Þjóðólfur - 09.11.1882, Page 2

»hor og hungri á komandi vetri, því að
»þótt svo sem 4000 kr. lán fáist úr lands-
»sjóði handa hvorri sýslunni um sig, er
»það eins og ekkert að reikna.
»Ef landinu kemur engin hjálp utan
»að, þá er það vafalaust, að það verður
»ekki einfært um, blátt áfram að halda
»lífinu í öllum næsta vetur og vor.
»Menn skjóta svo opt og svo ríflega
»saman um öll lönd til minningarmarka
»um þá dauðu, að eigi væri ólíklegt, að
»einhverjir, ef þeir fengju vitneskju um
»voða-ástandið hér, mundu vilja leggja
•eitthvað í sölurnar fyrir þá lifendu, til
»að bjarga lífi þeirra.
»En einkum þarf að taka »initiativið«
»í því efni. Danir gjöra ekkert enn sem
»komið er. Yið treystum þér manna
»bezt að gjöra ástandið kunnugt á Eng-
»landi, af því þér fórst svo drengilega að
»gangast fyrir samskotunum 1875 handa
»þeim, er urðu fyrir tjóninu af öskufall-
»inu, þá leyfum við okkur að biðja þig að
»reyna nú að koma því til leiðar, að sam-
»skot verði hafin til að bjarga þeim
»nauðstöddu hér á landi.
í júlí 1882.
P. E. Eggerz. D. A. Thorlacius#.
* * *
Sigurður Jónsson Jakob Guðmundsson
sem fundarstjóri. skrifari.
Einvaldskonungarnir í Damnörku
og Noregi.
(Aðsent).
(Niðurl. frá bls. 102).
Svona, eins og nú segir, heldur það áfram
í sífellu, stöðugt hin sama jarðskríðandi
dýrkun. þegar á að finna almennningsálit-
ið og hvernig þessir lofuðu menn vorir vóru
þokkaðir, þá má auðvitað eigi taka mjög
mikið mark á lofræðum, hátíðaræðum, á-
nöfnunum, sorgarkvæðum og heillaóska-
ljóðum til konunga og höfðingja, sem bók-
mentir þessara tíma voru svo stórauðugar
af, því að þau eru mörg tízku-talshættir,
embættis-smjaður og orðagjálfur. það er
auðsætt, að slíkt opinbert smjaður og slíkar
lognar tilfinningar hljóta að spilla siðum, og
einkanlega þegar slíkt er heimtað, eins og
átti sjer stað í Danmörku á þeim tímum,
sem skylduskattur af öllum, æðri sem lægri,
ágætustu vísinda- og mentamönnum eigi
síður enn hinum vesölustu hirðsnápum.
Hverri þjóð er ósannleikur og yfirdrepsskap-
ur háskalegt átumein, er læsir sig lengra
og lengra inn, þó að það í fyrstu sýnist sak-
laust og rétt utan á yfirborðinu.
En nú kemur það sem verst er; þessar
sífeldu lofdýrðarræður yfir einvaldskonung-
unum frá Oldenborg, þessar dásemdir, sem
nútíðarmönnum eru óskiljanlegar, þegar gáð
er að, hverjir mennirnir vóru, þær voru eigi
eintómt meiningarlaust orðagjálfur, heldur
sýnast þær—að sumu frádregnu hér og þar—-
bera sannan vott um hinn ríkjandi hugsun-
arhátt og hugarþel. XJm þetta er engin á-
stæða til að efast, því að þessi sama konga-
dýrkun kemur eigi að eins fram í hátíðaræð-
um og á nöfnunum, heldur og í bréfum, rit-
um og ræðum, er eigi áttu að koma fyrir al-
menning. það sýnist hafa verið svo í raun
og veru, að Danir hafi lotið hinni föðurlegu
stjórn einvaldanna með fögnuði að þeir hafi
verið hreyknir af að hafa óbundnara ein-
veldi enn aðrir Evrópumenn, -— að þeir hafi
skoðað konga sína sannar fyrirmyndir, að
þjóðin hafi staðið með krosslagðar hendur
og horft með undrun og aðdáun á þessa
löngu lest af Kristjánum og Eriðrikum,
hverjum öðrum vesælli,—að Danir hafi eigi
að eins nefnt þá hávitra, háloflega og hásæla,
heldur hafi þeir og trúað á allan þennan há-
leik. Hin nafnfræga danska konung holl-
usta var engin hræsni; hún sýnist hafa ver-
ið kraptmeiri og almennari enn nokkur önn-
ur tilfinning, er bærðist í brjóstum Dana.
Auðmýktarhollustan fyrir Oldenborgar kon-
ungum hertók og næstum svelgdi hverja
framfaralöngun og föðurlandsást hjá mönn-
um.
Ný bók.
