Þjóðólfur - 30.11.1878, Blaðsíða 1

30- ár.
32. blað
Reykjavík, 30. nóv. 1878.
Frá útlöndum berast, eins og áður er sagzt, eng-
in stórtíðindi. Deila Englendinga og ltússa um takmörkin o.
fl. í Mið-Asíu eru byrjuð en ekki enduð; geta flestir til, að
þar grafi um sig eitthvert hið skæðasta blóðkýli fjandskapar
og friðslita. Er málið kennt við Afghanistan, hérað míkið í
Persíu, vildu Englendingar binda félagskap við höfðingja þess
lands, en Kússar urðu fyrri til. En ef Eússar þoka yfirráð-
um sínum svo nærri Indlandi, er ríki Englendinga þar hin
mesta hætta búin. Annað margt og mikið ber þessum stór-
veldum einnig í milli, en það er framhald hins austræna (tyrk-
neska) máls, ágángur Kússa á lönd hins nýja skjólstæðings
þeirra, Tyrkjans, og afleiðingar Berlinar fundarins. í löndum
Tyrkja logar hin mesta uppreist bæði á Asíu og í Evrópu,
einkum í fessalíu og Kúmelíu, svo menn ætla að Tyrkir muni
þau lönd aldrei friða framar. Horfir aptur til hinna mestu
tíðinda þar eystra, enda þótt eitthvort friðarkák kunni á að
komast í þetta sinn.
Jjyri prinsessa, ýngsta dóttir konungs vors og drottning-
ar, er nýföstnuð syni Georgs konungs af Hannover, er andað-
ist í sumar sem leið; hann er nefndur hertogi af Cum-
berland.
Kegra nppreist. Fyrst í f. mán. gjörðu negrarnir
á eyjunni St. Croix í Vestindium uppþot mikið og lögðu eld í
flesta garða á eyjunni (Plantager), þar sem sykurræktun var,
og brunnu 40 þeirra til kaldra kola. Hinn danski landstjóri
(gúvernör) á eyjunum hafði að eins 50 hermenn, en með því
negrarnir höfðu fátt skotvopna en hann duglegur naaður, tókst
honum að sefa óeyrð þessa, og var fjöldi negranna handtek-
inn og margir þeirra skotnir. Skaðinn er ákaflega mikill; hefir
verið stúngið upp á, að stjórnin lánaði stórfe (3—4 mill.) til
hjálpar eyjarbúum. Negrar þessir voru flestir daglaunamenn,
(frjálsir), er sumpart voru óánægðir með laun sín, og sumpart
létu tælast af áeggjun annara svertingja, sem í barnalegri
heimsku hugðu að gjörast einvaldar á eyjunni. Að eins fá-
einir hvítir menn mistu lífið í uppþoti þessu.
Hin sama deyfð og drúngi hvílir enn yíir iðnaði og
verzlun, sem gengið hefir að undanförnu, og þó mest á Eng-
landi. Eptir því sem ensk blöð segja, vex upphæð útfiuttar
vöru bæði í Ameríku og Frakklandi og jafnvel á J>ýzkalandi,
sem af þessum löndum fjórum er talið láng óauðugast. Fyrir
nokkrum árum seldu Englendingar Ameríkumönnum árlega
nokkrar milljónir vætta af járnvegaspöngum, en nú er sú sala
hætt, og margir enskir kaupmenn í London selja tóma am-
eríkanska vöru; kjöt frá Ameríku er og orðið ódýrara á Eng-
landi, þangað flutt, en landsins eigið kjöt. Víða í fabrikum
og námum er að eins unnið 4 daga í viku hverri og laun þó
mjög lág. Hver er orsök, eða hverjar orsakir eru til þessa?
Ótal spekingar og heimskingar brjóta daglaga heilan um
það efni, og sýnist mjög sitt hverjum, enda er of lángt að
skýra frá því öllu. En ein aðal orsök segja liinir vitrustu
menn sé fólgin í hinum tíðu bánkahrunum og stórkost-
lega «svingli" (Svindel) sem þar í landi á sör nú stað — líkt
og fyrir nokkrum árum gekk fjöllunum hærra í Bandaríkjun-
um, og á sér stað enn t. d. í borginni Chicago, þar sem 734
liús urðu gjaldþrota í haust. I haust hrundi einn stórbánki
Skotlands, hinn svo nefndi Citybank í Glasgow. £>ar ætla
menn að hafi farið í súginn nálægt 8 milljónum punda ster-
Ungs, og áttu fátækir menn háfaðan af því ógrynni fé. For-
stöðumennirnir urðu uppvísir að hinum verstu svikum og
voru settir í varðhald, og var málið alls ekki útkljáð. Við
131
þetta hrun ætla menn að fjöldi annara bánka og húsa bíði
meira og minna tjón.
pað má virðast furðulegt, að slík vandræði skuli þegar
minst varir koma upp í hinu láng auðugasta ríki í heimi,
og það er hvorttveggja, að auðfræðin er afar flókin vísinda-
grein, enda þarf víst meira en venjulegt mannlegt vit, til að
skilja allan þann öldugang, sem í slíku landi myndast við heil
veraldarviðskipti, við ofurkeppni allskonar iðnaðarbragða, brask
og brögð, svingl og svik.
