rétt én
kunnu það ekki endilega. Það sem
var rétt í þeirra augum, gat verið
rangt í huga annarra. Svo ófull-
komnar, rétt eins og guðin í grísku
goðafræðinni. Og gerðir þeirra fela
í sér afleiðingar, rangar ákvarðan-
ir leiða þær á slóðir utan vega og
oft tapa þær svo miklu. Flestar
sögur Indriða gerast á árunum um
og fyrir seinni heimsstyijöld, sögu-
sviðið er sveitin og uppgjörið er
milli gildismats þess sem var í ein-
angmn landsins og þess sem kem-
ur að utan, gildismats heimsmenn-
ingarinnar. Allt þetta rifjaðist upp
fyrir mér, þegar ég fékk bækur
Indriða í hendur nú á dögunum,
en bókaútgáfan Reykholt hefur
gefið allt ritsafn hans út.
Svo horfí ég á hann, karlinn sem
mér fannst einu sinni svo kjaftfor
og hefði aldrei getað trúað að hafi
verið sveitadrengur í Skagafirði
sem þekkti hestana sína svo vel
að hann sá hvað þeir hugsuðu og
hvernig þeim leið, keýrði síðan
vörubíla og strætó, þegar hann
óvænt vann smásagnasamkeppni
sem Samvinnan hélt. Það kom öll-
um að óvörum að nöfundurinn
skyldi vera „óþekktur karlsson
norðan úr Skagafirði", eins og
Hallberg Hallmundsson orðar það
í formála að ritsafninu. Sagan hét-
„Blástör" og þótti hafa til að bera
„næma lýsingu á blæbrigðum