Þjóðólfur - 31.01.1859, Blaðsíða 3

- 39
sltrifast nndir prestaskólann, gefa sig yfir höfu& a&
tala ekki a&rir en þeir, sem ekki eiga me& neinu
móti kost á því, sakir efnaleysis, ab halda hina
mentunarleibina, mei) því ab gánga í skúlann; synir
hinna efna&ri rnanna, einkum þeir sein ætlab er aö
framast erlendis, þeir fara í skólann eptir sem á&r.
í annan staíi ber þess a& gæta, a& þeir eru nú sem
ó&ast a& fækka ár frá ári er sækja til skólans, —
1857 ur&u a& eins 4 nýsveinar, og gott ef fleiri
ver&a e&a svo margir í ár, og ver&r þa& ekkí kent
heimakenslunni, úr því hún er enn nú ekki á komin.
ta& má álíta iær&a skóla vorn, eins og allt ásig-
komulag lians og a&rar kríngumstæ&ur cru nú og
efnahag landsmanna er varib, áþekkastan einstök-
nm, en einoku&um marka&i, er flestum er óhag-
kvæmr og fæstir eiga kost á ab sækja ab til vi&-
skipta; þesslei&is marka&ir geta einatt haft margt
til síns ágætis ef fyrirkomulag þeirra og a&rar kríng-
umstæ&ur væri ekki til fyrirstö&u, en einmitt þessi
einokun, hún drepr þá og dregr úr þeim alla dáö
og allt afl, af því svo fáum er fært a& færa sér þá
í nyt; en sé bönd einokunarinnar og einkaleyfanna
skynsamlega leyst, sé fleiri inarka&ir opna&ir í senn
og öllum gefinn kostr á og gjörthægt fyrira&sækja
hvort er þeir vHja til vi&skiptanna, hana nú, þá ver&r
a& hverjum marka&inum um sig frjálsari og e&li-
legri a&sókn, en sá marka&rinn fyrir mestri a&sókn-
inni sem beztr reynist. Ekki þarf a& efa, a&sama
yr&i og upp á um lær&a skóla vorn, þó a& heima-
kenslan yr&i geíin laus, á þann hátt er vér höfum
nú bent til, og henni sinnt af mörgum til gagns og
sóma fyrir gjörvalla landsmenn, — a& vér ekki nefn-
um, ef skólinn yr&i jafnframt ger&r a&gengilegri heldr-
en nú þykir vera, eins og vér munum sí&ar lireifa vi&.
Árin 1818 — 1833 fjölgu&u þeir ár frá ári erlær&u
í heimaskólum og útskrifu&ust þa&an, því fyrri 8
árin, 1818—25, útskrifu&ust úr heimaskólum a& eins
20, en næstu 8 árin þar eptir (1826 — 33) voru
undirbúnir og útskrifaÖir frá beimaskólum 42, en
þrátt fyrir þessa fjarskalegu fjölgun heimakenslu-
lærisveinanna, þá gjör&u lærisveinarnir í Bessasta&a-
skóln fremr a& fjölga en fækka um þessi sömu 8 ár.
(Niðrl. < næsla bl.)
