Morgunblaðið - 14.08.1993, Blaðsíða 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1993
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. ÁGÚST 1993
C 3
Ieðal þeirra mörgxi verkefna sem Ámi
Tryggvason hratt í framkvæmd eftir að
hann lét af föstu starfi hjá Þjóðleikhúsinu, var
útgáfa ævisögu. Ámi segir töluverðan aðdrag-
anda hafa verið að bókinni. „Ein fjögur ár grass-
eraði hún hér inni, þótt ég skrifaði aldrei staf.
Ýmislegt hefur orðið að vemleika eftir að ég
losnaði af samning sem ekki vannst tími til
áður og það var vissulega ákveðinn léttir að
losna. Eg var t.d. orðinn þreyttur á að geta
ekki neitað hlutverki þótt það stríddi gegn mér
hugarfarslega, nema með miklum og langdregn-
um afsökunum. Nú er það létt og ég þarf ekki
lengur að leika hund né kött nema mér sýnist.
Og er ég þá síður en svo að lasta fornvin minn
Lilla klifurmús.
En það getur verið bölvað sálarlega að gera
eitthvað á móti eigin skapi. Ég er kannski í lin-
ari kantinum af leikumm og tók margt nærri
mér sem verkaði ekki á
Ég var oró- aðra sem bám harðarí
inn brevttur skeL Ég held raunar að
ó aó aela ég hafi ekki fengið nægi'
. ® . lega stóran skammt af
elCKÍ neitao kæmleysi í vöggugjöf."
hlutverki
þótt það
stríddi gegn
mér hugar-
farslega. Nú
þarf ég ekki
lengur að
leika hund
né kött
nema mér
sýnist.
LEIKIÐ TIL ENDA
Klásúlur ! ráðningar-
samningum leikara meina
þeim að hafna hlutverki
nema vegna mjög sér-
stakra trúarlegra eða sið-
rænna ástæðna. Eins og
gefur að skilja stafar and-
úð leikara á hlutverki ekki
alltaf af þessum sökum.
„Við skulum segja að leik-
stjóri heimti leikara í eitt-
hvert ótiltekið hlutverk," segir Árni. „Fljótt á
litið telur leikarinn að karakterinn henti sér
ekki að neinu leyti, en sá sem er fastráðinn
verður að gjöra svo vel að gera það sem honum
er treyst og ráðinn til. Samt spyr hann sjálfan
sig af hveiju leikstjórinn valdi hann en ekki
einhvem annan og telur góðar og gildar ástæð-
ur liggja að baki. Maður er það samviskusamur
að leika leikinn til enda.
Yfirleitt krefst það mikillar vinnu að móta
persónu undir þessum kringumstæðum. Þá verð-
ur að treysta leikstjóranum og sækja til hans
þann styrk sem þarf til að komast í gegnum
svo að úr verði þokkanlegur maður. Ég hef raun-
ar alltaf þurft að líta töluvert til leikstjóra, mism-
ikið þó, því sumt liggur með manni frá byijun,
en aðrir kaflar geta vaidið vandræðum. Gott
samstarf getur auðveldað að koma þeim rétti-
lega fyrir.“
Hann segist minnast verka sem hefðu betur
setið heima hjá sér, hvort sem það stafaði af
lélegum höfundi, leikstjóm eða leik. „Allt skrifa
ég þó á skort á nægilegri samviskusemi eða
heilindum þeirra sem hlut eiga að máli. Og
auðvitað á aldrei að velja leikrit sem ekki er
hægt að leika. En ef leikari samþykkir hlut-
verk, á hann ekki að gera það nema hann telji
sig geta unnið verkið samviskusamlega þangað
til úr verður einhver skapnaður. Sjálfur fínnst
mér ég aldrei hafa unnið neitt með hangandi
hendi og lét ekkert frá mér nema ég væri viss
[orgunblaðið/Golli
ÁRNI TRYGGVASON: Verður að vera ljúfsárt að koma frá sér list.
um að það væri slípað til fulls."
Ámi minnir á að vinna í leikhúsi krefst gríðar-
legrar einbeitingar og úthalds, og segir af feng-
inni reynslu að fólk geri sér ekki minnstu grein
fyrir gangverkinu að baki hverri uppsetningu,
nema það þekki til innviða. „Ef verk er gott er
það svo létt og leikandi að horfa á, að vinnan
sem að baki liggur sést hvergi — þó henni hafí
verið fórnað fleiri tugum andvökunátta."
