Morgunblaðið - 17.01.1999, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Árni Sæberg .
FJOLSKYLDAN er sammála um að kennarastarfið sé mun rneira krefjandi nú en áður og of mikill tími fari
í að miðla málum, halda frið og leita úrræða fyrir erfiða einstaklinga. Kennarar vilji fá tíma til að kenna
enda hafi þeir sérhæft sig í því.
ustu árum, að menntamálaráðu-
neytið hefur tekið ákvörðun um að
setja fjármagn til endurmenntunar
og í þróun námsefnis í samræmi við
nýja námskrá og er það vel.“
Nýjungar teknar upp
Asgeir hefur að ýmsu leyti verið
brautryðjandi á sínum ferli, bæði
sem skólastjórnandi og forstjóri.
Skömmu fyrir 1960 staðfærði hann
skólaþroskapróf að íslenskum að-
stæðum ásamt Jónasi Pálssyni sál-
fræðingi, en þessum prófum hafði
hann kynnst þegar þau Sigríður
fóru í árs framhaldsnám til Dan-
merkur. „Prófin voru í allmörg ár
lögð fýrir sex ára börn og var und-
anfari þess að þau fóru að sækja
skóla og urðu skólaskyld 1990.“
Undir stjórn Ásgeirs varð Hlíða-
skóli fyrstur Reykjavíkurskólanna
til að taka upp blöndun í bekkjum á
árunum 1967-68 og brautryðjandi í
að taka hreyfihamlaða nemendur
inn í almennan skóla. Markmiðið
var að blanda þeim eins og mögu-
legt væri inn í almenna kennslu og
er þetta starf ennþá við lýði. Asgeir
segir að þessi blöndun hafi verið gíf-
urlega þroskandi fyrir alla, bæði
hina fjölfótluðu, aðra nemendur og
starfsfólkið.
Asgeir lagði einnig mikla áherslu
á samstarf við foreldra og er eitt
elsta starfandi foreldrafélag lands-
ins í Hlíðaskóla, en það var stofnað
1969. Síðan hefur starf foreldrafé-
laga stöðugt vaxið og áhrif foreldra
á skólastarf. „Þarna held ég að
verði mikið afl sem eigi eftir að
virkja betur en gert er í dag,“ segir
Ásgeir og undir það tekur Sigríður.
„Ég myndi vilja breyta vinnulög-
gjöfinni þannig að það sé eins sjálf-
sagt að fara í viðtal í skólann eins
og til læknis, svo að skólinn geti
boðað foreldra til sín á vinnutíma
og það yrði viðurkennt af vinnu-
veitanda,“ segir hún.
Pessu samsinna dæturnar og
segja að það yrði verulega til bóta,
því foreldrasamstarf fari iðulega
fram á kvöldin eða um helgar.
Kennslumiðstöðin opnaði dyr
fyrir kennara
Þá má geta þess, að undir for-
stöðu Ásgeirs var sett á stofn
Kennslumiðstöð hjá Námsgagna-
stofnun, sem var starfrækt í 11 ár
en síðan flutt til Kennaraháskól-
ans. „Með miðstöðinni
opnuðum við stofnunina
fyrir áreiti frá kennurun-
um og buðum upp á nám-
skeið, fyrirlestra, sýning-
ar og fleira. Miðstöðin
opnaði mikil tengsl við
starfandi kennara," segir
hann.
Pegar því er varpað
fram, að nú standi til að
breyta Námsgagnastofnun
hlær Ásgeir við og segir að
það hafí verið á döfinni svo
lengi sem hann muni.
„Strax á fyrsta ári mínu
við stofnunina var sett á
laggirnar nefnd til þess að
skoða það mál. Síðan hefur
verið í umræðunni að
breyta stofnuninni. Að
þessu sinni er þó búið að
taka ákvörðun um að
Skólavörubúðin verði seld
eða henni komið yfir á
annan vettvang. Að öðru
; leyti trúi ég að enn um
hríð muni stofnunin hafa
það hlutverk sem hún hef-
ur núna. Ég held að í
þessu litla þjóðfélagi, þar
sem markaðsöflin geta illa
ráðið við samkeppni á
þessu sviði sé nauðsynlegt
að hafa stofnun sem þessa
sem ber ábyrgðina. Ef menn færu
út í samkeppni mundi það áreiðan-
lega leiða til vissrar einokunar á því
efni sem aðrir gæfu út vegna þess
að samkeppnisumhverfið er ekki til
staðar.