(Að sent)
í blaðinu „Hirði“ 3. des. 1858. bls. 22, er svo
að orði liveðið: „Sagt er að sira Páll In<>imundsson
á Gaiilvcrjabie hafi mcð öllu móti livatt sóknarbændr
sína, scm nokkra kind áttu, til að skera liinar fáu rollur
sem eptir voru, og jafnvel hefir liann liótad þeiin, að þeir
einir skyldi ábyrgjast öll sveitarpýngsli, ef þelr eigi gjörði
það.“
Er ekki lcyfilegt að spyrja, hver hafi sagi þeim lierr-
um rilstjórunum þctta uin mig; ef þeir nú ckki gcta gjört
grein fyrir þessu, hqfir þá ekki einhver, ekki góðr andi
hvíslað þessu að þeim. En oss er boðið að ransaka and-
ana. Hvernig á eg að skilja þetta orðatiltæki: „með öllu
móti“? það mætti leiða af því þann skilníng, að cg hefði
engi meðól Iátið ónotuð til að koma fram niðrskurði. Geta
þeir herrar ritsljórar sannað um mig, að eg hali brú'kað
ncinsháttar ósæiuilegan, ólöglegun, ókristilegan máta til að
koina honuni frain? það er gtiði fyrir að þakka, að það
en þá eru til lög og yfirvöld a landi voru. Eg get ekki
skorað mig undan, að þessu sé bcitt við mig, komið herr-
ar! eg legg inig og mitt mál undir lög og dóm þegarþess
verðr kraflzt, eða ef þess þækti þurfa með, ogundirvitn-
isburð þeirra, meðal hverra cg licfi verið og er, sem
mætti þckkja mig. Kitstjórar „llirðis“: segja cn fremr, að
eg jafnvel hali Irótað þcim.er ekki vildi skéra, aðþeireinir
skyldu ábyrgjast öll sveitarþýngslin („Jafnvelið“ að tarna
er nú ekki nærri gott, cf hitt ætti að halda sér). Sveitar-
þýngslin < hreppi mínum er lielzt ómagafranirærið. Hefði
eg iui hótað þessu, væri það þá ekki, sem eg hefði hótað
þuifamönnuin svcitarinnar lilláti, þvi fjarri fór, að þessir
fáu, sein kindrnar áttu, væri færir um, að annast þá; því
það er larið að verða fullþúngt sveitarbúum öllum; hvort
ritstjórar „llirðis“ ekki meðfram eru skuld i þvf, uin það
dæmir æðri dómari en eg og ritstjúrarnir, á sinum tima.
Eg veit mig öidúngis frian fýrir því, að hafa ætlað hið
minsta að níðast á fjáreigenduin. sem líka fleiri eru efna-
litlir. En mér mælti leyfast að spyrja, hvort þeir herrar
rilstjórar þckki mig að óbilgirni ogósannsýni; annar þeirra
þekkir mig þó lítið citt, og eg hann einhverntíma, og þá
að góðu einu. Sóknarbændr mínir, oglika „eigendr r o 11—
anna“, eru heldr ekki þeir heiinskíngjar, þótt ólærðir sé,
að þeir ekki vissi cf slik hótun, sem ritstjórar bera mér
á brýn, helði verið höfð frain á, var þýðíngarlaus, enda
var þcim margsagt, að kiiulr þeirra væri undir vernd
laganna og engi mætti, án vilja sjálfra þcirra er þær átti,
skcrða eitt liár á þeiin; þvi hér, i þeint fátæka Gaulverj-
abæjarlu cpp, fær ekki upprcisn og óhlýðui gcgn yfir-
valda ráðstöfunum og skipunuui að viðgángast. En þcir
sem kindrnar áttn, voru svo félagslegir og eðallyndir, að
vilja lcggjá í sölnrnar eigiti bagsinn, til að efla bag sveit-
arinnar, scm incnn i einfeldni mcintn að gjæti orðið, ef
hrepprinn yrði sanðlaus; því baannð var að fá fé til lífs
úr Kángárvailasýslu. — þeir hafa sinn dóm með sér, sem
góðfúslega lofuðu því að l'arga kinduiu þeirra, og bundu
enða á það loforð sitt, og hinir lika, sem hétu þvi sanin
cn rufu það; það iná sýnast eins og nú er koinið, að
þcim síðarnefndu sé borgnara.
Eg vona að þér, herrar mfnir, takið gilda þessa rétt-
lætingu eðr vörn mína. Mér er ant um initl góða mann-
orð; það hefir engi til þessa orðið til að ríra það, æðri
né Iægri. F.n það tná virða góðs mannorðs meiðíngu, að
bera nnnan þcim sökum, sem hann er ekki vnldr að. Sá
sem ekki þekkir til getr trúað. Varið yðr, bræðr! og
faríð hægt. Vér erum allir menn. Mér getr hafa áorð-
ið i þessn máli. Vér þurfum allir með uinburðarlyndis,
og að vér förum vægilega að hvorir við aðra. Pundið er
stórt, ábyrgðin þúng. I.iiið lieilir og sælir!
24. des. 1858. P. íngimundsson.