MÁTULEGT KARULEYSI
Ámi verður sjötugur að ári og em tæp fjör-
tíu og sex ár síðan hann íklæddist leikbúningi
í fyrsta skipti, þá í Blúndum og blásým í leik-
stjóm Haraldar Björnssonar._ Ámi kveðst muna
daginn; 23. október 1947. „Ég lék lögregluþjón
og tók við hlutverkinu af einhveijum sem veikt-
ist. Setningamar vom ekki margar en nægilega
margar til að ég hafði áldrei verið eins óstyrkur
á ævinni, ekki síst vegna þess að ég varð að
æfa hlutverkið frá gmnni samdægurs. Ég reykti
heilan pakka af sígarettum áður en ég staulað-
ist grænn inn á sviðið og átti von á heim_senda.“
Árni vann þennan vetur í bókaverslun ísafold-
ar ásamt því að stunda leiklistarnám undir hand-
leiðslu Lámsar Pálssonar. „Láms var afskaplega
strangur við nemenduma, en þó aldrei ósann-
gjam. Hann hélt manni spöl frá sér og þéraði
til að geta beitt okkur aga og stýrt eftir geð-
þótta. Þéringar vom ekki alveg útdauðar á þess-
um tíma, þótt fáir legðu sig eftir þeim, en hann
hafði danska háttinn á og bauð ekki dús fyrr
en nemendumir útskrifuðust." Námið var að
flestu leyti hefðbundið, leikaraefnin lásu ljóð og
léku hluta úr leikritum, jafnt gaman og drama.
„Ótrúlega margir leikarar fljóta enn á náminu
frá þessum ámm, þannig að eitthvað hefur ver-
ið í það spunnið. Sammerkt með flestum þess-
ara leikara er góður talandi, en það var Brand-
ur Jónsson, skólastjóri Málleysingjaskólans, sem
kenndi okkur framburð og tal. Sú aðferð sem
hann notaði við daufdumba dugði okkur vel en
hann kenndi okkur að opna allar málstöðvar
upp á gátt. Síðan vom auðvitað líka sérstakir
kennarar fyrir hreyfíngar og dansmennt — eða
alla vega eitthvað í þá veru,“ segir Árni og
kumrar við tilhugsunina.
Hann er ráðinn til beggja leikhúsanna í vet-
ur, fyrst í Ferðalok hjá Þjóðleikhúsinu og síðan
í Sólardrengina hjá Borgarleikhúsinu. Ýmislegt
hefur breyst eftir að kvöðum fastráðningar var
aflétt. „Það getur vel verið að ég hafí unnið
mér inn mátulegt kæmleysi með ámnum, þó
samviskusemin sé söm við sig. Áður hijáðu mig
líka áhyggjur af gengi leikrita og leikhússins
almennt, því þetta var jú vinnustaður manns
og allir báru jafna ábyrgð. Fjarlægðin eyðir
áhyggjum og ég þarf varla að hugsa um neitt
nema sjóinn. Þannig er hlutverkið í Þjóðleikhús-
inu fullæft og aðeins eftir tæknileg vinna eins
og innkomur og þess háttar. Ég kíki á hitt hlut-
verkið í landlegum og trúi því staðfastlega frá
fyrstu blaðsíðu til síðustu að ég geti gert vel,
og finn ekki til minnsta kvíða. Og þá líður mér
eins og best verður á kosið.“
HARMSKOP
Dulítill harmur birtist alltaf með kátbrosleg-
um persónum þeim sem Ámi hefur blásið lífí i
gegnum tíðina. Því ráða engar tilviljanir. „Já,
ég tel mig vera harmskopleikara þó ég viti ekki
fyrir víst af hveiju svo er. Chaplin veitti mér
vissulega mikilvæga inngjöf frá byijun og er
án efa einn fárra leikara nokkru sinni sem látið
hafa áhorfendur gráta með öðru auga og hlæja
með hinu. Alla tið hef ég leitað eftir þeim þátt-
um í hlutverkum sem sýna að hlátur er næsti
bær við grátur og á þann hátt reynt að varpa
mannlegri eigindum inn í persónusköpunina og
dýpka um leið. Stundum hefur það tekist og
stundum ekki. Grunnurinn er sú skoðun mín
að enginn sé alvondur eða algóður, heldur hvort
tveggja og því hef ég reynt að koma til skila.
