Morgunblaðið - 01.10.1994, Qupperneq 1

72 SIÐUR LESBOK/C/D
223. TBL. 82. ÁRG. LAUGARDAGUR1. OKTÓBER1994 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Varnarmálaráðherrar NATO deila
Þjóðverjar vilja
A-Evrópuríki inn
Sevilla. Reuter.
ÞJÓÐVERJAR hvetja til þess að tekin verði um það ákvörðun á næst-
unni hvenær nýfrjáls ríki í Austur- og Mið-Evrópu fái aðild að Atlantshafs-
bandalaginu (NATO). Bandaríkjamenn eru Þjóðveijum ósammála og telja
ótímabært að ákveða tímasetningu á stækkun NATO til austurs.
Volker Riihe, vamarmálaráð-
herra Þýskalands, sagði í gær á
tveggja daga fundi varnarmála-
ráðherra bandalagsins á Spáni að
Pólland, Ungveijaland, Tékkland
og Slóvakía ættu að verða fýrst
inn.
Rússar hafa lýst andstöðu við
skjóta útvíkkun NATO til austurs
en Rúhe sagði að sannfæra yrði
rússneska ráðamenn um að banda-
lagið væri engin ógn við Rússland
nú að kalda stríðinu loknu.
Varkárni
William Perry, vamarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, sagði að
NATO ætti fyrst um sinn að ein-
beita sér að því að þróa Friðarsam-
starfið svonefnda. Þar er gert ráð
fýrir nánu samstarfi í vamarmál-
um við öll fyrrverandi aðildarríki
Varsjárbandalagsins gamla, einnig
við Rússland og Úkraínu sem Rúhe
sagði að gætu ekki gengið í NATO
þótt auka bæri samstarf við þau.
Hollendingar vilja sýna varkárni í
sambandi við væntanlega stækk-
un, sama er um Breta og Frakka
að segja en Frakkar taka nú þátt
í fundi ráðherranna í fyrsta sinn
frá 1966. Fulltrúi Norðmanna
lagði áherslu á að kannað yrði
hvort Svíar og Finnar vildu ganga
í bandalagið.
Reuter
RANNSÓKN var hafin í gær á stefnishlerum norrænna farþegafeija og var myndin tekin við skoð-
un af því tagi í finnsku feijunni Mariella í Stokkhólmi. Sænski siglingamálastjórinn sagði að Eston-
ia hefði sokkið þar sem stefnisloka hennar hefði rifnað af.
Óeirðir
á Haítí
Port-au-Prince. Reuter.
NOKKRIR menn biðu bana í
óeirðum Port-au-Prince, höfuð-
borg Haítí, í gær er þess var
minnst að þá voru þrjú ár liðin
frá því herforingjar steyptu
stjórn Jeans Bertrands Aristide
forseta. Stuðningsmaður Ar-
istide beið bana er liðsmenn
vopnaðra sveita, sem styðja her-
foringjasljórnina, hófu skothríð
á fjölmenna göngu lýðræðis-
sinna. Réðust þeir gegn árásar-
mönnum og börðu einn þeirra
til bana. A myndinni koma út-
lendir blaðamann særðum
manni til hjálpar. Bandarískar
hersveitir náðu í gær á sitt vald
ríkissjónvarpi og -útvarpi á
Haítí en bandarískir embættis-
menn hafa sakað fjölmiðla hins
opinbera um að ýta undir of-
beldi og talið réttast að þeir
heyri undir hina löglegu sljórn
landsins. Hermenn vopnaðir
M-16 rifflum ráku alla starfs-
mennina úr húsi og tóku yfir
stjórn stöðvarinnar. Var banda-
rísku hermönnunum ekki sýnd
mótspyrna og ekki hleypt af
neinum skotum við töku stöðv-
arinnar. Um morguninn var
starfsmönnum útvarps og sjón-
varps meinaður aðgangur að
húsinu og þeim sagt að ekki
væri frekari þörf fyrir þá.
Bandaríkjamenn segja aðgerð-
ina hluta þess að halda uppi
lögum og reglu á Haítí, stöðin
heyri undir stjórn Aristides,
sem á taka við völdum af nýju
um miðjan október en honum
var steypt af stóli árið 1991.
Estonia liggur á bakborðshliðinni í slakka á botni Eystrasalts
Ytri stafnhlerinn rifn-
aði af í ölduganffinum
Stokkhólmi, Helsinki. Reuter, Morgunblaðið.
Siglingar samskonar ferja verða
hugsanlega bannaðar
Refsiað-
gerðir á
miðnætti
Washington. Reuter.
BÚIST var við, að um eitthvað
semdist í gærkvöld í viðskiptadeilu
Japans og Bandaríkjanna en tak-
markaðar refsiaðgerðir kæmu samt
til framkvæmda á miðnætti sl. að
bandarískum tíma.
Yohei Kono, utanríkisráðherra
Japans, ætlaði að koma til Wash-
ington í gærdag til viðræðna við
Mickey Kantor, viðskiptafulltrúa
Bandaríkjastjórnar, og síðar um
kvöldið var von á Ryutaro Hashi-
moto, viðskiptaráðherra Japans.
