Þjóðólfur - 02.11.1882, Side 3

97
það starf af höndum. Bg skal eigi vera
langorður um það, hvernig honum fór úr
hendi hið annað starf, aðsjá fyrir jarðneskri
velferð þegna sinna, en að eins geta þess,
að hann án hugsunar eða sjálfstæðrar skoð-
unar ritaði undir fyrirskipanirnar, sem
stóreignamenn af aðlinum lögðu fyrir hann
í ráðinu, og með þessu kom hann því til
leiðar, að bændur Dana, sem höfðu undir
stjórn föður hans fengið nokkrar bætur á
hörðum kjörum, steyptust í nýjan þrældóm
enn verri og almennari en áður; á þá voru
lögð hin svonefndu hervaldsbönd; »herra-
góssina í Danmörku, 900 að tölu, urðu eins
og græðilendur með hvítum þrælum og
sóknirnar eins og dýflizur eða fangelsi, þar
sem bændur voru lokaðir inni æfilangt.
Tjónið var fjarskamikið, sem Danmörk leið
við þessa bænda-ánauð, bæði að efnahag og
í öðrum langt um meira varðandi efnum;
Kristján hinn sjötti og ráðgjafar hans voru
að basla við að efla iðnað og verzlun í
Danmörku og þó að það basl hefði verið
jafn áhrifamikið og vel hugsað, sem það
vanalega átti illa við, þá hefði það þó aldrei
getað bætt þetta inikla tjón. þessi mann-
skepna, jafn vesæl á sál sem líkama, hafði
fram úr öllu lagi heimskulega háar hug-
myndir um hátign sína, sitt óbundna og
takmarkalausa drottinvald, og köllun sína
til þess að vera forráðamaður landsbúa.
Hann heimtaði að menn skoðuðu sig sem
nokkurs konar guð, er sæti á hástóli í
helgidómi, er hinn vanhelgi lýður mætti
eigi einu sinni augum líta. Hirðsiðirnir
hjá Kristjáni sjötta voru mjög strangir. Að
fá að koma fyrir auglit konungsins var slík
náð, að einungis hinum tignustu mönnum
hlotnaðist það. Um höllina var skipað llf-
verði og járnfestar dregnar, eins og menn
væru meðal óvina, en eigi innan urn hina
konunghollu Hafnarbúa. það var vaninn
að sá varð að ganga með hattinn í hendinni,
er gekk fyrir framan höllina, og þá er menn
mættu kongsvögnunum, urðu þeir, er óku
í vagni, óðara að stíga úr honum, standa
kyrrir á veginum og heilsa vögnunum með
lotningu.
Drottning Kristjáns hins sjötta, Soffía
Magdalena, dóttir lítils hersis á jþýzkalandi,
var háskalega hrokafull; hún gekk bezt
fram í, að koma á þessum ströngu hirðsið-
um. Hún fyrirleit allt það, er danskt var;
hún kom öllu fram við mann sinn, og fókk
því fram komið, að í æðstu embættin var
að eins skipað þjóðverskum mönnum;
kongur var því nær því eins og ókunnugur
í eigin húsum; hann var fæddur í Dan-
mörku, en var þó tamast að tala og rita
þýzka tungu, eins og flestum af þeim
frændum. Er drottning fór til Danmerkur
elti hana heil halarófa af þjóðverskum
tötraprinsum, frændum hennar og vinum,
til þess að mata krókinn hjá henni; og
allir urðu þeir bókstaflega úttroðnir með
fjárgjöfum og launum, er skipti mörgum
hundruðum þúsunda dala á ári. »Hefði nú
þessum peningum verið eytt hér í landi,
segir Dorothea Biehl, þá var þó bót í máli,
en það var nú ekki því að heilsa, þýzku
prinsarnir voru hér að eins meðan þeir
voru að fylla pokann og fóru svo til jpýzka-
lands og tæmdu hann«. Kristján hinn
sjötti átti aldrei í ófriði um daga sína, en
með svona skynsamlegri gjafmildi og alveg
blindvitlausum kostnaði við smíðar á skraut-
legum höllum, var það eigi undarlegt, þó
hann léti ríkið eptir í skuldum og fjárhag-
inn í óreglu. Einkum kostaði Kristjáns-
borgarhöll afarmikið fé, margar miljónir
dala. Ef menn líta á málið með nokkrum
sanni, þá sýnist smíð á svona höll vera
glæpi næst af kongi yfir tæpum tveim
miljónum manna. Og þó eru Danir svo
makalaust konunghollir, að þeir telja hon-
um það til heiðurs. Oli Worm skólastjóri,
mikils metinn maður á sínum tíma, lætur
í ljósi þykkju í bréfi til Nyerups, vinar
síns, yfir því, að hann hafi hallmælt
Kristjáni hinum sjötta — »þessi kongur
lét þó reisa mestu skrauthöll í Danmörku«.
