Morgunblaðið - 08.12.2000, Page 65

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
FÖSTUDAGUR 8; ÐESEMBER 2000 65:
nefndir ofan til að smíða skólanám-
skrár, matskerfi og annað sem að
gagni mætti koma. Þetta gera kenn-
arar í yfirvinnu. Að sjálfsögðu. Síð-
degis. Að sjálfsögðu. Dauðþreyttir.
Að sjálfsögðu. Við - kennarar - er-
um nefnilegar orðnir svo vanir þ\i'
að láta traðka á okkur að allt er að
verða sjálfsagt. Við bröltum þetta
einhvern veginn. Virðingin fyrir
starfi okkar er hvort sem er fokin út
í veður og vind.
Við núverandi skilyrði er er engin
von að markmið aðalnámskrár nái
fram að ganga. Viðamiklar rann-
sóknir í Bandaríkjunum og Kanada
sl. tvo áratugi sýna að breytingar á
skólastarfi ganga oft treglega (Full-
an, 1991). Þetta kemur til af því að
slíkar breytingar eru flóknar og
snúast fyrst og fremst um fólk. Það
eru margir þættir sem þurfa að
haldast í hendur og það þarf að hlúa
vel að kennurum vegna þess að
breytingum fylgir álag, óvissa og
kvíði. Að kenna annað en maður hef-
ur kennt, að kenna öðurvísi en mað-
ur hefur gert, er heilmikið átak
vegna þess að það er svo mikilvægt
að allt gangi snuðrulaust með tutt-
ugu og fimm börnum eða unglingum
í litlu rými sem kallast skólastofa.
Þetta skilur enginn til fullnustu
nema hann hafi kennt.
Það skilja svo fáir hvað það þýðir
að kenna. Eða eigum við heldur að
segja: það misskilja svo margir
þetta starf. Ástæðan er einföld: Allir
hafa séð kennara að störfum. Hann
stendur bara þarna við töfluna og
talar. Mikill vandi, ha? En hvað er
hann að segja? Hvað er hann að
skrifa á töfluna? Vellur þetta bara
viðstöðulaust upp úr honum? Gæti
hugsast að til að tala svona þurfi
maður að vera vel að sér? Gæti
hugsast að til að útskýra vel þurfi
maður að undirbúa sig af kostgæfni?
Gæti hugsast að til að ná vel til nem-
enda þurfi maður að leggja alúð við
starfið. Gæti hugsast að til að búa
nemendum góð skilyrði til náms
þurfi kennari þeirra að vera vel
menntaður í sinni grein og í kennslu-
fræðum? Gæti hugsast að hann
þyrfti að búa við góð vinnuskilyrði?
Gæti hugsast að hann þyrfti að vera
vel launaður?
Skóli er samfélag. Skóli er samfé-
lag þar sem leitast er við að skapa
nýrri kynslóð skilyrði til þroska.
Þetta er viðkvæmt samfélag vegna
þess að þar er fólk að hjálpa fólki,
kennarar að hjálpa nemendum að
læra. Þetta samfélag framleiðir ekki
hluti og heldur ekki peninga. Það
býr til fólk. Það hjálpar fólki að
verða til. Þetta er viðkæmt samfé-
lag. Þess vegna þurfum við að hlúa
að því af fremsta megni. Svo kenn-
urunum líði vel. Svo börnunum okk-
ar líði vel. Svo unglingunum okkar
líði vel. Svo samfélagi okkar allra
farnist vel. Svo framtíðin verði björt.
Heimild:
M. Fullan (1991). The New Meaning of
Educational Change. (2. útgáfa). Ontario:
Oise Press.
Rothögg?
Höfundur er kennnri við HI og KHÍ.
Hafþór Guðjónsson
ÞAÐ er kannski ekki
viðeigandi að tala um
rothögg þegar skólar
eru annars vegar. Fólk
rotast, ekki skólar,
ekki beinlínis. Engu að
síður notum við orða-
lag af þessu tagi þegar
við tölum um stofnanir
eða fyrirtæki og finnst
að stefni í óefni. Þannig
er mér innanbrjósts
þegar ég hugsa um
framhaldsskólann og
verkfall það sem nú
stendur yfir. Mér er
ekki rótt. Sjálfur hef
ég kennt í framhalds-
skóla í tvo áratugi og upplifað þrjú
verkföll. Nú hef ég flutt mig um set á
næsta skólastig fyrir ofan þar sem
hlutverk mitt er að mennta verðandi
raungreinakennara, bæði við Há-
skóla Islands og við Kennaraháskól-
ann. Þá ber hins vegar svo við að á
báðum þessum stöðum er þunnt
skipaður bekkurinn. Við fáum ekki
nemendur. Ungt fólk sem hefur
menntað sig í raungreinum leitar á
önnur mið. Neitar að vinna á þeim
kjörum sem bjóðast í skólunum.
Kynningarfulltrúi Kennarasam-
bands Islands upplýsir okkur að af
1.237 framhaldsskólakennurum séu
40 undir þrítugu. Ungt fólk hefur
ekki áhuga á því að ganga inn í stétt
sem er að deyja út.
Málið er ósköp einfaldlega þetta:
Framhaldsskólinn er að hrynja.