Búist er við, að Japanir fallist á að
opna tryggingamarkaðinn en sam-
þykki þeir ekki að bandarísk fyrir-
tæki geti boðið í opinber verkefni
í Japan, mun verða brugðist við
gagnvart þeim mörgu japönsku fyr-
irtækjum, sem bjóða í opinber verk
í Bandaríkjunum.
Rúðugler
Mesta áherslu leggja þó Banda-
ríkjamenn á að rúðuglersmarkaður-
inn verði opnaður en þar skipta tvö
eða þijú japönsk fyrirtæki, sem
byggja á úreltum framleiðsluhátt-
um, markaðinum með sér.
FINNSKT björgunarskip fann í gær
flak feijunnar Estonia í Eystrasalti
þar sem hún sökk aðfaranótt mið-
vikudags að staðartíma. Liggur flak-
ið á bakborðshliðinni á botninum í
talsverðum halla. Bengt-Erik Sten-
mark, siglingamálastjóri Svíþjóðar,
sagði að ytri stafnhleri feijunnar
hefði rifnað af feijunni í stormi og
miklum öldugangi. Sjór hefði flætt
inn um stafninn, með þeim afleiðing-
um að feijunni hefði hvolft. Sænskir
fjölmiðlar skýrðu frá því að sjór hefði
nokkrum sinnum áður flætt inn um
stafnhlera samskonar feija, en skipa-
félögin látið hjá líða að tilkynna um
það. Fyrirskipuð hefur verið rann-
sókn á 46 feijum með samskonar
stafnhlera, sem sigla um sænska
landhelgi, og Stenmark kvaðst
reiðubúinn að banna siglingar þeirra
algjörlega ef gallar fyndust. Talið
er að yfir 900 manns hafi farist í
slysinu, en .tala látinna er þó enn
mjög á reiki þar sem komið hefur í
ljós að mörg börn yngri en fimm ára
drukknuðu en engin þeirra voru
skráð sem farþegar.
Yfírvöld í Svíþjóð, Danmörku,
Finnlandi og Noregi hafa fyrirskipað
rannsókn á öllum feijum með stafn-
hlera, en þau eru algengustu far-
þegaskipin sem sigla um Eystrasalt.
„Til greina kemur að banna öll skip
af sömu tegund ef fleiri gallar
finriast," sagði Stenmark. Hann
sagði að skipaverkfræðingar hefðu
greinilega misreiknað kraft sjávar-
öldunnar við hönnun stafnhleranna.
í feijum eins og Estonia eru tveir
stafnhlerar; sá ytri er sterkbyggðari
og honum er lyft upp í höfn en sá
innri sígur niður og er notáður sem
skábraut fyrir bifreiðar. Sérfræðing-
ar segja að hafi ytri stafnhlerinn rifn-
að af í miklum öldugangi hafi verið
nær ógjörlegt að afstýra því að feij-
an sykki.
Stenmark sagði að sjór hefði
streymt inn í feijuna og lítinn öldu-
gang hefði þurft til að valda hreyf-
ingu sem hefði endað með því að
sjórinn í skipinu hefði færst frá einni
hlið til annarrar. Sérfræðingar segja
að nær ógjörlegt sé að ná valdi á
slíkum feijum - svokölluðum ekju-
skipum, sem eru án milliþilja - eftir
að þessi hreyfing hefst.
Margir telja að skipstjóri feijunnar
hafi siglt henni á of miklum hraða
í ölduganginum og stafnhlerarnir því
orðið fyrir of miklu álagi.
Stenmark sagði að rannsóknar-
nefnd, sem grennslast fyrir um or-
sakir slyssins, hefði loksins náð tali
af skipstjóranum, Aavo Piht, sem
fannst ekki fyrstu tvo dagana eftir
slysið þrátt fyrir fréttir um að hann
hefði bjargast og væri einhvers stað-
ar í Finnlandi. Embættismenn í Finn-
landi sögðust þó ekki hafa haft uppi
á skipstjóranum. „Finnska lögreglan
rannsakar hvarf hans,“ sagði Andi
Meister, samgöngumálaráðherra
Eistlands, sem er í rannsóknarnefnd-
inni ásamt Stenmark.
Svenska Dagbladet og Dagens
Nyheter skýrðu frá því í gær að svip-
að vandamál hefði komið upp fyrir
átta árum í feijunni Mariella, sem
tók þátt í björgunaraðgerðunum eft-
ir að Estonia sökk. Sjór hefði þá flætt
inn um stafnhlerana og inn á bílaþil-
far feijunnar á leiðinni milli Helsinki
og Stokkhólms. Skipstjórinn hefði
neyðst til að bakka skipinu snarlega
til að halda sjónum úti. Hlerarnir
voru styrktir eftir atvikið en eigend-
ur feijunnar létu hjá líða að skýra
yfirvöldum frá því.
■ Ferjuslysið í Eystrasalti/16