Þjóðólfur - 26.02.1886, Qupperneq 2

34
ekki neitað, að fleiri en ein tillaga
hafi komið fram, til þess að fá þessu
framgengt, og að þær hafa verið meira
og minna heppilegar, eins og vant er
að vera, þegar um eitthvert mikilsvert
mál er að ræða.
Þar sem höfundurinn að gr. í Fróða
talar um, að menn hafi viljað fá 2
ráðgjafa, er annar þeirra sæti í Dan-
mörku, en hinn hjer á landi, og vitn-
ar í því efni til orða Jóns Sigurðs-
sonar á Gautlöndum í Fróða í fyrra
vetur og fundar á Einarsstöðum í Þing-
eyjarsýslu siðastl. vor, — þá verða
menn að gæta að því, að þetta fyrir-
komulag, var beinlínis bundið við það,
að lögsynjunarrjettur konungs væri tak-
markaður, til þess að Islendingar hefðu
einhverja trygging fyrir, að vilj'i þeirra
væri ekki fótum troðinn hvað eptir
annað, og að þessi trygging vægi að
nokkru upp á móti því, að annar
ráðgjafinn sæti í Danmörku.
Höf. greinarinnar í Fróða hallast að
því, að hafa tvo ráðgjafa. En honum
hefði sannarlega ekki veitt af, að skýra
nákvæmar frá skoðunum sínum í því
efni. Hvernig vill hann láta skipta
stjórnarstörfunum milli þeirra? YiU
höf. aðhyllast takmarkaðan lögsynjun-
arrjett konungs í sambandi við þetta
fyrirkomulag ? Um þetta og fh, er
að því lýtur, hefði hann átt að láta í
ljósi skoðun sína. En hann hefur lík-
lega ekki verið búinn að átta sig á
því, fremur en stjórnarskrárfrv. þings-
ins í sumar. (Framh.).
Bankinn.
Eptir Eirík Magnússon, M. A.
—:o:—
I síðustu grein minni benti jeg á
megingalla bankalaganna; en varð þá *
að fara stutt yfir málið. Nú ætla jeg
að rekja það nokkuð ýtarlegar, til að
reyna að láta mönnum skiljast enn
glöggvar, að megin-aðfinning mín, um
óinnleysanlegleik seðla, sé á algildum
grundvelli studd. — Menn munu kann-
ast við af þingtíðindunum, að það
voru sjer í lagi tveir menn í neðri
deild, sem lýstu yfir grun sínum, að
óinnleysanlegir seðlar mundu illa gef-
ast, nfl. þeir Th. Thorsteinsson og
sjera Þórarinn Böðvarsson. En hvor-
ugur gerði formlega tilraun til að
breyta þessari ákvörðun frumvarpsins;
því að báðir sáu vist fyrir, að það
mundi koma fyrir ekki. Og þegar
landshöfðingi hafði svarað þessum
mönnum, sló öllum röddum í logn, er
andæptu ákvörðuninni. Orð lands-
höfðingja, Alþt. B, 237, eru þessi:
„Sú mótbára, sem mest áherzla hef-
ur verið lögð á, og sem komið hefur
| fram hjá tveim h. þm., er það, að seðl-
j arnir sjeu ekki innleysanlegir. Það
er tekið fram i athugasemdunum við
stjórnarfrv., hvers vegna það sje ekki
gjörlegt, að seðlarnir sje innleysan-
legir, og er það af því, hve mikil
vandkvæði eru á því, að hafa tilsvar-
andi peningaupphæð í gulli við seðla-
útgáfuna liggjandi í bankanum. En
af því að þetta atriði sýnist hafa vak-
ið geig hjá mönnum, þá vil jeg biðja
menn að gæta þess, á hverju bankinn
er byggður; hann er byggður á láns-
trausti landssjóðs; seðlar hans eru eins
konar óuppsegjanleg landssjóðsskulda-
brjef, og meðan menn hafa það traust
á landssjóð, að hann muni geta inn-
leyst seðlana, þá er ekki ástæða til
að hafa vantraust á seðlunum“.