Hitt er annað að til þess að stofn-
unin geti staðist kröfur tímans verð-
ur hún alltaf að fylgjast með og
reyna að vinna efnið mjög vel. Eig-
inlega má henni ekki mistakast,
vegna þess að fjármagnið er tiltölu-
lega lítið.“
Áhrif námsstjóra mikil
Sign'ður hefur ekki síður verið
farsæl í starfi en Ásgeir. Hún hætti
að kenna 1978 en þá var hún ráðin
námsstjóri í menntamálaráðuneyt-
inu, fyrst í samfélagsfræði en síðar
fyrir byrjendastigið almennt. Frá
árinu 1974 hafði hún meðfram
kennslu unnið að námsefnisgerð í
samfélagsfræði á vegum ráðuneyt-
isins.
Á þessum árum voru námsstjór-
arnir með endui-menntunina á sinni
könnu auk námsefnisgerðarinnar og
voru þar af leiðandi mjög áhrifa-
miklir. Þegar Sigríður tók við al-
mennri námsstjóm 1991 var búið að
leggja niður nánast allar fagstjóra-
stöðurnar. „Hugsunin var sú að
færa starfið meira út á vettvang í
stað þess að hafa stjórnunina í ráðu-
neytinu. Þótt ég sé hlynnt því held
ég að yfirsýnina vanti og gæti best
trúað að stöður námsstjóra yrðu
teknar upp aftur í ráðuneytinu,"
segir hún.
Hún kveðst vera ánægð með að
nú sé markvisst unnið að þróun
nýrrar námskrár og um leið að sam-
„Foreldarnir trúa
oft ekki að barnið
þeirra aðhafist
eitthvað rang. Það
er oft mælt upp í
börnunum, sem
eru farin að svara
kennurunum:
Láttu mig í friði
eða ég kæri þig!“
fellu milli allra skólastiga. „Nú er í
fyrsta skipti horft á skólakerfið sem
eina heild. Einnig er verið að reyna
að finna leiðir í framhaldsskólunum
til að hafa mjög sveigjanlegt nám
íyrir alla hópa, þannig að valið verði
miklu meira.
Eitt hræðist ég þó og það er of
mikill samanburður á milli nemenda
og þessi áhersla á próf. Hvernig á
að meta nemendur? Á að meta þá í
ákveðnum gi-einum? Hvað með alla
hina hæfileikana, til dæmis á list-
rænum sviðum, í skapandi starfi og
mannlegum samskiptum? Ég er
hrædd um að þessir þættir verði út-
undan.
Tilhneigingin er að færa bóklegar
greinar niður á við, en það má ekki
verða til þess að minni áhersla verði
lögð á tilfinningalegu og félagslegu
þættina í námi ungra barna. Hversu
mikið kemur hörð, akademísk þekk-
ing bami að góðu, sem hefur ekki
félagslegan þroska, leggur önnur
börn í einelti eða á erfitt með sig?
Að mínu mati þarf að skoða
persónumar heildstætt en
ekki út frá einstökum
námsgreinum.
Núna er krafan um að
skólar sýni árangur og þá
getur tilhneigingin orðið sú
að það fari ekki allir í próf-
ið til þess að skólinn komi
vel út.“
Við þetta bætir Ásgeir
að kennarar læri fljótt á
kerfið. „Nýlega vom tekin
upp stöðupróf fyrir yngri
nemendur. Við heymrn að
kennarar séu þegar farnir
að þjálfa fyrir þessi próf,
en þau voru sett til þess að
kanna hvar nemendur
stæðu til þess að hægt væri
að vinna út frá því.“
Blöndun eða röðun?
Sigríður tekur fram að
stefnan hafi verið að
blanda öllum nemendum
saman í grannskólann sem
hún telur af hinu góða.
Hins vegar geri það kenn-
uram og skólamönnum
miklu erfiðara íyrir að
halda utan um hópinn, sem
sé óskaplega breiður.
- Má ekki rekja hluta af
vandamálum skólans til
þess tíma þegar ákveðið var að taka
upp blöndun íbekkjum?
