Morgunblaðið - 31.03.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 31. MARZ 1995 B 3
KOSNINGAR 8. APRÍL
Heilbrigðisáætlun
þarfnast endurskoðunar
HEILBRIGÐISÞJÓNUSTAN
hefur tekið miklum stakkaskiptum
á undanförnum árum. Flestar
breytingar hafa verið jákvæðar.
Aukin tækni hefur bætt gæði lækn-
inga, einfaldað aðgerðir og aðra
meðhöndlun og þannig stytt með-
ferð og legutíma sjúklinga. Má þar
nefna skurðaðgerðir sem nú eru
framkvæmdar með kviðsjá og
stytta legutíma sjúklinga um meira
en helming, og nýja lyfjameðferð
við magasári sem gera skurðað-
gerðir óþarfar. Á móti má benda á
að framfarir í meðferð flókinna
sjúkdóma kallar oft á dýra og
flókna meðferð. Með auknum fjölda
aldraðra hefur umönnun þess hóps
farið vaxandi. Sagt er að þörf fyr-
ir læknisþjónustu fjórfaldist á
hveijum fimm árum eftir sjötugs-
aldurinn. Vaxandi áhersla á for-
varnir skilar sér væntanlega í því,
að dýrir og erfiðir sjúkdómar verða
ekki til jafn snemma á aldursskeiði
okkar, uppgötvast í tíma, þannig
að auðveldara og ódýrara verður
að meðhöndla þá.
Verkefnin út af sjúkrahúsum
Umskiptin valda því einnig að
ýmsum sjúkdómum sem áður voru
meðhöndlaðir á sjúkrahúsum er nú
sinnt af einkareknum lækninga-
stofum. Jafnvel skurðaðgerðir sem
áður voru taldar flóknar eru nú
framkvæmdar á þessum stofum.
Þetta má telja hagkvæmt, þar sem
fjárfesting sjúkrahúsanna er afar
dýr og ætti því að nýtast fyrst og
fremst til flókinna verkefna sem
ekki er unnt að sinna utan þeirra.
Einkareknar lækningastofur eru
hins vegar hagkvæm-
ur og ódýr valkostur,
og ætti því að leggja
áherslu á viðgang
þeirra.
Breyttar kröfur
sjúklinga
Breytingar hafa
einnig orðið á kröfum
sjúklinga. Þeir eru
mun betur upplýstari
en áður, þekkja betur
til sjúkdómseinkenna
og hvért skuli leita við
kvillum sínum. Því eru
þeir færari nú en áður
um að ákveða sjálfir
hvert skuli leita í
hveiju tilviki. Fólk í dreifbýlinu
býr yfirleitt við mjög góða frum-
heilsugæslu, en á undanförnum
árum hafa íbúar dreifbýlisins í æ
ríkari mæli óskað eftir þjónustu
fullkomnari sjúkrahúsa ef eitthvað
stórvægilegt bjátar á, eða leitað
beint til sérfræðings við kvillum
sem það þekkir. Þetta er reynsla
sérfræðinga í Reykjavík sem fá
sjúklinga utan af landi án tilvís-
ana.
Heilbrigðisþjónustan
endurskoðuð
Þessar staðreyndir benda til þess
að sú stefna í uppbyggingu heil-
brigðisþjónustunnar sem við höfum
búið við allt frá 1973 þurfi endur-
skoðunar við. Endurskoða þarf
framtíðarhlutverk einstakra
sjúkrahúsa í dreifbýlinu, en þó
þannig að fullt tillit verði tekið til
öryggishagsmuna á svæðinu. Enn-
fremur er nauðsynlegt
að taka til gagngerrar
endurskoðunar verka-
skiptingu heimilis-
lækna og sérfræðinga.
Vera má að smám
saman muni lítil
sjúkrahús eða sjúkra-
einingar í dreifbýlinu
takmarka enn frekar
þá þjónustu sem þau
nú veita, sum leggi
hana nánast niður en
önnur einskorði þjón-
ustuna við einfaldar
aðgerðir og meðhöndl-
un og öryggisvaktir.
Sjúklingar sæki þá
aðra þjónustu á full-
komnari sjúkrahús.
Breytt verkaskipting lækna
Flestir læknar, í hvaða sérgrein
sem þeir starfa, hafa fullt lækn-
ingaleyfi. Því er nauðsynlegt að
skoða hvort sú verkaskipting sem
verið hefur milli sérfræðinga,
jafnt heimilislækna (heilsugæslu-
lækna) sem annarra sérfræðinga,
sé eðlileg miðað við áherslubreyt-
ingar og eftirspurn sjúklinga eftir
beinni þjónustu sérfræðinga sem
þróast hefur á undanförnum
árum.
