Morgunblaðið - 15.12.2000, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LIF
FÖSTUDAGUR15. DESEMBER 2000 D 3
Kurosawa. Þetta er voða gott vín,
ekkert of áfengt og er jafngott kalt
og heitt.
Þessi áhugi ájapanskri menningu
hefur þá komið fram strax á ung-
lingsárunum í gegnum kvikmyndir
Kurosawa?
„Já, ég var rosalega hrifínn af
þessum myndum og það má kannski
segja að fyrir tilstilli þeirra hafi ég,
þegar á unglingsárum, ákveðið að
leggja fyrir mig kvikmyndagerð."
Heimsfrægur í Japan
Svo gerir þú myndina „A köldum
klaka“ sem tengir þig órjúfanlegum
böndum við Japan. Mér er sagt aðþú
sért „heimsfrægur" þar í landi?
„Fyrstu ferðina mína til Japans
fór ég einmitt til að undirbúa jarð-
veginn fyrir töku þeirrar myndar og
þetta með „heimsfrægðina" í Japan
má kannski rekja til þess að í þeirri
mynd lék ein vinsælasta poppstjarna
og kvikmyndaleikari í Japan, Masa-
toshi Nagase. Bara það vakti auðvit-
að athygli á myndinni í Japan og síð-
an hafa allar mínar myndir gengið
vel þar í landi og eru einkum fjölsótt-
ar af yngra fólki, aðallega unglings-
stúlkum. Japanir eru afar trygg-
lyndir og hafi þeir einu sinni tekið
ástfóstri við eitthvað þá fylgja þeir
því íram í rauðan dauðann. „Börn
náttúrunnai'“ var til dæmis sýnd á
besta sýningartíma í japanska sjón-
varpinu og hún vann til fyrstu verð-
launa á Yubari-kvikmyndahátíðinni
fyrir nokkrum árum. Fyrir bragðið
átti ég að sitja í dómnefnd á hátíðinni
árið eftir en komst reyndar ekki þá
vegna anna, sem var leiðinlegt því
Dennis Hooper átti að sitja í dóm-
nefndinni með mér.
Eg fór hins vegar ári seinna.
Það var ansi
skemmtileg og
eftirminnileg
ferð því fólkið
þama í þorp-
inu, Yubari, hafði
komið sér upp ís-
lenska fánanum
og ég var kvadd-
ur með virktum
og allir í þropinu
veifuðu íslenska
fánanum í kveðju-
skyni. Þannig hefur
þetta leitt hvað af
öðru og Japanir hafa
alltaf tekið mér vel.
Eg hef farið einar
átta ferðir þangað,
aðallega til að auglýsa
myndirnar en þeim
hefur flestum verið
dreift í Japan. Japan er
líklega öruggasti mark-
aðurinn fyrir mínar
myndir.
Annað sem er merki-
legt við Japani er hversu
nákvæmir þeir eru í allri
útgáfu- og kynningar-
starfsemi. Þar eru gömlu „prógröm-
in“ enn í fullu gildi og miklu meira en
það því stundum eru þetta þykkir
bæklingar. í prógraminu sem fylgdi
„Börnum náttúrunnar" er til dæmis
sýnd leiðin sem gamli maðurinn fer,
fyrst frá Skagafirði til Reykjavíkur
og síðan vestur á Hornstrandir og
dæmi eru um að japanskir ferða-
menn hafi komið hingað til lands og
farið í pílagrímsför, nákvæmlega
sömu leið. Auk þess eru Japanir svo
nákvæmir að þeir vilja vita allt um
land og þjóð og í þessu tiltekna pró-
grami, sem er eiginlega frekar eins
og bók, er rakin saga landsins í
stórutn dráttum. Þegar maður lendir
svo í viðtölum við japanska fjölmiðla
er það eins og yfirheyrsla og stund-
um vita þeir meira um Island en ég.“
Hugleiðir týndu Djöflaeyjunni
Eftir því sem líður á kvöldið fara
samræður út um víðan völl. Friðrik
Þór rifjar til dæmis upp þegar Flug-
leiðir týndu spólunni með kvikmynd-
inni „Djöflaeyjunni“, sem átti að fara
fyrir dómnefnd bandarísku kvik-
myndaakademíunnar vegna Óskars-
verðlaunanna, með þeim afleiðingum
að myndin kom aldrei til álita við til-
nefningu. „Lífið er bara svona. Allt
tilviljunum háð,“ segir hann. Eitt-
hvað rámar blaðamann líka í að kvik-
myndagerðarmaðurinn hafi þarna
um kvöldið verið að lýsa áhuga sín-
um á að kvikmynda Njálu og Grett-
issögu, „til að loka hringnum", hvað
svo sem hann átti við með því.