— Nýlega var skotið á Alfons Spánarkonung með «revolfi»
(smárifli); konung sakaði ekki, en maðurinn misti lífið.
Enn hafa Frakkar styrkt þjóðveldi sitt, því við kosning-
ar öldunga til «senatsins», urðu þjóðvaldsmenn miklu fleiri.
Nordenskjöld Siberíufari var kominn alla leið þegar síðast
spurðist fyrir norðausturhorn Asíu; ætlaði hann síðan að
sigla vestur um alla álfuna, og verður hann hinn fyrsti mað-
ur, sem þá leið alla hefir farið. Byrjuðu þegar í sumar
verzlunarsiglingar til Síberíu og upp eptir stórelfunum Ob,
J e n i s e i og L e n a.
þ>ýzka ríkisþinginu var slitið 14. f. m. Bismark hafði að
lokam fram sósíalístalögin með 212 atkvæðum gegn 140.
þ>ykja þau ærið hörð, en að eins eru þau sett til 2—3 ára;
una sósíalistar þeim málalokum hið versta, tvísýnt þykir hvort
þau ná tilgangi stjórnarinnar.
Sýningunní í París átti að hætta 20. þ. m. í cinu
ensku blaði segir, að 203,157 gestum hafi verið »lofað að vera»
á hótelum í Paris síðan sýningin hófst; af þeim voru frá
Englandi flestir, tæp 59 þús., frá Belgíu tæp 29 þús., frá
þjýzkalandi 22 þús., frá Ítalíu 15 þús., Bandaríkjunum 13 þús.,
Sveitz 12 þús., frá Spáni 10 þús. o. s. frv., frá Danmörku
1767, frá Svíaríki og Noregi 2705, frá íslandi 4 eða 5 og —
fáeinir illa unnir sjóvetlingar!
Reykjaiiesvitiim. Ambrosen póstskipsforingi var
heila nótt út af Reykjanesi og gat því sem bezt virt fyrir
sér vitann, er þá var búið að kveykja. Segir hann vitann
skærann og góðan sunnan og vestan að sjá, en að hann
sjáist mildu miður úr norðvestri, er siglt er fyrir Suðurnesin
J>etta ætla menn þó að hæglega muni mega bæta.
Dr. Hjaltalin. Af «ísafold» sjáum vér, að þessi
óþreytandi embættismaður ætlar aptur að fara að gefa út
«Heilbrigðistíðindin». Svo auðsæ og alkunn ætti þörf
og nytsemi þessa tímarits að vera, og svo lengi hefir þessi
ágætismaður starfað til líknar og menningar alþýðu vorri, að
hvorkí hann eða þetta rit hans ætti að þurfa aunað meðmæli
en þann lærdóm, þá mannást og það þjóðlyndi, sem hann um
sína 70 ára æfi hefir ávalt sýnt í orði sem verki.
Vestanpóstiir kom 26. þ. m., og ber sviplíkar
fréttir vestan úr sveitunum, eins og getið cr annarstaðar frá.
Fjárskaðar 1 októberhretinu urðu afarmiklir í ýmsum sveitum:
Gufudals- Reykhóla- Geiradals-sveit og víðar. Læknirinn í
Bæ á Króksfirði misti t. a. m. 70 fjár og 3 hesta. Fjárskað-
inn í Ásgarði var þó hálfu minni en áður var hermt i blaði
þessu. Við ísafjarðardjúp urðu nokkuð vægari skaðar. Bát-
ur fórst í byrjun þ. mán. frá ísafjarðarkaupstað, týndust af
honum 4 menn; var formaðurinn Karvel Gissursson, efnaður
bóndi af ísafirði. Var veður allgott, og vita menn ógjörla
hvað þeim hefir að tjóni orðið því enginn komst af, fanst
einn maðurinn í bátnum, en annar bundinn við hann. Fiski-
leysi n ið hefir verið bæði við Djúp og Steingrímsfjörð í alt