Aukín þjónusta í stað
steinsteypu
Á undanförnum áratugum hafa
fjölmargar byggingar risið, ætlað-
ar heilbrigðisþjónustunni. Full
ástæða er til að endurmeta þörf
fyrir frekari byggingafram-
kvæmdir. Sem dæmi má nefna að
Sj álfstæðisflokkurinn
hefur um langan aldur
lagt áherslu á nauðsyn
valfrelsi, fjölbreytni,
gæða og hagkvæmni í
heilbrigðisþjónustu,
segir Lára Margrét
Ragnarsdóttir. Stefna
Sj álfstæðisflokksins
er því stefna í takt
við tímann.
á höfuðborgarsvæðinu er mikið af
auðu húsnæði sem nýta mætti fyr-
ir slíka þjónustu. Fara á varlega
í byggingu dýrra heilsugæslu-
stöðva (sem kosta á annað hundr-
að milljónir) og leita í stað þess
valkosta í því húsnæði sem til er,
ýmist með kaupum eða leigu.
Áherslan á fyrst og fremst að vera
á þjónustuna sjálfa en ekki stein-
steypu, eins og oft hefur viljað
brenna við.
Endurskoða á fjármögnun
Sú breyting sem orðið hefur á
tækni og þar af leiðandi möguleik-
um til lækninga og ekki síður fjölg-
un í hópi aldraðra hefur leitt til
aukinna útgjalda fyrir ríkissjóð.
Kannanir hafa sýnt að þjóðin vill
góða heilbrigðisþjónustu og er
tilbúin til að greiða fyrir hana.
Lára Margrét
Ragnarsdóttir
Hins vegar höfum við á undanförn-
um árum búið við mikið aðhald í
heilbrigðisþjónustunni og það hef-
ur leitt til vandræða í þjónustu við
aldraða. Enn fremur hafa ýmsir
sjúklingahópar setið á hakanum,
sjúklingar sem auðveldlega hefur
verið unnt að hjálpa og koma út
í lífið og til vinnu á nýjan leik.
Nægir þar að nefna þá sjúklinga
sem bíða eftir bæklunaraðgerðum.
Því tel ég tímabært að huga að
endurskoðun á fjármögnun til heil-
brigðisþjónustunnar, þannig að
unnt verði að mæta betur þörfum
og óskum sjúklinga. Sú einokun
sem Tryggingastofnun ríkisins
hefur haft í sjúkratryggingum er
engan veginn sjálfsögð við nútíma
aðstæður og er full ástæða til að
skoða hvort ekki beri að endur-
vekja sjúkrasamlög í nýrri mynd
eða huga jafnvel að tryggingum í
einkageiranum.
Stefna Sjálfstæðisflokksins
og ný heilbrigðisáætlun
Heilbrigðisáætlun sú sem sam-
þykkt var á vorþingi Alþingis 1989
var unnin á grundvelli laga frá
1973 með endurskoðun 1984. Allar
þær breytingar sem hér hefur verið
minnst á gefa fullt tilefni til endur-
skoðunar á þeirri heilbrigðisáætlun.
Breytingamar benda til þess að
þróunin hafí hneigst í átt til fjöl-
breytni og hagkvæmari reksturs. -C.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur um
langan aldur lagt áherslu á nauð-
syn valfrelsi, fjölbreytni, gæða og
hagkvæmni í heilbrigðisþjónustu.
Stefna Sjálfstæðisflokksins er því
stefna í takt við tímann. Því er
löngu tímabært að Sjálfstæðis-
flokkurinn taki þennan málaflokk
í sínar hendur og stýri þeirri stefnu-
mótun í heilbrigðismálum sem
óhjákvæmilegt er að vinna og ljúka
sem fyrst.
Höfundur er alþingismaður og
skipar 6. sæti á iista Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík.
því þegar þessir flokkar voru í
ríkisstjóm með broti af Sjálf-
stæðisflokknum í ríkisstjóm Gunn-
ars Thoroddsens. Þá var verðbólga
á bilinu 80 til 100 prósent og laun
og lán voru vísitölutryggð og héld-
ust nokkuð í hendur. Sú ríkisstjóm
framdi þann gjörning sem ég hef
ætíð síðan kallað lögvemdaðan
þjófnað að taka launavísitöluna úr
sambandi en lét lánavísitöluna
halda sér, sem í verðbólgu af þess-
ari stærðargráðu þýddi ekki nema
eitt að fólk eins og ég sem þá stóðu
í íbúðarkaupum og með öll lán í
hámarki vomm á skömmum tíma
gerð eignalaus með einu penna-
striki. Það er ömurlegt hlutskipti
að eyða síðan 10 bestu árum sínum
í leiguíbúð vinnandi eins og þræll
til að borga lögfræðingum og
bönkum vegna þess að einhverjum
pólitíkusum þóknaðist að haga sér
eins og þeir séu gersamlega úr
sambandi við þann raunveruleika
sem venjulegt launafólk býr við.