„Að sjálfsögðu hefði átt að fylgja
því miklu betur eftir með fækkun í
bekkjum, að kenna kennurum að
takast á við þessa blöndun og auka
fjölbreytni námsefnisins. I blönduð-
um hópi er ekki verið að kenna öll-
um það sama og kennarinn þarf að
vera með ýmiss konar námsefni í
gangi," segir Sigríður.
Ásgeir segist ekki mundu vilja sjá
röðun í bekki aftur. „Nemendur eru
ólíkir og vandamálin margþætt. Þú
getur verið með fluglæsan nem-
anda, sem á við eitthvert annað
vandamál að glíma. Einnig geta
verið nemendur sem skara fram úr í
listgreinum en eiga ekki auðvelt
með lestur. Eftir hverju á að raða?“
spyr hann.
Brynhildur segir að þessi mál
hafi verið rædd lítillega í Mýrar-
húsaskóla og þar séu menn jafnvel
að komast á þá skoðun að eins mik-
il blöndun og er núna sé ekki rétt.
„Ég held að kennarar verði að
finna þarna eitthvert jafnvægi,
ekki síst gagnvart meirihlutanum
sem fær ekki að njóta sín vegna
truflunar."
Undir þetta tekur Margrét og
segir að þetta sé að nokkru leyti
gert í Snælandsskóla, þar sem börn
sem una ekki í bekk af ýmsum
ástæðum séu í svokölluðu skjóli en
eigi samt sinn heimabekk og fari til
dæmis með honum í heimilisfræði.
Blómlegt listalíf -
gott skólakerfi
- Nú hafið þið bæði verið í a 1-
þjóðlegu samstarfí í tengslum við
störf ykkar. Að undanfömu hafa
veríð miklar yfírlýsingar um að
menntun íslenskra barna sé slök og
þau séu lítt samkeppnishæf. En er
þaðsvo?
„Þá ertu að vísa til TIMSS-rann-
sóknarinnar, þar sem íslensku
börnin komu illa út í stærðfræði.
Það er erfitt að taka eina grein út
úr, einblína á hana og bera saman
við lönd, þar sem bæði þjóðfélagið
og allt skólakerfið er öðruvísi upp
byggt en hjá okkur. Hér erum við
með gott almennt nám. Okkur
nægir að líta til listalífsins hér á
landi. Það væri ekki svona blóm-
legt, ef skólakerfið væri ekki gott
og gæfi ýmsa möguleika til náms,“
segja þau og ræða í framhaldi af
því um hinn mikla aga sem almennt
ríkir í hinum ýmsu Asíulöndum, en
nú leggi þau áherslu á að sveigja
skólastarf sitt í átt að vestrænni
menningu.
Viðurlög skortir við agabrotum
Ásgeir tekur fram að í umræð-
unni um aga megi ekki einblína ein-
göngu á skólana, því að þeir séu
hreinlega spegilmynd af þjóðfélag-
inu. „Ef skóli er agalaus, hvað þá
með þjóðfélagið? Er það ekki svolít-
ið agalaust og hefur verið það í
nokkuð langan tíma? Sé það svo, þá
er ekki nema eðlilegt að nemendur
og hugsanlega kennarar, sem koma
úr langvarandi agalausu uppeldi
þjóðfélagsins, setja mark sitt á starf
skólanna.“
Þau benda einnig á að ofbeldi sé
að færast í vöxt meðal nemenda en
kennarar séu bundnir af því að
geta lítið aðhafst, annars geti þeir
átt á hættu að vera sakaðir um að
leggja börnin í einelti. „Ef á að
banna eitthvað eða taka á vanda-
málum eru alltaf einhverjir sem
rísa upp og mótmæla," skýtur Ingi-
björg inn í.
„Til eru umgengnisreglur í hverj-
um skóla, en séu þær brotnar era
ekki til nein viðurlög um hvemig á
að refsa fyrir brotið," bætir Bryn-
hildur við.