þegar höllin var fullgjörð, lét Kristján
móta sýnispening og ritá á hann meðal ann-
ars sér til hróss, að hann hefði reist höll-
ina »á eigin kostnað og án þess að taka ein-
skilding frá þegnum sínum«. |>að sætir
furðu, hvaðan hann fékk alla þessa pen-
inga, ef hann eigi tók þá úr vösum lands-
búa. En svo stóð á, að Kristjánsborgar
höll var reist fyrir fé, af hinum svo nefnda
sjerstaka sjóði, þ. e. a. s. nokkrum sjerstök-
um ríkistekjum, er hirðinni voru lagðar í
eitt skipti fyrir öll, en þó var auðvitað eigi
loku fyrir skotið, að kongur gæti, þegar hon-
um þóknaðist, tekið aðrar ríkistekjur handa
hirðinni, optsinnis ; hann var húsbóndinn,
kallinn, og hafði rétt til að sóa ríkisfé eins
og hann gat eytt og spennt eigin fjármun-
um. Meðal annara ríkistekna sem voru
lagðar til sérstaka sjóðsins, var líka styrkt-
arfé frá útlendum konungum. Kristján hinn
sjötti, þessi guðhræddi kongur, fór eins og
von var til af honum, að dæmi fyrrirennara
sinnaogþýzku höfðingjanna um sama tíma;
hann seldi eða leigði þegna sína sem liðs-
menn útlendum höfðingjum, er þeir áttu í
ófriði (svona fór hann með marga Norð-
menn, sem urðu að láta líf og blóð fyrir
mál, er þá eða föðurland þeirra varðaði eigi
hið minnsta); hann gjörði sig sekan í þessu
svívirðilega athæfi ; um það urðu Friðriki
mikla þessi hæðnisorð af munni, að það
yrði að greiða skepnutoll af þessum liðs-
manna rekstri, þegar hann færi um lönd
sín. Fyrir svona blóðpeninga var Kristjáns-
borgar höll reist. f>að var þetta sem Kristj-
án skildi við að smíða höllina, án þess að
það kostaði landsbúa einn skilding.
Dauði Kristjáns hins sjótta mátti skoðast
sem leysing undan þungu fargi, eins og vökn-
un eptir martröð. Skemtanir almennings
hófust að nýju; ströngu hirðsiðirnir voru
afteknir; járnfestarnar um höllina voru
brott teknar og lífvörðurinn um höllina sást
eigi lengur. Flolberg lætur í ljósi gleði sína
yfir breytingunni, og harmar, að nú geti
hann eigi sakir elli og lasleika komið aptur
til hirðarinnar, þar sem maður geti aptur
verið sem maður með mönnum.
Friðrik hinn Ummti var góðlyndur og glað-
vær í lund; hann var vinsamlegur og lítil-
látur við hvern mann, hverrar stéttar sem
hann var, Og ef í það er farið, þá átti hann
skilið ástina, sem hann fékk í ríkum mæli.
En sem konungur, sem stjórnari var hann
minna enn ekki neitt. Stjórnmál skeytti
hann eigi um ; hann hafði eigi vit á þeim ;
hann lagði aldrei hugann við þau með
neinni alvöru, heldur lagðist í svall og saur-
lifnað. Lifnaður hans var eptirmynd af
lifnaði Lúðvíks hins fimmtánda, nema hann
var langtum dónalegri og dýrslegri. «Um
nætur hélt hann hin óhóflegustu og stjóm-
lausustu drykkjusvöll saman við alræmdar
vændiskonur ; þær hafði hann gaman af að
berja til blóðs með svipu«. f>egar hann
kom fyrir almenningssjónir var hann opt-
lega svo ölvaður, að menn urðu að leiða
hann til og frá vagninum, og hann gat
tæplega lypt hendi til hatts, til þess að
svara bljúgum kveðjum erfðaþegnanna, er
hoppuðu af gleði hringinn í kring um hann.
Eptir hann kemur nú Kristján hinn sjö-
undi; hann var vitskertur, þegar hann
settist í hásæti feðra sinna, og var tæplega
eitt augnablik með fullu viti allan þann
langa tíma, sem hann stjórnaði Danmörku
og Noregi, ef stjórn má kalla.—Og svo kem-
ur loks Friðrik hinn sjötti, seinasti einveld-
iskonungur Noregs—velviljaður og heiðar-
legur, en ofboð grunnhygginn, og þrár, eins
og heimskir menn opt eru—; það er mað-
urinn sem sagði þau alkunnu konungs-orð:
»Yér einir vitum hvað vorum ríkjum þénar
til gagns og góða«, og vitið hans, það leiddi
til þess að hann varð að láta af hendi annað
ríkið og kom hinu áheljarþrömina,—alla æfi
iðjumaður á sinn hátt þ. e. s. önnum kafinn
í sífelldum heræfingum og hersýningum, að
rita tilskipanir um hnakka og hringjur,
knappa og kveðjur með hægri eða vinstri
hönd að einkennis húfunni.
(Niðurl. síðar).
Auglýsingar.
26. júlí nl. andaðist merkisbóndinn
hreppstjóri Vigfús Daníelsson á Neðra
Apavatni í Grímsnesi. Hann var fædd-
ur á Hæðarenda í sömu sveit 18. ágúst
1818, hvar hann ólst upp og dvaldi hjá
foreldrum sínum, þar til hann byrjaði
þar sjálfur búskap 1845, °K kvongaðist
sama ár, fyrri konu sinni, jómfrú Hall-
dóru Jónsdóttur; með henni eignaðist
hann 8 börn, hvar af lifa 2 dætur, hana
missti hann 1859. Árið 1860 kvæntist
hann í annað sinn, jómfrú Margrétu Guð-
mundsdóttur, sem nú lifir hann, þau
eignuðust og saman 8 börn, af þeim
lifa 2 : sonur og dóttir. 1863 flutti hann
að Neðra Apavatni og bjó þar til dauða-
dags. Hreppstjóri var hann í 24 ár og
hreppsnefndar maður í 8 ár, og gegndi
hann þeim störfum með dugnaði og
Sannvizkusemi; sem maki, faðir og hús-
bóndi ávann hann sér eindregna hylli
og virðingu, Starfsemin var óþreyt-
andi sem blessaðist með nógum efnum,
og var hans ánægja að sem flestir, bæði
skyldir og vandalausir, hefðu þar af sem
mest gott, sem sýndi sig ávallt í því,
hvað fljótt hann liðsinnti hverjum sem
var og í hverju sein til hans var leitað.
Hans verður því lengi saknað.
Dannebrogsmaður forsteinn Jónsson