Ég man t.d. eftir því þegar ég lék nirfilinn Scro-
oge í Jólaævintýri Dickens, að fólk kom til mín
eftir sýningu og undraðist hversu mannleg þessi
skepna varð í meðförum mínum.
Eg hafði skolli gaman af því að leika þessa
skepnu, því ég sá hana alls ekki sem slíka, eins
og verkið leiðir raunar í ljós. Ég lét kannski
skína í það fyrr en þörf var á, en tel harmskop-
ið hafa dýpkað hlutverkið, eins og alltaf gerist.
Það er svolítið skrýtið að mér fínnst stundum
að mér hafí gengið best að leika þegar líðanin
var verst. Ég hef velt þessu fyrir mér á alla
kanta löngu eftir að ég hristi af mér gamlan
þunglyndisdraug sem ásótti mig, og gæti bent
á kafla í lífí mínu sem áþreifanlega sönnun
þessa. Niðurstaðan kom sjálfum mér í opna
skjöldu — og þó. Þungamiðjan er sú að það
verður að verá svo helvíti ljúfsárt að koma frá
sér list. Þetta er eins og að drekka góða blöndu,
því hún getur verið _súr á bragðið en verður
ánægjuleg fyrir rest. Ég er því þeirrar skoðunar
að list eigi að kosta mann mikið til að dýptin
náist fram. Annars er hún ekki verðug."
SFr
Rúrik Haraldsson steig fyrstu skrefin með
Þalíu árið 1945 í leikriti sem Lárus
Pálsson, leikarinn góðkunnni sem einnig var
leiklistarkennari hans, og Páll ísólfsson, tón-
skáldið og organistinn, byggðu á smásögu
Jónasar Hallgrímssonar um heimsókn drottn-
ingar. Var það áður en Rúrik hélt til Lundúna
1947 til frekara náms. Leikhúsið var nýreistur
minnisvarði um heimsstyijöldina; Trípolí-bíó,
heljarstór braggi sem stóð á að giska þar sem
Árnagarður og Oddi eru nú og bauð upp á
ýmsa galdra.
AD AFKLÆDAST DRAMATÍKINNI
Rúrik er mikill á velli og vörpulegur, enda
hefur honum ósjaldan verið skipað í hlutverk
varaldarvanra heimsmanna, auðkýfinga, her-
foringja eða sýslumanna.
„Ég hef oft lent í þessum
„upper-class“-körlum,“
segir Rúrik, „þótt ég hafi
líka leikið bölvaða kverúl-
anta. Sjálfur er ég ekki
yfirstéttarmaður að neinu
íeyti, lít ekki stórt á mig
og spekúlera ekki mikið
í þess háttar málum. Það
er einfaldlega þannig
með valið í leikhúsinu að
sumir leika nær eingöngu
góðmenni, meðan aðrir
lenda í hlutverki skúrks-
ins eða mellunnar. Ég
man til dæmis eftir leik-
konu sem var svolítil
flenna, ekki kannski sið-
ferðislega séð, en opin í talsmáta, og var feng-
in í hlutverk gleðikonu fyrir vikið. Það kolféll
auðvitað, enginn tók hana trúanlega sem slíka.
En hefði einhver orðið fyrir valinu sem roðn-
aði og blánaði í hvert skipti sem á hana var
yrt, er ég ekki í vafa um að sú hefði getað
orðið fyrirtaks portkona.
Stundum getur þó verið nauðsynlegt að
algerlega þessi eða hin manngerðin leiki eitt-
hvert hlutverk og enginn annar. En það þarf
að meta í hvert skipti en láta ekki gamlan
vana ráða.“
Glögg, skýr, látlaus en þó aðsópsmikil —
eru orð sem leikdómarar hafa gjarnan viðhaft
um persónusköpun hans — og það er stutt í
kímnina. Þannig hefur Rúrik verið jafnvigur
á dramatísk hlutverk og kómedíur. „Ég er nú
samt ekki kómiker, þótt ég hafi oft gaman
af því að takast á við gamanhlutverk. Mér
fínnst þægilegt að afklæðast dramanu annað
slagið og bregða mér í eitthvað léttara. Þá
er eins og aðrar kúlur velti upp í kollinn og
um heilann og það slaknar á spennunni. Þetta
er nauðsynlegt samspil sem styrkir hvort ann-
að ef rétt er haldið á spilunum."