Mér hryllti við þegar ég um
daginn horfði síðan á sjónvarps-
þátt þar sem þessir pótentátar
vom samankomnir að ræða með
alvörusvip um velferðarkerfið og
íbúðarkaupendur í vanskilum þar
sem eina lausnin sem allt þetta
fólk sá fyrir fólk í vanskilum var
lenging lána. Takið nú vel eftir,
fólkið sem nú er í vanskilum gerði
allt sína greiðsluáætlun þegar lagt
var af stað í kaupin miðað við
þann vemleika sem þá blasti við
en það voru síðan stjórnvöld sem
breyttu einhliða öllum forsendum
þeirra greiðsluáætlana sem fólkið
hafði gert og gerðu með því fjöld-
ann allan af fólki að vanskilafólki.
Hvernig er hægt að koma svo fram
fyrir alþjóð og segja blákalt framan
í þetta sama fólk, „þið standið
ekki við ykkar skulbindingar og
verðið því að hlíta því sem okkur
þóknast að bjóða ykkur í formi
lánalenginga eða á annan hátt sem
okkur þóknast, eða missa eigur
ykkar ella“. Ætlar fólk virkilega
að láta þessa fugla komast upp
með þetta án þess að krefjast fullra
bóta af hálfu ríkisins eða fá leið-
réttingu á sínum málum á réttlátan
hátt án þess að við bemm skaða
af á nokkum hátt? Hvernig getur
það gengið að stjómvöld búi til þær
aðstæður að fólk lendi í vanskilum
og ætlast síðan til að við greiðum
síðan þeirra aðgerðir fullu verði
og láti eins og það komi þeim ekki
við vegna þess að þetta bara gerð-
ist svona?
Ég hef það á tilfínningunni að
ef stjórnvöld komast upp með
þetta núna án þess að fólk fái
sanngjarna leiðréttingu sinna
mála þá sé þessari þjóð ekki við-
bjargandi sökum endemis aum-
ingjaskapar og við munum þurfa
að taka öllu því sem þeim þóknast
að bjóða okkur í framtíðinni. Ég
vil beina því til fréttamanna að
fara að spyija þetta fólk alvöru-
spurninga um t.d. þessa hlið á
þessu tiltekna máli og að þið
fréttamenn finnið þær hliðar á
öllum málum sem koma fólki í
þessu landi beint við. Það á að
vera ykkar hlutverk en ekki það
sem þið hafið festst í að rabba
almennt um landsins gagn og
nauðsynjar og láta þetta fólk æ
ofan í æ sleppa við að gefa skýr
og afdráttarlaus svör, þannig að
þeir sem enn hafa geð í sér að
kjósa þetta lið, hafi að minnsta
kosti lágmarksskilning á því sem
það hefur fram að færa en sé
ekki hálfringlað eftir að hafa
hlustað á það. Að Iokum vil ég
óska öllum sem standa í vanskilum
vegna stjórnvaldsaðgerða góðs
gengis í sínum málum og hafið,
gott fólk, alltaf hugfast að þessar
aðstæður eru ekki ykkur að kenna
heldur þeim sem ráða hverju sinni.
Athugið að það er enginn munur.
Með baráttukveðjum.
P.S. Ég er ekki í vanskilum enn-
þá.
Höfundur er hílstjóri.
ÓSÝNILEGI herinn
er stjómmálahreyfíng
sem berst fyrir rétti
óháðra og pólitískt
óánægðra einstaklinga
í „lýðræðislegu" þjóðfé-
lagi. Þetta er ekki
stjómmálaflokkur í
hefðbundnum skilningi
heldur svar óháðra og
óánægðra einstaklinga
við fordómum svokall-
aðs „pólitískt þenkj-
andi“ fólks sem okkur
fínnst raunar réttast að
kalla „lýðskmmara".
