Þjóðólfur - 18.03.1851, Blaðsíða 2

243
meðal margQölda annara, og þaft er afHólm-
um í lteiðarfyrði í Suðurmúlasýslu. j^eir eru
12 hnilr. eptir jarðabókinni með 1 hndr. land-
skuld; gáfu af túni stekk og ðhólmunt 4kýr-
fóður og 60 kapla af útheyi, með meðalúti-
gangi að vetrinum; á þeim fengust 1840
120pund dúns. Jörð þessi tjáist nú metin á
13000 rbd. eða vel það; væru nú 12 spc. —
sem við köllum meðal kýrverð —látnar skapa
hvert hundrað í henni, yrfti hún um 4} hndr.
hndr.; og yrði það ónotalegt endurgjald prest-
inum fyrir ræktun á varpinu. Jar á móti er einn
hinn bezti hreppuri Vesturamtinu að gæðum,
eptir stærð sinni, Eyahreppur á líreiðafyrði,
í hverjum að finna má einstakar byggðar ey-
ar, er lítið eða ekkert eptirgefi Hólmum, að
öllu samantöldu, allur matinn á 12,200 rbd.
3>annig þykir hið nýa jarðamat, þar er vjer
höfum spurnir af haft, i meira og minnaorð-
ið ójafnt, að kostnaði og mæðu, ef ekki sum-
staðar að óvirðu, og þvert á móti góðuin til-
gangi stjórnarinnar; og er því öll von til þó
að menn lýsi óánægju sinni yfir því, og ekki
einungis afbiðji, að jarðamatið verði gjört
gyldandi, heldur einnig óski, að öll hin fornu
rjettindi í landinu megi, hvað sanngjarnari
jarðadýrleika áhrærir, upplakast; og firinst
oss þá, að það mál megi berast upp í þann-
ig lagaðri
Bænarskrá:
1, Að jarðamat það, sem fram hefur farið
á íslandi næstliðið ár verði, sem öhlungis ó-
þjenanlegt, látið niður falla, svo að stjórnin
ekki á því byggi nokkurt hundraðatal eða
jarðadýrleika í landinu; einnig að ekkert
jarðamat verði hjer eptir látið fram fara af
likum ástæðum, eða af þeiin, er liafa lijer
brúkaðar verið undir jarðamötum á þessari og
næstliðinni öld; en þar á móti:
2, Að árlega verði allar jarðir i landinu
án undantekningar ásamt lausafjenu, af þeirra
ábúendum og þeiin, er þær nota, framtaldar
á hreppaskiluin til tíundar, og að liundraðatal
þeirra þá innskrifist í hreppsbókina og land-
bústjórnartöblurnar í sveit hverri, er fari ept-
ir jarðanna árlegum leigumála, hver helzt
hann er eða verður, þannig, að það verði tal-
ið hundrað í jörðu, sem gefur af sjer í árs-
leigu jafnmikin og jafngyldan eyri þeim, seni
venjulega goldinn er og goldist hefur að lög-
um eptir kýr eða ásauðarhundraðið; og að
hundraðatal jarða fari æfinlega eptir þeirra
leigumála á þann hátt, að þegar tíund eptir
nafni sínu tekur T*n leigunnar, þá samsvari
hún í rjettu hlutfalli T^ höfuðstólsins; með
öðrum orðum, að það verði ætíð tveir hlutir
jafnir, allt eptir því sem tíðkaðist í arildstíð
við tiundartöku af lausa-og fastagózi í landinu.
3, Að á öllum þeim jörðum, hvar eigand-
inn eða embættismaður, sem jörðina hefur að
Ijeni, sjálfur býr, og hvar afgjald jarðarinnar
verður ekki fundið eptir löglegum leigusamn-
ingi, þá fari hundraðatal jarðarinnar, meðan
svo stendur, eptir Iandskuldargjaldi því, er
jarðabókin af 1760 ákveður, hafi þar engin
lögleg breyting á orðið.
4, Aö öll innstæöu kúgyldi jarða, eins
og kyrkna kúgyldi, tiundist án undantekn-
ingar, og án tillits til hverjum þau til heyra;
og að sjerhver lúki lögboðnar tíundar af því
hann á, hvort sem er í fasta-eða lausagózi,
er honum ávöxt færir; eða seniji við þann,
sem hefur hinn tíuridarbæra höfuðstól að brúk-
un og eptirgjaldi, um útsvörun tíundanna,
eins og viðgekkst í fornöld, og Ijóst jrykir
vera af lögjöf Danako'nungs frá 20apríl 1619.
5, Að allt framtal á jörðurn og þeirra inn-
stæðu kúgyldum, hvort sem eru eignar - um-
sjónar - eða umráðamanna, verði grundvallað
á skriflegum leigusamningunr, undirskrifuöum
af landsdrottnum, eða rjettum umráðamönnuin
jarðanna og kúgyldanna, og leiguliðuin, undir
eyðstilboð uin þeirra trúverðugleika, og í
góðra manna nærveru; þar sem að andlegrar
eða veraldlegrar stjettar yfirvald, að embætt-
isvaldi sínu útgæfi Ieigusamninginn, þykir
nægilegt að hann einungis sje af þessu uiul-
irskrifaður og innsiglaður. Einnig, að allir
slíkir samningar verði árlega á hreppaskila-
fundi fram vísaðir sveitar forstjórum í sveit
hverri, af þeim áteiknaðir og leiguliða af-
hendtir á staðnuin, að innskrifuðu framtaíi
lians á jörð, innstæðu kúgyldum og öðruin
tíundarbærum höfuðstól.
6, jþegar að leigusamningarnir yrðu ekki
einhverra gyldra orsaka vegna fram vísaðir,
t. a. m. að leiguliði væri ekki nálægur á
hreppaskilum, eða því um likt, en sveitar-
forstjóruin væri að öðru Ieyti fullkunnugt um,
að ábúanda skipti hefðu engin orðið á jörð-