Friðrik Þór er mikill knattspyrnu-
áhugamaður og einn af frumkvöðl-
um knattspyrnufélagsins Arvakurs
en markmið og kjörorð félagsins er:
„Fimmtugir í fyrstu deild“. Hann
viðurkennir þó að liðsmenn félags-
ins séu jafnlangt frá því
markmiði nú og þeg-
ar þeir byrjuðu fyrir
mörgum árum.
Hann er líka
mikill áhuga-
maður um
rokk- og popptón-
list og er ótrúlega
minnugur á liðsmenn
íslenskra popphljóm-
sveita frá sjöunda ára-
tugnum. Hann man til
dæmis vel eftir því þeg-
ar Ingimundur Sigur-
pálsson, nýráðinn forstjóri
Eimskips, spilaði á gítar í bíl-
skúrshljómsveitinni Beatniks.
„Rokkið voru mínar ær og kýr á
þessum árum,“ segh' hann og kveðst
hafa haldið mikið upp á bresku
hljómsveitina „Coloseum" þar sem
Diek Heckstall-Smith blés í tvo saxa-
fóna í einu. Þar með hefur blaðamað-
ur fundið sálufélaga enda Friðrik
Þór eini Islendingurinn sem hann
hefur hitt sem lýst hefur yfir sameig-
inlegum áhuga á þessari sérstæðu
rokksveit. En það er allt önnur saga
sem ekki verður rakin hér.
japönskum matsedli
• Misosúpa.
búið er til úr sojabaunum, byggi
og salti. Miso er notað í súpurnar
og grænmetisdýfurnar. Samkvæmt
þjóðsögunni er miso gjöf guðanna
til mannsins, til að tryggja ham-
ingju og heilbrigði og langlífi.
ÞANG er eitt af elstu hráefnum
jarðar. Algjör Ijörefnabomba með
fleiri vítamíntegundum og stein-
efnum en í nokkurri annarri fæðu-
tegund. Notað er Nori-þang sem
til er í mörgum gerðum og blæ-
brigðum. Það er ræktað við strönd
þar sem saltvatn og ferskvatn
mætast. Uppskerutími þangs er á
veturna. Það er síðan hreinsað
með sólþurrkun.
• Nigiri-sushi.
SAKE er ekki snafs heldur hrís-
grjónavín, sem er álíka mikilvægt
Japönum og rauðvín á frönsku
matarborði. Það hentar full-
komnlega með öllum fiski. Drukk-
ið heitt eða kalt. Það er notað
jafnt í matinn og með honum.
MIRIN er sætt sake sem er not-
að til matargerðar.
WASABI er grænt japanskt
„sinnep", búið til úr piparrót. Því
er blandað út í sojasósu með sushi.
ENGIFER er borið fram með
sushi og er ráðlagt að borða það
eftir hvern sushibita. Það hreinsar
bragðlaukana og er gott fyrir
magann.
Fró ðleiksbrunnur
uppalenda
BÖRN eru býsna marg-
brotnir einstaklingar og
bregðast misjafnlega við
því sem að höndum ber.
Þess vcgna er oft erfitt að átta sig á
því sem býr undir í háttalagi þeirra.
Hvað er óþekkt? Eða fýla? Erum við
ekki öll kvíðin einhvern tímann?
Hvað er þunglyndi hjá börnum?
Það getur verið erfitt fyrir foreldra
að vita hvenær þörf er á aðstoð. Þó
má segja að þegar erfiðleikarnir
fara að hafa neikvæð áhrif á sam-
skipti við aðra, nám og þar með
þroskamöguleika sé ástæða til þess
að leita aðstoðar.