Carl Andersen, danska skáldið, hefir
í sumar gefið út skáldsögu, sem hann
nefnir: „Orer Skjær og Brænding11
(yfir brimrót og boða), og hefir nokkuð
af henni komið hingað til bókasölu-
manna. Saga þessi fer öll fram á ís-
landi um fyrra hlut þessarar aldar, og
er að því leyti eptirtektarverð fyrir oss
íslendinga, að aðalpersónur hennar hafa
í raun og veru verið til, og lifa enn í
minnum og munnmælum margramanna
hér syðra. Onnur aðalpersóna sögunn-
ar er þuríður sú, er margir eldri menn
hér sunnanlands, og víðar, kannast við;
hún var kölluð þuríður formaður, og
gekk jafnan á karlmannsfötum, og þótti
bezti formaður við sjó. Hin aðalper-
sóna söguþessarar má.segja að sé Sig-
urður Gottsveinsson, þó að hann komi
nokkuð öðruvísi fram enn sögurnar
ganga um hann og hann vist hefir ver-
ið. Hann er vel af guði gerður, og vel
innrættur og óspiltur unglingur, og það
þó hann hafi aldrei séð eða heyrt ann-
að fyrir sér enn agg og deilur, þrætur
og brigzl, svik og þjófnað til foreldra
sinna. Móðir hans hefir gefið hann
djöflinum, meðan hann var í móður-
kviði, til þess að hann varnaði því, að
þjófnaður kæmist upp um karl hennar
— það er fsL sögusögn—, og hefir sá
gamli orðið við bæn hennar. Gunnar
(svo heitir pilturinn) heyrir seinast, að
móðir hans brigzlar manni sínum með
þessu, og deyr síðan af heipt, af því
að henni hefir þá gengið úr greipum
gripur, er hún hefir stolið; við þetta
fellur Gunnari allur ketill í eld, enn
umhverfist að síðustu og hrópar upp:
„Jæja, svo verður þú að hjálpa kjör-
syninum, hver sem þú ert!“ Og upp
frá þvf er hann stigamaður og ræningi,
og þó góður í aðra röndina. Áður enn
þetta kom fyrir, hafa þau heitið hvort
öðru eiginorði J>uríður og Gunnar, enn
er svona er komið forðast hann hana;
enn hún leitast við að hjálpa honum
með öllu móti, og jafnvel að strjúka
með honum, er hann er kominn í hald.
Hann verður betrunarhússfangi, hún
sjómaður út úr sviknum vonum. Að
síðustu æxlast svo til, að hann er náð-
aður mörgum árum síðar, og bíður skip-
brot hér við land. J>uríður er þar við
stödd, reynir að bjarga — og hafaldan
ber þau að lokum bæði saman „yfir
brimrót og boða“ inn í dauðann.
Stríðinu í sálu Gunnars og barátt-
unni milli hins illa og góða er vel lýst,
harmi hans á bernslcuárunum, er allir
jafnaldrar hans firrast hann—þvíaðþeir
vita, að hann er gefinn kölska, þó hann
viti það eigi sjálfur— og hann á engan
vin, og gleði hans, er hann loksins öðl-
ast einn, sem skilur og metur rétt hjarta
hans-----þessu öllu er mæta vel lýst.
Sömuleiðis er geðslag J>uríðar vel sett
fram, sem og má segja um alla þá, er
sagan talar um. Efnisfærslan er mjög
þýð og lipur eins og í öllum ritum And-
ersens.
Andersen hefir áður gefið út allmarg-
ar smásögur, er hann nefnir einu nafni
„Genrebilleder“ (sögur úr hversdags-
lífinu), og fara nokkrar af þeim fram
á íslandi, og sumar þeirra eru þegar
þýddar á ísl. t. d. Sigmundur í Nesi,
Guðrún og Bjarni o. fl., og þykja fall-
egar hér á landi. Lýsingar hans á
sveitalífinu hér eru furðanlega góðar,
og bera þess ljósan vott, að hann ann
móðurmoldu sinni heitt, og man hana
vel og geymir furðanlega réttar endur-
minningar frá yngri árum, því að þó
að hann hafi verið upp alinn hér i
Reykjavík og útskrifaðist héðan úr
skólanum, hefir hann eigi átt kost á
að kynna sér sveitalífið vel; enn þrátt
fyrir það—það er mest alt rétt, og ó-
líku betur fram sett enn t. d. í „Vik-
ingeblod“ eftir Holm Hansen. Ein-
stöku smáatvik koma fyrir, sem eru
miður rétt, enn þess gætir lítið. Mér
þykir sagan ágæt hvað sem öðrum
kann að finnast, og væri betra að hún
kæmi útl. á íslenzku enn sumt léttmeti,
sem prentað hefir verið og menn hafa
ætlað að ærast út af, efþað hefir ekki
verið „pligtskyldugast11 vegsamað, svo
sem „Brynj. b. Sveinsson11 í sumar.
7 7
Bókafregn.
I.
Melablóm, smáskáldsögur og æfintýri,
samin af Guðmundi Hjaltasyni. Akur-
eyri 1882. Verð: 50 aur.
Formálanum, „Fáein orð um skáld-
skap“, hefði höfundurinn vel getað
sleppt; lesendurnir hefðu ekki misst
mikið við það. Að einkenna skáldskap-
inn svo, að hann „þurfi ekki að vera
gagnstœður sannleikanum“ er furðu ó-
heppilegt. Einkenning hans á sögu-
Ijóðum að einu leytinu og sjónleikmn