Ekki skyndilega eða allt einu heldur
hægt og bítandi. Framhaldsskólinn
hefur verið í kreppu að minnsta
kosti í tvo áratugi. Þetta „barn“
þjóðarinnar hefur verið vanrækt frá
upphafi. Ég nota orðið „barn“ vegna
þess að framhaldsskóli fyrir alla er
nýtt fyrirbæri á íslandi. Gáum að
því að það eru aðeins um þrír ára-
tugir síðan hér voru aðeins þrír eða
fjórir framhaldsskólar. Nú eru þeir
hátt á þriðja tuginn. Af hverju hefur
þeim fjölgað svona mikið? Eins og
áður er svarið einfalt: Af því að við -
íslenskur almenningur - viljum
tryggja börnum okkar góða mennt-
un. Ollum börnum. Öllum ungling-
um. Ekki bara þeim sem eiga efnaða
foreldra. Nú er þessi draumur að
breytast í martröð.
Draumurinn er að breytast í mar-
tröð. Skólasamélög framhaldsskól-
anna í byggðum landins eru að liðast
í sundur. Kennarar eru að verða
gamlir og þreyttir, langþreyttir, á
endalausu basli áratug eftir áratug.
Baráttu fyrir mannsæmandi kjör-
um, baráttu fyrir að geta sinnt störf-
um sínum vel og af metnaði. Þeir
horfa til þess að þjóðfélagið tekur
örum breytingum og skynja sinn
vitjunartíma. Skynja að nú er átaks
þörf sem aldrei fyrr, að vera í takt
við tímann, að bretta upp ermar og
huga að nýjum kennsluháttum þar
sem ný tækni bíður þess að verða
nýtt og þróuð. Horfa fram á við.
Mæta nýrri öld. Takast á við knýj-
andi og spennandi verkefni. Efla
skólastarf. Læra. Þroskast.
En þetta gerist ekki. Vegna þess
að skólastarfið er að liðast í sundur.
Kennarar eiga fullt í fangi með að
halda í horfinu. Kennari, sem horfir í
kringum sig á kennarastofunni og
sér bara gömlu andlitin, verður dá-
lítið... máttvana. Kennari, sem sér á
eftir félaga sínum inn í menntamál-
aráðuneytið og veit um leið að hann
að hrynja, segir Hafþór
Guðjónsson. Ekki
skyndilega eða allt í
einuheldurhægtog
bítandi.
mun fá 40 - 50 þúsund
króna hærri laun en
hann þótt menntun
þeirra sé sú sama,
verður...fyrir von-
brigðum. Og þegar
vonbrigðin hrannast
upp ár eftir ár missir
maður smám saman
þróttinn og um leið
löngunina til að gera
vel. Maður fer að af-
plána sitt starf. Þegar
svo er komið er skóla-
samfélagið í hættu. Og
þá er þjóðfélagið líka í
hættu vegna þess að
velferð þess er undir
menntun þegnanna komið. Svo ein-
falt.
Ég kenndi í framhaldsskóla á síð-
asta ári. Þar sem ég er í doktorsn-
ámi varð ég að láta mér lynda að lifa
af grunnlaunum. Þau voru þá, t.d. 1.
október 1999, kr. 139.481. Þá hafði
ég kennt í tuttugu ár. Ég er lífefna-
fræðingur með masterspróf frá Nor-
egi, full kennsluréttindi, verðandi
doktor í kennslufræðum. Krónur
139.481. Takk fyrir mig!
Framhaldsskólinn er í kreppu.
Framhaldsskólinn er
Djúpri kreppu. Árum saman hafa yf-
irvöld horft á framhaldsskólann
drabbast niður. Þjónusta við hann
hefur verið lítil sem engin. Kennarar
hafa staðið í argasta basli með náms-
efni. Margir hafa lagt nótt við dag að
búa til sitt eigið efni, sumum tekist
að koma því á framfæri, enginn haft
aur af því svo máli skipti. Engin
námsgagnastofnun, engin kennslu-
miðstöð. Aðstæður í skólum oft frá-
munalega lélegar. Vinnuaðstaða
klén. Þrengsli. Tímaskortur. Stress.
Framhaldsskólinn er í kreppu.
Því hefðu yfirvöld á þessu landi átt
að vera búin að átta sig á fyrir löngu
og leggja allt kapp á að byggja hann
upp. Ekki brjóta hann niður enda-
laust og alltaf. Það breytir hér engu
um þó menntamálaráðherra hafi
með nokkuð skörulegum hætti látið
út ganga boð um nýja stefnu og ný
markmið. Ég er að tala um nýgerða
aðalnámskrá. Þó að áformin sem þar
eru megi ef til vill kallast góð og gild
í sjálfu sér er ekki líklegt að þau hafi
orðið skólastarfi til framdráttar.
Ekki enn að minnsta kosti. Ástæðan
er einföld: léleg kjör, lélegur aðbún-
aður. Það eru settar niður nefndir á
-J
■ \ Toyota Supra Turbo)
Verð: 2.690.000,- kr.
Arg.: 1993 Ekinn: 75.000 km
Vélarstærð: 3000cc ssk. Litur: Rauður
einn með öllu!
®> TOYOTA
Betn notadir bílar
Simi 570 5070
Sorgar og
samúðarmerki
Borið við minningarathafhir
og jarðarfarir.
Allur ágóði rennur til
Uknarmála.
Fæst á bensínstöðvum,
í Kirkjuhúsinu og í
blómaverslunum.
H KRABBAMEINSSJÚK BÖRN
<5t" HJÁLPARSTOFNUN
V0C/ KIRKJUNNAR
Kennarar
Gullsmiðir
Jalin i nyju Ijasi!
Jólaseríur - inni og úti
Marglitar, einlitar-gular, raubar,
grænar og bláar.
£ssoi
Olíufélagið hf
www.esso.is
Eftirminnilegasta
jóiagjöfin
Jól
í öðmm löndum
Jólabrauð
og kökur
Jóla-
maturinn
I Jólaföndur
ÞITT FE
Maestro hvarsem
ÞÚ ERT