Þjóðólfur - 07.09.1888, Blaðsíða 1

Keinur ftt & föstudags-
morgna Yerö &rg. (60
arkaj 4 kr. (erlindis 5 ltr.).
Borgist fyrir 15. jftlí.
ÞjOÐOLFUR.
Uppsögn skrifleg, bund-
in viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
XL. árs.
IteykjaYÍk föstudaginn 7. sept. 1888.
Xr. 42.
Nokkur orð
um vinnumennsku og lausamennsku.
Bptir Pál Briem.
II.
(Niðurl. frá 37. tbl.). Það hefur ver-
ið farið nokkrum orðum um áhrif lausa-
mennskulaganna á heimilisstjórnina og
sýnt fram á, að þegar hirsaginn var num-
inn úr lögum, þurfti að afnema vistar-
skylduna og gjöra húsbændum greitt
fyrir, að losast við löt og óhlýðin hjú.
En lausamennskulögin hafa engu síður
áhrif á þjóðarhaginn, og hefur Hermann
Jónasson ljóslega sýnt fram á, að af
þeim leiði mikinn þjóðarskaða. Það kom
þegar til orða á alþingi 1861, að þjóð-
arhagurinn heimtaði alls ekki vistarskyld-
una. Arnljótur Ólafsson sagði: „Kref-
ur nú almenningsheill eða þjóðargagn
hjer á landi, að hver maður sje kúgað-
ur í vist? Jeg segi nei! hamingjunni
er svo fyrir að þakka, að bændastjett
vor þarf eigi á slíkri fórn mannlegra
rjettinda og frelsis að halda, til þess, að
vera stólpi landsins. Því hvers þurfa
bændur við? Vinnuhjúa segja menn.
Nei, þeir þurfa vinnu við og þess, að fá
hana með góðum kjörum. Það er eigi j
rjett, að menn sjeu að kvarta um vinnu- i
fólkseklu; það væri rjett, efmennstund- j
um kvörtuðu um vinnueklu. Bóndinn
þarf að fá þessi eður þessi verk unnin,
og það opt bæði fljótt og vel, en hon-
um stendur á sama, hvort að þeim vinna J
margir eða fáir, þvi höfðatalan gjörir
hvorki til nje frá, að eins þau sjeu unn-
in á þeim tíma, er hann þarf, og að þau
sjeu leyst vel af hendi. Setjum nú, að
öll hjú yrðu laus, sem þó reyndar er
tóm ímyndun, því mörg hjú munu jafn-
an verða; en setjum nú svo; og hvað
svo? Er vinnan minni fyrir því? Nei
engan veginn; það eru jafnmargar hend-
ur til að vinna í landinu, nema fþlk
stökkvi af landi burt, og það geta menn
hvort sem þeir eru lausir eða eigi. Yerk-
mennirnir þurfa að vinna hjá einhverj-
um, því að þeir hafa eigi annað við að
lifa, en handafla sinn. Bóndinn hefur
fje að bjoða fyrir vinnu, en hinn vinn-
andi maður hefur vinnu að bjóða fyrir
fje; bóndinn þarf vinnu og hinn þarf
vinnulauna. Þannig kemur upp keppni
og jafnvægi milli fjáraflans og vinnu-
aflans, og vinnulaunin hljóta að fara ná-
kvæmlega eptir því, sem vinnan er verð
á hverjum stað og tímau (Alþ.tíð. 1861,
bls. 1495). Þetta eru orð, sem eru hag-
fræðislega sönnuð af reynslu annara þjóða.
Danir námu vistarskylduna úr lögum
1854, og hefur allt farið vel hjá þeim.
Er vert að athuga, að þetta hefur
haft þau áhrif, að hjá þeim er unnið
meira en hjá oss, og að laun daglauna-
manna þar eru lægri en hjer á landi.