Svo segir í formála að Uppeldis-
handbókinni, sem kom út fyrir
skömmu í íslenskri þýðingu og
fjallar uin allt sem viðkemur upp-
eldi barna, svo sem þroska á sviði
vitsmuna og tilfínninga, málþroska
og tjáningar- og hreyfifærni á
hverju aldursskeiði. Bókin var gef-
in út í Bandaríkjunum fyrir tveimur
árum undir nafninu Your Child, af
Bandarísku barna- og unglingageð-
læknasamtökunum, og unnin upp á
nýtt hérlendis í samráði við sér-
fræðinga á barna- og unglingageð-
deild Landspítala. Tveir læknar og
einn sálfræðingur sáu um að stað-
færa Uppeldishandbókina, þeir
Gísli Baldursson, Ólafur Ó. Guð-
mundsson og Páll Magnússon, og er
henni einkum ætlað að fræða,
styðja og styrkja foreldra.
Svör við vangaveltum foreldra
Páll Magnússon sálfræðingur
segir fjölbreytileika í inannlegri
hegðun spanna vítt svið, sum börn
séu erfið, önnur meðfærilegri og
oft erfitt að átta sig á því hvenær
nauðsynlegt sé að leita hjálpar.
Uppeldishandbókin skiptist í fjóra
hluta; bernskuskeiðið, algeng hegð-
unarvandamál, alvarleg vandamál
og leitina að aðstoð, sem síðan
greinast í smærri kafía, og segir
Páll að foreldrar eða aðrir uppal-
endur geti fengið nokkuð grein-
argóð svör við vangaveltum sfnuin
um barnið með því að hafa til hlið-
sjónar upplýsingar sem fram koma
íbókinni.
„Hingað til hefur verið skortur á
ítarlegum upplýsingum á íslensku
um ýmiss konar raskanir og sér-
hæfðari efni. Við höfum fundið fyr-
ir því enda kcmur hingað fólk sem
hefur áhyggjur af börnum sínum og
leitar eftir greiningu," segir hann.
Gísli Baldursson læknir segir að
þeir þremenningar hafi fallið fyrir
því hversu aðgengileg bókin sé fyr-
ir almcnning. „Við höfðum lengi
leitað að heimild sem gæti komið til
móts við þá eftirspurn sem er eftir
þjónustu Barna- og unglingageð-
deildar, en legði jafnframt ríkulega
áherslu á fyrirbyggjandi þætti.
Vandamálið hefur hins vegar verið
að slík rit eru oftast of yfirborðs-
kennd, eða svo fræðileg að þau ná
ekki til almennings. Bókin er stað-
færð og síðari hluti hennar að
miklu leyti endurritaður. I fyrri
hlutanum er ijallað um almennan
þroska, minni háttar frávik og síð-
ast en ekki síst aðferðir til þess að
fyrirbyggja vandamál. Einnig er
Ijallað um togstreitu sem getur
skapast milli uppalenda og barna
og smávægilega hluti sem upp
koma dags daglega, ef svo má
segja, þótt alls ekki sé um að ræða
að einhvers konar formúlur séu
gefnar.
I síðari hlutanum er athyglinni
beint að vandamálum þar sem ráð-
stafanir foreldra duga ekki lengur
til og ástæða þykir til að leita eftir
aðstoð," segir hann.
Einfalt dæmi um fyrirbyggjandi
aðferðir, sem Gísli bendir á, er við-
brögð uppalenda við notkun blóts-
yrða eða illu orðbragði. „Þegar þið
Gísli Baldursson læknir og Páll Magnússon sálfræðingur hyggjast koma
framhaldi Uppeldishandbókarinnar, sem Ijallar um unglingsárin, yfir á
íslensku innan tíðar.
heyrið barnið blóta er ráðlegt að
fara að því með hægð. Segið
baminu að þetta orðalag sé með
öllu óviðeigandi og þið viljið ekki
heyra það. Ef foreldrar bregðast
við með offorsi er viðbúið að barnið
finni til ákveðins valds. Slík við-
brögð geta einmitt valdið því að
bamið færist allt í aukana í bölvi og
ragni,“ segir í bókinni. Einnig má
nefna umfjöllun um ósannsögli,
árásargirni, flengingar, ofdekur,
ósýnilega vini og leikfangaval, svo
fátt eitt sé nefnt.