Hver kannast ekki við
klisjur á borð við „það
ber vott um fáfræði og
aulaskap að nýta ekki
kosningarétt sinn i lýðræðislegu
þjóðfélagi ... í það minnsta til að
skila auðu og lýsa þannig óánægju
sinni... auður seðill er ákveðin skoð-
un“. Ef auður seðill er ákveðin skoð-
un, af hveiju er hann þá talinn með
ógildum? Er enginn munur á gildum
seðlum og ógildum? Eru þeir ein-
staklingar sem „sitja hjá“ við alþing-
iskosningar kannski ógildir meðlimir
samfélagsins, eins og klúbbfélagar
sem vanrækja félagsgjöldin? Er lýð-
ræði á Islandi? Þetta em allt dæmi
um þau vandamál sem Ósýnilegi
herinn á við að stríða. Vandamál sem
áður nefndir lýðskmmarar vilja eyða
með hrokafullu sinnuleysi og heima-
tilbúnum stimpli sem á stendur
„auli“, „vitleysingur" eða eitthvað
því um líkt. Stimpilinn nota þeir svo
miskunnarlaust á alla þá sem „sitja
hjá“. Þetta óþverrabragð virkar líka
mjög vel vegna þess að fæstir kæra
sig um að fá þvflíkan niðurlægingar-
stimpil á sig. Og líklega er það ein-
mitt þessi ótti við stimpilinn sem
rekur flesta landsmenn
á kjörstaði því ekki
virðast stjórnmál þess
„lýðræðisríkis" sem ris-
ið hefur á íslandi snú-
ast um þau 90% sem
sækja kjörstaðina. Hin-
ir „þenkjandi" kjósend-
ur hafa augljóslega ver-
ið hafðir að fíflum með
þátttöku sinni í þessu
stjórnkerfi undir merkj-
um lýðræðisins því í
raun er ekki um annað
en blekkingarmynd
hins „fullkomna lýð-
ræðis" vestrænna ríkja
að ræða. Samskonar
blekkingu má sjá í
gömlum myndum af
þingkosningum Sovétríkjanna sem
iðulega fóru fram með meira en 90%
Löggiltir kjósendur,
segir Högni Sigurþórs-
son, hafí neitunarvaldi
þátttöku þótt í raun væri ekki um
neitt að kjósa.
Fyrsta og eina atriðið á stefnu-
skrá Ósýnilega hersins er því að
breyta lýðveldi íslands í 100% lýð-
ræðisríki þar sem löggiltir kjósendur
hafa neitunarvald.
Lausnin er fólgin í því að ráðstafa
sætum alþingis ekki aðeins miðað
við það hlutfall þjóðarinnar sem
sækir kjörstaði heldur miðað við
hvem einasta löggiltan atkvæðisrétt.
100% lýðræði. Það er að segja, þeir
63 stólar sem nú eru í notkun yrðu
því aðeins fullsetnir með 100% hlut-
falli ,jákvæðra“ atkvæða. Miðað við
um 90% kjörsókn (sem er furðu
hátt hlutfall í núverandi lýðskrumara
kerfí) myndi það þýða að af 63
sætum alþingis væru 6 auð og 57
setin. Vafalaust myndu stjórnmála-
flokkarnir allir renna hýru auga til
þessara auðu sæta á kjörtímabilinu
°g leggja sig fram um að höfða til
þeirra kjósenda sem hafa þau til
ráðstöfunar. Aðeins með þessu móti
öðluðust auðir og ónýttir atkvæða-
seðlar ákveðið gildi og upp risi raun-
verulegt lýðræði sem gæfí almenn-
ingi ekki aðeins mismunandi játun-
arvald heldur einnig réttmætt og
ekki síður mikilvægt neitunarvald.
Hlutfall „neikvæðra" atkvæða væri
þannig mun líklegra til að knýja á
um bætur í stjómmálum og veita
þeim nauðsynlegt aðhald því flestum
pólitíkusum þætti eflaust erfítt að
horfa upp á sætin auð. Setjum sem
svo að kosningaþátttaka færi niður
í 60%. Þá væri þar ekki fávisku og
aulaskap fólksins um að kenna held-
ur stjórnmálunum sjálfum sem aug-
ljóslega þyrftu að gangast undir
aðgerð. En við þvflíkar aðstæður
myndi líka án efa einhver gefa kost
á sér til alþingis fyrir hönd þessara
óánægðu kjósenda.
Einhveijum kann að virðast fér-
ánlegt að virkja með þessu móti „at-
kvæði" einstaklinga sem gefa skít í
stjómmál eða hafa kannski ekkert
vit á þeim. Þess háttar mótrök er
auðvelt að hrekja með mótspurning-
unni „hvers vegna er það svo“. Væri
ekki skynsamlegra að fræða fólkið
og koma til móts við vilja þess en
sniðganga það með fyrirlitningu eða
í versta falli misnota atkvæðarétt
þess með fólskum áróðri?
Er lýðræði á íslandi?
Höfundur er nemi við háskóla í
Berlín.
Ósýnilegi herínn gegn
íslenska lýðræðiskerfinu
Högni
Sigurþórsson