Svo mörg eru orð landshöfðingja.
Þar var nú maðurinn, sem hjer gat
talað með, því að hann er reiknings-
haldari landssjóðs, veit allra manna
bezt, hverju liður um fjárhag sjóðsins
og hafði, efalaust, er hann talaði þessi
orð, nokkurn veginn ljósa hugmynd um,
hvernig fj árhugur sj óðsins mundi standa
í þinglok. — Nú hvílir þá gildi seðl-
anna á lánstrausti landssjóðs,— látuin
það gott heita, — svo að það, sein
maður þarf að glöggva sig á, er það,
hvemig fjárhagur sj óðsins muni eigin-
lega standa, þegar til þess á að taka,
að hann leysi inn seðlana; það er:
þegar bankinn er hruninn. Til þessa
verður maður að skýra fyrir sjer: —
1. Hvernig stendur fjárhagur lands-
I sjóðs nú?— 2. Hvað þarf til þess, að
J bankinn beri sig? — 3. Hver verður
! rekspölur þeirrar tegundar seðla, sem
bankinn verzlar með eptir bankalög-
unum ? Þetta eru allt spurningar,
sem halda sjer við það, sem er og verður
(eru praktiskar spurningar), svo að eigi
verður við barið, að hjer sje verið að
vaða reyk, ef beint er leyst úr spurn-
ingunum.
1. Um fjárhag landssjóðs er það
að segja, í stuttu máli, að fyrir al-
þing 1885 átti hann í handraða yfir
300,000 kr., það er að segja, næga
trygging fyrir 900,000 kr. í seðlum,
eptir hlutfallinu 1:3. A sama þingi
voru þessar 300,000 kr. veittar til ým-
issa ritborgana á fjárhagstímabilinu
1886—87, þar á meðal 250,000 til út-
lána1, einmitt i sömu andránni, sem
þing setti á stofn bankann, sem átti
að sitja fyrir þessum útlánum, eins
og lögin og gjöra beinlínis ráð fyrir
í 6. gr. 5. staflið; enn fremur hleypti
þingið landssjóði í meira en 100,000
kr. útgjalda ábyrgð umfram tehjurnar
á fjárhagstímabilinu, auk 500,000 kr.
ábyrgðarinnar, sem stendur af seðlum
landssjóðs, þegar að.því rekur, að lands-
sjóður leysi þá inn, og skyldi það bera
að á fjárhagstímabilinu, þá stendur
landssjóður uppi með tvær hendur
tómar, til að gegna skuldum sínum,
sem þá næmu meiru en 600,000kr. Á
tímabilinu til marz 1888 er þvflands-
sjóður eiginlega gjaldþrota, og verður
að taka lán, til að geta staðið í skil-
um; með öðrum orðum verður að þyngja
sköttum og álögum á landsmönnum,
til þess að geta bætt úr glappaskotum
alþingis 1885, eða láta óframkvæmdar
ella ráðstafanir þingsins — nema á-
byrgðina fyrir seðlana, sem með engu
móti verður undan komizt. Það er
enginn vandi að geta sjer í vonirnar,
1) Það er ófcrúlegt, að þing skuli vera að
veita lán til 28 ára og ákveða, að þau skuli
endurborguð með 6°/0 ársleigum, þegar alkunn-
ugt er, að peningar hafa risið um V, í verði í
Keykjavík og par syðra þessi síðustu ár vegna
þess, að sparisjóður Reykjavíkur hefur gjört
svo skart um peningá þar syðra, með þvi að
sópa hundruðum þúsunda af krónum inn í
ríkissjóð Dana, þar sem hann hefurnáð til; en
hljóta að falla i verði, þegar lausara verður
um peninga, sem ætti að verða, ef bankinn
kæmist almennilega á fót. Slíkt er að flá og
rýja landsmenn.