Hermann Jónasson hefur sýnt fram á,
að þjóðin í heild sinni, bæði bændur og
verkmenn hefðu hag á, að lausamennsku-
lögin yrðu numin úr gildi, því að það
yrði unnið meira í landinu og ýmislegt
breyttist til batnaðar, en reyndar kynnu
einstakir menn, að líða skaða við þau,
óhagsýnir bændur og ónýt vinnuhjú; ef
á að vernda slíkt fólk, þá væri rjett, að
halda í lausamennskulögin, en ef lögin
eiga að styðja duglega menn og hag-
sýna, þá á að nema þau úr gildi, og sú
skoðun mun verða ofan á áður langt um
liður.
Hingað til hefur verið greiður aðgang-
ur til þess, að verða húsmaður eða þurra-
búðarmaður, en erfitt, að verða lausa-
maður, en slíkt er einmitt alveg öfugt
við það sem á að vera. Þjóðfjelagið má
gjarnan setja allströng skilyrði fyrir því,
að menn fari að verða húsfeður, og fái
þau rjettindi, sem með því fylgja, hlaði
niður ómegð, án þess að neinar likur
sjeu til, að þeir geti staðið straum af
henni, en hitt er óeðlilegt, að þjóðfje-
lagið hindri menn frá, að fá borgun fyr-
ir verk sin, hindri menn frá að græða.
Það hefur verið sagt um lausamennina, að
þeir geti grætt allra manna mest, en það er
einmitt þörf á slíkum mönnum hjer á
landi, sem græða, og fir slíkum mönnum
verður að öllum líkindum bestu búmanna-
efnin.
Frjettaritari Nationaltíöinda.
Eptir að mest umtalið varð í Þjóðólfi
og öðrum frettablöðum landsins um frjetta-
ritara Nationaltíðindanna, hvarf hann úr
sögunni og annar kom í staðinn, sem hef-
ur verið miklu skaplegri, þó að hann sje
hvergi nærri góður, því að hann gefur
Dönum skakkar hugmyndir um, liver sje
vilji manna hjer á landi, með því að þegja
um sannleikann og taka orð út úr sam-
hengi og bera fyrir sig. Þar að auki
hafa stundum verið merkilegar frjettir í
brjefum hans, og viljum vjer nefna tvö at-
riði í brjefi í Nationaltið. 30. júní þ. á.;
annað er um Tryggva G-unnarsson, sem
uppgötvnnarmaun ; segir þar, að hann hafi
„uppgötvað steinategund“ í nánd við Ölf-
usá, en ekki segir hver steinategund þetta
er, svo að það er eins og frjettaritarinn
sje ekki mikill jarðfræðingur. Hitt er um
almenning, og er þá annað hljóðí strokkn-
um, því að þannig stendur í þrjefinu: „hin
fáfróða alþýða (o: á íslandi) ímyndar sjer,
að inenn geti tínt rúsínur á runnnnum og
safnað gullinu upp á götunum“ (o: í Mani-
toba í Canada). Þetta er sannarlega ný-
stárlegur dómur um alþýðu hjer á landi
og er íslandi til sóma í öðrum löndum!
Reykjavík, 7. sept. 1888.
Fornmenjarannsóknir. Með Lauru
4. þ. m. kom fornfræðingur Sigurður
| Vigfússon úr rannsóknarferð sinni á
Vestfjörðum. Eptir því sem hann hef-
ur góðfúslega skýrt oss frá, rannsakaði
hann fyrst við ísafjarðardjúp kafla úr
Fóstbræðrasögu, sem því svæði viðkem-
ur, er Þormóður Kolbrúnaskáld vandi
j komur sinar í Ögur að heimsækja Þór-
dísi Grímudóttur, og fann þann sögustað
' einkar nákvæman, — að undautekinni
! einni sjáanlegri ritvillu í sögunni („Ög-
j ursvatn“ í staðinn fyrir ,,Laugabólsvatn“)
j — þvi að fj árhúsið, sem sagan talar um,
stendur á sama stað enn, sem þá er sag-
an gerðist.
Síðan fór hann vestur í Dýrafjörð inn
á Valseyri, þar sem hið forna þing
Dýrfirðinga var; hann hafði skoðað þenn-
an stað 1882, og þá fundið þar 14 tópt-