HRINGEKJAN
Rúrik hefur lengi staðið í framvarðarsveit
leikhússheimsins, en innan hans virðist frá
upphafi hafa verið við lýði að mjólka vinsæld-
Mér f innst
þægilegt aó
afklæóast
dramanu
annaó slag-
ió og bregóa
mér i eitt-
hvaó létt-
ara. Þá er
eins og aór-
ar kúlur
velti upp i
kollinn.
ir ýmissa leikara til hins ýtrasta. „Já, blessað-
ur vertu. Frá rúmlega tvítugu og fram á fimm-
tugsaldur vann ég eins og þræll. Hvað mig
og aðra í sömu stöðu áhrærði, kemur þetta
alveg hikstalaust niður á persónusköpun.
Menn eru settir í hvert aðalhlutverkið á fætur
öðru og hafa með naumindum tíma til að blaða
í handritinu áður en þeir stökkva í næsta
búning og það sjá allir að er ekki hætishót
sniðugt. Menn geta þetta á þessum aldri, en
ekki til langframa. Hættan er líka sú að áhorf-
endur og aðrir fái leið á leikaranum eftir
ákveðinn tíma og hann kastist út af hringekj-
unni eftir nokkrar salíbunur. Leikhúsheimur-
inn er svo skrýtinn og varasamur að þessu
leyti."
Hann hvarf af föstum samningi við Þjóðleik-
húsið árið 1989, eftir rétt tæplega 40 ára
dvöl innan veggja þess. „Þjóðleikhúsið var
heimili manns því þama dvaldi maður frá
morgni til miðnættis árum saman. Yfirleitt
er feikinóg að dvelja í sömu vinnu fram undir
sjötugt og leikhúsið er engin undantekning.
Það er gott að vera ekki skuldbundinn til
neins nema þess sem maður samþykkir sjálf-
ur. Ég er einnig blessunarlega laus við að
álíta mig svo nauðsynlegan að enginn geti
komið í minn stað.“
Rúrik minnir á að ef heilsan er í lagi geta
menn leikið undir áttrætt eða lengur, „en þá
fer líka ýmislegt að bila hjá fólki, minnið og
fleira. Ég er að nálgast löggilt gamalmenna-
mörk, en er blessunarlega laus við að gleyma,
þó að maður sé ekki alveg jafn snöggur að
læra og í upphafí. Reynslan er einnig gífurleg
eftir fjörutíu ár í faginu og hún verður ekki
skafín af okkur, þessum gömlu jöxlum. En
fastalaun leikara eru ekkert til að hrópa um
af háum palli. Ég sá einhvern tímann haft
eftir Davíð Oddssyni að hann gæti fímmfaldað
laun sín ef hann væri ekki að vasast í pólitík.
Svipað gildir um leikara og pólitíkusa þó að
þeir síðarnefndu séu miklu tekjuhærri."
TOGARAFARMAR AF PENINGUM
Rúrik kveðst raunar ekki nenna að kvarta
yfir launum leikara, en fmnst hins vegar held-
ur illa búið að menningarstarfsemi í heild.
„Spyija má af hveiju listin nýtur ekki góðs
af fyrirbærum eins og happdrættum, t.d. bók-
menntir eða kvikmyndir, sem geta þegar vel
viðrar mokað inn heilu togaraförmunum af
peningum. Ein mynd sem kemst á flug úti í
heimi getur flutt inn meiri gjaldeyri en 5-6
togarar. Kvikmyndasjóður er aftur á móti
ósköp rýr í roðinu og veldur ekki hlutverki
sínu sem skyldi. Fyrir nokkrum árum viðraði
ég þá hugmynd innan kvikmyndageirans að
tíu krónur af verði hverrar áfengisflösku rynnu ’
til menningarmála, því hægt er að búa til
burðuga sjóði með litlum persónulegum fórn-
um. Og hvern munar um tíkall til mikilvægs
málefnis? Ef það gengi eftir er ég sannfærður
um að um aldamótin verður ísland kvikmynda-
veldi. Við eigum líka svo margar gífurlega
góðar íslenskar bókmenntir, að hugmyndir
'þarf aldrei að skorta."