Truflanir á tilfinningalífi,
hegðun og þroska
f þriðja hluta bókarinnar þar sem
gerð er grein fyrir alvarlegum
vandamálum og afbrigðileika er
farið ítarlega út í truflanir á tilfinn-
ingalífi, hegðun og þroska og segir
Páll talað um röskun þegar vanda-
mál bams sé orðið það alvarlegt að
kalli á greiningu og meðferð.
„Fjallað er um vanda tengdan til-
finningum, hegðun og þroska af því
tagi sem kallar á sérfræðiaðstoð.
Sú þekking sem hér er að finna ætti
að auðvclda lesandanum að skilja
hvað amar að barninu og gera hon-
um kleift að spyrja geðlækni eða
sálfræðing réttra spuminga og
leita barninu og fjölskyldunni réttr-
ar aðstoðar. Henni er ætlað að auð-
velda foreldrum að koma auga á og
skilja þessa alvarlegu sjúkdóma og
óumflýjanlegar afleiðingar þeirra,"
segir í bókinni.
I kafla um tilfinningaraskanir cr
meðal annars fjallað um þunglyndi,
kvíða og áfallastreituröskun. Hegð-
unartruflanir ná meðal annars yfir
athyglisbrest með ofvirkni, hegð-
unarröskun og mótþróaþijósk-
uröskun. f kafla um þroskatmflanir
er gerð grein fyrir þroskahömlun,
gagntækum þroskaröskunum, sér-
tækum námserfiðlcikum og öðrum
skyldum vandamálum sem geta
hindrað þroska barnsins. Þá er far-
ið út í geðrofsraskanir og svefn-
raskanir. Ólíkum meðferðarleiðum
era einnig gerð skil. Hvað felst til
dæmis í viðtali við sálfræðing? Af
hveiju þarf stundum að nota lyf og
hvað gera þessi lyf?
Alþjóðlegt greiningarkerf i
I bókinni eru skilgreiningar á
röskunum miðaðar við greining-
arkerfi sem er í alþjóðlegri notkun,
sem Páll segjr auðvelda fólki að
halda áfram og leita sér ítarlegri
upplýsinga, til dæmis á netinu eða i
erlendum ritum. „Notkun slíkra
skilgreininga gerir meðal annars
kleift að nýta þann mikla fróðleik
um greiningu og meðferð sem aflað
hefur verið í erlendum rann-
sóknum."
Gísli og Páll segjast að endingu
mjög ánægðir með útgáfu Uppeld-
ishandbókarinnar. „Við teljum að
boðskapur bókarinnar eigi erindi
til allra uppalenda, bæði foreldra
og annarra, en einnig til grunn-
skóla og leikskóla. Rík áhersla er
lögð á fyrirbyggjandi þætti og ekki
vanþörf á. I bókinni er bömunum
fylgt að 12 ára aldri en framhald
hennar fjallar um unglingsárin og
kom út á sama tíma og hin fyrri í
Bandaríkjunum. Sú bók heitir á
ensku Your Adolescentog erstefnt
að íslenskri útgáfu hcnnar innan
tíðar.“
Skyldu þeir hafa einhvern tíma
aflögu? „Ætli við notum ekki bara
sumarfríið okkar aftur,“ segir Páll-
Magnússon að lokum.
hke
Cappuccino
kaffivélin!
La Pavoni fyrir
fagur- og sælkera.
Kaffivélarnar frá La Pavoni á
Ítalíu eru rómaðar fyrir góða
hönnun.endingu og gott kaffi.
Pær eru fáanlegar í tveimur
stærðum og í látúnieða kopar.
Með La Pavoni kaffivél getur
þú m.a. lagað cappuccino,
espresso, caffé iatte, tevatn,
súkkulaði og jafnvel trekkt
fisk. Kaffivélarnar hita vatnið
í þrýstikút upp í 120 gráður
sem tryggir hina sönnu lögun.
KAFFI BOÐe.f.
V/BARÓNSTÍG (GRETTISGÖTU 64), 101 Rvk.
símar: 582 1029
899 3034
Fax: 562 1059
aaá 1-2 bolla í einu: 12 - 20 bolla í senn.