Sigríðui- bendir á að við endur-
skoðun grannskólalaganna hafi verið
samdar nýjar reglugerðir, meðal
annars um aga. „Nú er reglugerðin í
endurskoðun vegna þess að hún
reyndist ekki nógu góð. Starfsmenn
menntamálaráðuneytisins hafa þurft
að taka á fjölda agabrota og úr-
skurða í þeim. Það er alveg rétt, að
það vantar viðurlög um hvemig á að
taka á einstökum málum, einkum
þar sem um alvarleg brot era að
ræða.“
„Vandamálið er einnig að foreldr-
ar trúa því ekki að barnið þeirra að-
hafist eitthvað rangt og fullyrða að
skólinn og kennarinn séu óréttlátir.
Þetta er oft mælt upp í börnunum,
sem era farin að svara: Láttu mig
bara í friði eða ég kæri þig!“ segir
Ingibjörg og undir þetta taka syst-
ur hennar.
„Það er spurning, hvort mælirinn
sé að verða fullur núna og hvort
breyting sé að verða á,“ segir Bryn-
hildur og kveðst vona að svo sé.
Tilfiimingamarin
börn eru fleiri
„Við megum ekki gleyma félags-
legu vandamálunum, sem hafa auk-
ist verulega í þjóðfélaginu,“ segir
Sigríður með áherslu. „Skólamaður
lýsti þessu þannig, að tilfinn-
ingamarin börn séu fleiri í dag þeg-
ar þau byrja í skóla en nokkru sinni
áður. Það tekur langan tíma að skil-
greina þarfir hvers og eins við upp-
haf skólagöngu, því nú þarf hver
nemandi að fá nám við hæfi.“
Brynhildur segist ekki líkja því
saman hvað var miklu auðveldara
að kenna fyrir 20 áram en núna
vegna mikillar fjölgunar vandamála.
Eitthvað þurfi til bragðs að taka
eins og að auka sérkennsluna. Ás-
geir bendir á að ekki lagist endilega
allt með því, þar sem vandamálin
séu eftir sem áður til staðar.
„Jú, kannski gagnvart hinum
börnunum í bekknum, því þau sitja
árum saman undir því að fá ekki
frið til að læra,“ svarar Brynhildur
og systur hennar taka undir með
ýmsum dæmum.
Þær era á einu máli um að mikill
tími kennarans fari í það að fást við
erfiða einstaklinga og leysa vanda-
mál í stað þess að fá frið til þess að
sinna faglegu starfi. „Mér finnst
synd hversu mikill tími kennara fer í
að sinna öðra en kennslu. Við viljum
fá tíma til að kenna enda höfum við
sérhæft okkur í því,“ segir Ingi-
björg.
Sýn á breytta skólaskipan
- Hvernig á að takast á við þetta
verkefni?
„Ég er með ákveðnar hugmyndir
og hef lengi haft um skipan skóla-
starfsins," svarar Sign'ður.
„Ef við eigum að fylgja lögum um
að nemendur fái kennslu við hæfi þá
þarf að skilgreina þarfirnar og
skipta nemendum í breytilega hópa
eftir því. Ég vil ekki að kennarar
beri ábyrgð á heilu bekkjunum
heldur að skólinn sé hálfopinn, þar
sem kennarar vinna saman sem
teymi. Að vísu hefur samstarf kenn-
ara aukist mikið á undanförnum ár-
um og það var einnig jákvætt þegar
árgangastjórnun og fagstjómun
kennara var komið á fyrir nokkram
áram. Kennarar eru misjafnlega í
stakk búnir að sinna félagslegum
þáttum eða mismunandi hæfileikum
nemenda. Það yrði til mikilla bóta ef
mismunandi hæfni kennara yrði
nýtt til þess að sinna þessum fjöl-
breyttu þörfum.“
- Gefur skólastarfíð þetta svig-
rúm?
„Skólarnir hafa alla tíð haft mikið
frjálsræði og ekkert hefur bundið
skipulag skólans. Við höfum aðal-
námskrá til að fara eftir, en það er
skólans að vinna að því og ákveða
með hvaða leiðum hann uppfyllir
kröfurnar," segir Ásgeir.
„Stai-fið fellur og stendur með
stjómendum skólanna. Það er þeirra
í samvinnu við kennara að sjá um
skipulagið og að góður og jákvæður
starfsandi ríki á vinnustaðnum,“
segja dæturnar þrjár. Og þar með er
rekinn endapunktur á viðtalið, en
augljóslega gætu umræður um innra
starf skólanna haldið áfram út í það
óendanlega, því af nógu er að taka.