Þjóðólfur - 09.11.1888, Blaðsíða 1

Kemur út á, t'Östudags-
morgna. Verö árg. (60
arka) 4 kr. (erlindis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. júll.
ÞJÓÐÓLFUR
Uppsögn skrifleg, bund-
in viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
XL. árg.
Reyk,jaTÍk föstudaginn 9. nóv. 1888.
Bókaverslun Kr. Ó. Þorgríms-
sonar selur Helgapostillu innhefta
meö mynd fyrir aö eins 3 kr. (áö-
ur 6 kr.). 507
TT elga-postilla,
* heft, með mynd á 3 kr., fæst í
Bókverzl. Sigf. Eymundssonar. 508 |
Landsfulltrúi.
Þjúðólfur hefur nokkrum sinnum minnst
á, hversu íslendingum væri nauðsynlegt
að hafa landsfulltrúa í Kaupmannahöfn
á sama hátt og nýlendur Englendinga
hafa erindsreka í Lundúnum til að gæta
rjettar síns. Islendingar hafa fullan rjett
til slíks. Konungur hefur leyft, að Is-
lendingar mættu setja umboðsmann í
Kaupmannahöfn, til að gæta hagsmuna i
landsmanna (sjá stjórnarbrjef 18. maí
1708) og þetta leyfi hefur ekki verið num-
ið úr lögum.
Islendingar hafa einu sinni áður sent |
fulltrúa fyrir sig til Khafnar.
í lok 17. aldar var hallæri mikið um
allt land, og dó fjöldi manna úr sulti
víðs vegar um landið. En það hefur
jafnan verið svo hjer á landi, að þegar
margir menn hafa í’allið úr hungri og harð-
rjetti, þa hafa menn annaðhvort misst
huginn og farið að vola, eða menn hafa
eins og vaknað og einsett sjer að gjöra
eitthvað til almenningsheilla og endur-
bóta í landinu. í þetta skipti misstu
menn ekki huginn og vildu fá endur-
bætur. Árið 1700 var það ráð Lárusar
Gfottrups lögmanns, að annarhvor lög-
mannanna mætti fara utan, að bera fram
nauðsynjar landsins. Þetta var leyft með
konungsbrjeíi 30. apr. 1701. Þegar brjef
þetta kom, þótti Gottrúp sjálfsagður 'til
fararinnar, enda var hann þá vinur Miill-
ers amtmanns, og hvatti amtmaður hann
til fararinnar. Fyrir því bjó Lárus Gott-
rúp sig til ferðarinnar, áður en hann fór
til þings, og ætlaði þaðan til Khafnar
með fyrstu sunnanskipum. Nú viljum
vjer láta Magnus Stephensen konferens-
ráð segja frá og taka upp orð hans úr
„Eptirmælum átjándu aldar“ bls 375 til
376:
„Þessi virðing Gottrúps sveið, að göml-
um og nýjum vanda, dramblátri öfund
annara embættismanna nokkurra hjer,
sem þess vegna tóku sig saman að kefja
hann, rægja og níða, sem hrakmennum
er svo eiginlegt, en tildra sjer fram í
hans stað, og girnast að birtast stand-
andi á hans öxlnm. Þeir nýttu sjer tal-
hlýðni, óstöðugleika og breiskleika þess
skammsýna amtmanns Miillers til að
sverta Gottrúp við hann og koma hon-
um á allar lundir til að aptra hans ferð;
í þeim tilgangi mun amtmaður eflaust
hafa með valdi hripsað til sín í lögrjettu
þann 15. júlí s. á. (sjá Lögþingisbók
1701 og M. Ketils. Saml. af Forordn. 3.