Með fjölgun athafnaskálda í kvikmyndagerð
er kvikmyndaleikur orðinn æ mikilvægari þátt-
ur í lífi íslenskra leikara, þó svo að enn geti
þeir ekki sérhæft sig á því sviði, eins og ger-
ist víða erlendis. Rúrik hefur þó haft nóg að
sýsla á undanförnum árum. „Þú ert bara allt-
afí bíó! “ hefur Rúrik eftir einhveijum kollega
sínum og hlær. „í sannleika sagt fínnst mér
miklu þægilegra og skemmtilegra í dag að
leika í kvikmynd en á sviði. Þó að kvikmynd-
in sé af sama meiði og leikhúsið er hrynjand-
in og nálgunin mjög frábrugðin og ekki fer
nema um hálfur annar mánuður til tveir í
tökur. Kvikmyndagerðin er líka slíkt nýjabrum
hér að ég hef satt að segja staka ánægju af
vinnunni við hana.“
Nú í sumar leikur hann í tveimur kvikmynd-
um, annars vegar í Bíódögum í leikstjórn Frið-
riks Þórs Friðrikssonar, hins vegar í Sigla
himinfley í leikstjórn Þráins Bertelssonar.
Mynd Þráins er kvikmynduð í Vestmannaeyj-
um, á æskuslóðum Rúriks sem ber enn merki
hlutverksins í henni, því hann varð að dekkja
hár sitt en „þeim þótti hárið of hvítt og fal-
legt fyrir karlinn sem ég leik í Eyjum — enda
einhleypingur og ögn skrýtinn. Þetta er skrif-
stofumaður hjá gömlum vini sínum, útgerðar-
manni sem Gísli Halldórsson leikur, og situr
með kaskeiti að fomum sið í vinnunni en
æðir um vopnaður haglabyssu þess á milli. í
mynd Friðriks leik ég pabba stráksins litla,
sem er að einhveiju leyti byggður á föður
Friðriks. Hann er leikfélagi strákanna og
ósköp indæll karl í alla staði. Þar fæ ég að
viðra eigið hár sem er ljúft; eins og að geta
um frjálst höfuð strokið eftir langa inniveru."
SFr
t
n I
i k a r
Morgunblaðið/Kristinn
A KLAUSTRI: Bergþór Pálsson og Steinunn Bima Ragn-
arsdóttir fremst, þá Auður Hafsteinsdóttir, Bryndís Halla
Gylfadóttir og Edda Erlendsdóttir.
KAMMER OG JÖKULL
SLEGIÐ verður upp tónlistarveislu um næstu helgi
austur á Kirkjubæjarklaustri. Með slaghörpu, söng-
rödd og strokhljóðfærum. Þrennum kammertón-
leikum yfir eina helgi, i sumar eins og tvö síðustu
ár. Valinkunnir tónlistarmenn halda austur í kyrrð-
ina og æfa sig í viku fyrir konsertana, hver þeirra
á sér óskaverkefni og efnisskrá hverra tónleika
er fjölbreytt. Edda Erlendsdóttir píanóleikari er
driffjöðrin og hefur nú fengið með sér Auði Haf-
steinsdóttur fiðluleikara, Bergþór Pálsson baritón-
söngvara, Bryndísi Höllu Gylfadóttur sellóleikara,
Steinunni Birnu Ragnarsdóttur píanóleikara og
Zoltan Toth víóluleikara. Þau leika og syngja á
föstudagskvöld klukkan níu, laugardag klukkan
fimm og sunnudag klukkan þijú.
„Þetta er vísir að því sem tíðkast svo víða erlendis
á sumrin," segir Edda, „litlar tónlistarhátíðir í sveitum
eða smábæjum, svo fólk hafi margfalda ástæðu til
ferðalags, geti notið fegurðar í náttúru og tónlist. Á
Kirkjubæjarklaustri er píanóið fastur punktur í músík-
inni, svipað og orgel og sembal í Skálholti. Hér er góð
gistiaðstaða og fólk getur sem best komið á alla tón-
leikana, þeir eru ólíkir einmitt í því skyni, eða skropp-
ið dagsferð. Tónlistarflutningur í friðsældinni á Klaustri
er alveg sérstakur og við sem önnumst hann hlökkum
að minnsta kosti til. Jökullinn gefur okkur innblástur
svona þegar hann sést.“
Menningarmálanefnd Skaftárhrepps stendur að
kammertónleikunum ásamt Eddu, sem á rætur í sveit-
inni. Móðir hennar er úr Landbroti og fjölskyldan á
sumarhús á þessum slóðum sem Edda dvelst í árlega.
Hún er hins vegar búsett í París og þar hitti hún lág-
fiðluleikarann Zoltan Toth sem kemur til að leika á
Kirkjubæjarklaustri eftir viku. Hann er prófessor við
tónlistarháskólann í Lyon og félagi í Ravel-strengja-
kvartettinum sem ýmsum er að góðu kunnur.
Verkin sem sexmenningamir flytja um næstu helgi
eru af ýmsu tagi og eitt af því óvénjulegra eru þjóðla-
gaútsetningar Beethovens sem heyra má á föstudags-
kvöld. Edda segir að flytjendurnir eigi sér líka óska-
verkefni á tónleikunum; hún leiki sónötur eftir Hum-
mel og Brahms með Zoltan Toth og njóti þess líka
alltaf að spila með söngvurum. Bryndís Halla og Auð-
ur segja að þær hafí lengi langað til að æfa og flytja
sónötu Ravels, Bergþór langaði að syngja frönsk ljóð
og Steinunn Bima segir píanókvartett Mozarts hafí
verið draumaverkefni.
Annars verður efnisskráin svona: Á föstudagskvöld
hefjast tónleikamir með sónötu Hummels fyrir víólu
og píanó, þá koma fjórir ljóðasöngvar Schuberts fyrir
baritón og píanó, átta þjóðlagaútsetningar Beethovens
fyrir baritón og píanótríó, Elegía eftir Fauré og Requie-
bros eftir Cassado fyrir selló og píanó.
Síðdegis á laugardag verður flutt Sarasate og ung-
verskur dans eftir Brahms fyrir fíðlu og píanó, sónata
Brahms fyrir víólu og píanó, sónata Ravels fyrir selló
og fíðlu og loks þrír ljóðasöngvar eftir Duparc.
Á sunnudagstónleikunum verður víólusvíta eftir
Reger, Conte fyrir selló og píanó eftir Janacek, píanó-
kvartett eftir Mozart og fjögur lög íslenskra höfunda
fyrir baritón og píanó. Þ.Þ.
FIÐLUFLAKKARI
„ÉG ÆTLA að gera tilraun á miðvikudaginn: Stilla
upp því ólikasta af öllu ólíku í fiðlutónlist. Mér finnst
gaman að spila rómantíska tónlist, en síðan er frisk-
andi að fara í nútímann. Ég vil flakka á milli og
hafa fjölbreytni. í Gerðubergi leik ég tvenns konar
verk; barokk og rómantík í bland við nýtt nor-
rænt.“ Auður Hafsteinsdóttir fíðluleikari kemur
fram á fyrstu tónleikum næsta starfsárs i menning-
armiðstöðinni Gerðubergi ásamt Guðríði S. Sigurð-
ardóttur píanóleikara. Tónleikamir verða í næstu
viku, þann átjánda, og hefjast klukkan 20.30.
Auður er borgarlistamaður og byijar vetrarstarf
þessarar listamiðstöðvar borgarinnar á afmælisdegi
Reykjavíkur. „Þannig að þetta ér svolítið skemmtilegt,
sjáðu,“ segir hún. „Eg er svona aðeins svífandi vegna
þess að þetta er alveg óhefðbundið prógramm, en ég
held að það sé forvitnilegt að heyra þessi verk hvert
með öðru. Þau eru eftir Bach, Elgar og Kreisler ann-
ars vegar og hins vegar Karólínu Eiríksdóttur, Jónas
Tómasson, Kristian Blak og Lars Karlson. Mér fínnst
mikilvægt að festast ekki, spila bæði einn og í hóp,
gamla tónlist sem sannað hefur gildi sitt og nýja sem
maður skellir í söguna með tónskáldin innan seilingar.