D., bls. 314—15) uppsetta supplíkatsíu
(o: bænarskrá) allra vegna, sem þá var
verið að undirskrifa, en sem lögmenn
sýndu amtmanni og spurðu: hvort ekki
mætti svo vera? hverri hann stakk hjá
sjer og síðan undir stól. Snerist úr
þessu vinátta þeirra Miillers og Gottúrps
í megnustu óvild. Gottúrp sigldi samt
og framfylgdi ærusamlega Supplikatsíu
innbúa um ýmsa nytsama pósta, undir-
eins og hann útverkaði þann sanngjarn-
asta taxta einhvern, útgefinn þann 10.
apríl 1702“.
„Þegar Gottrúp sigldi“, segir Jón Sig-
urðsson*, „með bænaskrá frá öllum lands-
mönnum um nauðsynjar þeirra 1701, og
með ljósu konungsleyfi, þá fjekk hann
með naumindum, að kaupa sjer vega-
nesti, þar sem hann lagði úr höfnum,
af því, að það var ekki við þann kaup-
stað, sem hann átti sókn að“. En þeg-
ar hann kom á konungsfund bar hann
fram erindi sitt og fjekk miklu áorkað.
Það má bæði lesa um þetta í „Espólíns
árbókum“ og „Eptirmælum átjándu ald-
ar“. Lárus Gottrúp ávann landinu margt
í hag, og jjví segir Espólín: „margt
nýttist vel af hans tillögum ; þó var ekk-
ert jafnþarft sem taxtinn og linun ánauð-
ar kaupmanna“ (Árb., YIII., bls 78).
*) Ný Fjelagsrit 1843 bls. 15.
Nr. 52.
Eptir þetta kom konungsbrjefið 18.
maí 1703 um, að Islendingar mættu hafa
fulltrúa í Kaupmannahöfn. En Islend-
ingar notuðu eigi þetta leyfi fyrir sund-
urlyndi og vesalmennsku.
Það er lærdómsrík sagan um Gottrúp.
Menn sjá fyrst og fremst, að stjórnin
er mun betri, þegar hún fær að heyra
um ástandið, eins og það er, en menn
sjá og, hverjir voru landinu skaðlegastir
í þessu máli: Það voru, eptir orðum
Magniísar Stephensens, nokkrir embætt-
ismenn hjer, sem „tóku sig saman að
kefja hann (Lárus Gottrúp) rægja og níða,
sem hrakmennum er svo eiginlegt, en tildra
sjer fram i lians stað. Þeir notuðu sjer
talhlýðni, óstöðugleik og breiskleika þess
skammsýna amtm. Miillers til að sverta
Gottrúp við hann og koma honum á allar
lundir til að aptra ferð hans“. Það er vert að
minnast þessara orða. Það eru ekki orð
Þjóðólfs, heldur orð Magnúsar Stephen-
sens konferensráðs í Viðey. Og það er
vert að athuga, að það eru íslendingar
sjálfir, sem með rógi fengu útlendinginn
Miiller til að standa á móti framförum
landsins. En hverja ástæðu notuðu þeir
helst? Það var eins og vant er að vera
kostnaðurinn. Það er þessi ástæða, sem
jafnan er otað fram, og iðulega fær svo
góða áheyrn hjá ómenntuðum mönnum.
j íslend. höfðu margra þúsund króna hag
af því, að fá breytt taxtanum, og það
var ekki tilvinnandi fyrir þá, að verja
•2000 krónum til að fá þennan hagnað!
Vjer sjáum, hvað embættismenn hjer
í Reyk javík leyfa sjer að skrifa opinber-
lega í brjefum til Dagblaðsins danska.
En hvað ætli þeir skrifi þá heimuglega
til stjórnarinnar ?
íslendingar eru sjálfir sínir eigin böðl-
, ar. Vjer skulum sjá til. Ef einhvern
tíma kemur sá tími, að þingmenn vilja
hafa mann í Khöfn, til þess að halda
uppi heiðri landsins og tala máli lands-
manna, mun kostnaðarástæðan þá eigi
koma fram á móti? Og hverjir munu
bera hana helst fram? Ætli það verði
eigi þeir, sem berjast með hnúum og hnef-
um fyrir launabitlingum til embættism.?