En svona konsert hef ég aldrei sett upp áður.“
Listamannalaun Reykjavíkurborgar hafa hjálpað
Auði við að byija starfsævina. „Ég fékk þau næstum
strax eftir að ég kom úr námi,“ segir hún, „og hef
getað byggt heilmikið upp á tveimur árum. Nú hef
ég mikið að gera, ferðast talsvert til útlanda og spila
líka um allar jarðir hér heima.“ Auður lék á fíðluna
sína í Kína og Japan í vor og i Færeyjum i sumar,
hún ætlar til Kaupmannahafnar í vetur og aftur til
Japan í mars. Um næstu helgi tekur hún þátt í árlegu
tónleikahaldi austur á Kirlcjubæjarklaustri, sem sagt
er frá hér á undan.
„Þetta er líkt og að reka eigið fyrirtæki, maður
verður að vera sveigjanlegur og fínna tíma fyrir allt
sem þarf að gera, skipulag og snúninga. Fyrir utan-
landsferðir til tónleikahalds er maður kannski að
hringja eða skrifa öðru hvoru í hálft ár áður en til
kastanna kemur en hér innanlands er þetta auðvitað
einfaldara. Annars má ekki gleyma aðalatriðinu, tón-
listinni sjálfri. Allt snýst þetta um hana.“ Þ.Þ.
PÍANÓ OG SÖNGUR
ÍSAFNI
TVÆR ungar tónlistarkonur við nám í New York
halda tónleika í Listasafni Sigurjóns á þriðjudag-
inn. Sigríður Jónsdóttir mezzósópran og Nína
Margrét Grímsdóttir píanóleikari ætla að syngja
og spila lög frá síðustu og þessari öld. Þeim finnst
þessi músík eiga við í safninu og segjast halda
upp á rómantíkina. Þær vilja hafa jafnvægi list-
greina á tónleikunum og á efnisskránni eru bæði
sönglög og píanóverk.
Gestir í Siguijónssafni á þriðjudagskvöld fá að
heyra lög eftir Jón Þórarinsson og Pál ísólfsson,
Schubert, Brahms og Schumann, Samuel Barber og
Gabriel Fauré. Sigríður hvílir síðan röddina meðan
Nína Margrét leikur Abegg-tilbrigðin eftir Schumann
og Jeux d’Eau eftir Ravel. Þeim stöllum fínnst að
píanó og söngur eigi að mynda heild, „ég leik ekki
Morgunblaðið/Kristinn
undir,“ segir Nína, „ég leik með.“ Oft undirstrikar
píanó beinlínis texta lags, bæta þær við, „í regnlagi
Barbers til dæmis, þar falla droparnir á nótnaborðið.”
Sigríður og Nína voru báðar á tónlistarbraut
Menntaskólans við Hamrahlíð og hittust aftur í Amer-
íku. New York hefur verið heimaborg þeirra síðustu
tvo vetur og verður það áfram. Nína Margrét lauk
prófi úr Mannes-tónlistarskólanum í vor og ætlar að
byija doktorsnám í næsta mánuði en Sigríður vendir
úr einkatímum úti í bæ i sama skóla. Hún segir gott
að geta bankað upp á hjá öðru íslensku tónlistarfólki
í borginni. „Við sem erum að læra þama vinnum tals-
vert saman,“ segir hún, „Maður stendur ekki einn.“
Nína Margrét segir að samt séu ekki ýkja margir í
músíknámi í borginni, „þetta eru orðin forréttindi.
Ætli við séum ekki svona fjórar núna sem höfum
samband, síðustu eintökin."
Að loknu stúdentsprófi og söngnámi hjá Ólöfu Kol-
brúnu Harðardóttur í Söngskólanum í Reykjavík hélt
Sigríður til Illinois þar sem hún lauk BM-prófi árið
1989. Síðan flutti hún sig austur að ströndinni og
hefur í þijú ár sótt einkatima hjá James Shomate og
Daniel Ferro. Hún hefur nú Fulbrightstyrk og stefnir
á meistaragráðu frá Mannes-skólanum að tveimur
árum liðnum. Eftir það segir Sigríður að margt komi
til greina, hún vill ekki binda sig við ákveðna og af-
markaða stefnu. Þótt hún hafi gaman af ljóðum getur
annars konar tónlist meira en vel komið til greina.
„Ópera, kammermúsík eða stærri verk,“ segir hún,
„það skiptir ekki höfuðmáli. Ég vil bara geta sungið."
Nína Margrét fór til London eftir einleikarapróf úr
Tónlistarskólanum í Reykjavík. Með enska meistaragr-
áðu upp á vasann flaug hún til Kalifomiu. Þar var hún
í ár og tók að sér píanóleik í lausamennsku þar til
nóg var komið af sól, tímabaért að fara yfir á aðra
strönd og í skóla. „Ég veit að litið þýðir að sækja um
góðar kennarastöður án doktorsprófs og stefni nú á
það. Mig langar að kenna, er í raun óþreyjufull og
fínnst ég hafa miklu að miðla. En í doktorsnáminu er
ég að hugsa um að taka fyrir sögu íslenskra píanóleik-
ara, það er verðugt verkefni og mikilvægt að starf
góðra tónlistarmanna gleymist ekki.”
Sigríður og Nína Margrét fóru með lögin sem þær
flytja í Siguijónssafni norður til Akureyrar í gær og
flytja þau á Siglufirði í dag. Þær hafa áður haldið
tónleika í Siguijónssafni, það var í fyrra og þá var
efnisskráin líka búin lögum frá 19. öld. Þeim finnst
tónlist rómantíska tímans eiga vel við í Laugamesinu,
nærri áheyrendum og íslensku sumri. Þ.Þ.
BACH OG BUXTEHUDE
ISKÁLHOLTI
Á FIMMTU og síðustu tónleikum sumarsins í Skál-
holti nú um lielgina ætlar Laurence Dreyfus
gömbuleikari og barokkfræðingur að leiða tónlist-
arfólk og gesti um undraveröld fúgulistarinnar
og fegurð sorgarkantötunnar. Tónskáld helgarinn-
ar eru Bach og Buxtehude, gamli meistarinn sem
hinn fyrrnefndi leitaði uppi og lærði mikið af.
Áður en tónleikamir hefjast í dag flytur Laurence
Dreyfus erindi sem hann
kallar „Að hlusta á fúgu-
listina." Það verður klukk-
an tvö en klukkustundu
síðar hefjast fyrri tónleik-
ar dagsins á Klaglied,
kantötu eftir dansk-þýska
tónskáldið Dietrich
Buxtehude. Hann samdi
sorgaróðinn um föður
sinn, sem lést 1674, sama
ár og Hallgrímur Péturs-
son. Þá leikur Catherine
Mackintosh á fiðlu eina
af einleikssónötum Bachs.
Því næst kemur kantata
hans, Actus tragicus, sem
fjallar um dauða og for-
gengileik þótt stutt sé í trúargleði æskumannsins.
Bach var enda aðeins 22 ára þegar hann samdi hana.
Á seinni tónleikum dagsins í dag, sem hefjast klukk-
an fimm, verða söngraddir og hljóðfæri í þeim marg-
slungna eltingaleik sem kallaður er fúga. Fyrst í söngv-
erki Buxtehudes, „Nú héðan á burt í friði ég fer“, og
síðan verða leiknir þættir úr Fúgulistinni (Die Kunst
der Fuge) eftir Johan Sebastian Bach.
Þessir seinni tónleikar verða endurteknir á morgun,
sunnudag, klukkan þijú og í messu hjá séra Guð-
mundi Ola Ólafssyni klukkan fimm verður kantata
Bachs, Actus Tragicus, flutt á nýjan leik.
Einsöngvarar á sumartónleikunum eru Margrét
Bóasdóttir, Ragnheiður Sif Sigurðardóttir, Sverrir
Guðjónsson, Guðlaugur Viktorsson og Ragnar Davíðs-
son. í kórþáttum bætast fleiri söngraddir við og fýlla
rúmlega tylftina. Félagar Bach-sveitarinnar í Skál-
holti leika ásamt erlendu gestunum.
Enginn aðgangseyrir er að Sumartónleikunum i
Skálholti, barnagæsla er í skólahúsinu og áætlunar-
ferðir frá Umferðarmiðstöðinni í Reykjavík.
SKÁLHOLT:
Laurence Dreyfus.